Αίτνα

Η Αίτνα είναι το πλέον ενεργό της Ευρώπης κι ένα από τα πιο δραστήρια ολόκληρης της γης! Με το μεγάλο της υψόμετρο, δεσπόζει όχι μόνο σε όλη τη Σικελία αλλά και στις θάλασσες που την περιβάλλουν, καθώς και στη γειτονική Καλαβρία.

Το βουνό είναι ψηλότερο από τον Όλυμπο. Το ύψος του όμως δεν είναι σταθερό. Κυμαίνεται περίπου στα 3.200 έως 3.350 μέτρα. Κι αυτό, γιατί άλλοτε κάποια έκρηξη τινάζει στον αέρα το επάνω μέρος του κρατήρα (οπότε το ύψος του βουνού μειώνεται) κι άλλοτε η λάβα από κάποια έκρηξη παγώνει επάνω στα χείλη του κρατήρα (οπότε του προσθέτει ύψος).

Το ταξίδι μου στην Αίτνα δεν ήταν το πρώτο σε ηφαίστειο, αλλά ένα από τα πιο εντυπωσιακά.

Παλαιότερες εμπειρίες σε ηφαίστεια

Το ενδιαφέρον μου για τα ηφαίστεια κρατά πάρα πολλά χρόνια. Άρχισε πριν από μερικές δεκαετίες, όταν περιηγήθηκα για πρώτη φορά στο ηφαίστειο της Σαντορίνης, το οποίο ευτυχώς κοιμάται πια ήσυχο.

Το 1966 επισκέφθηκα το μεγάλο πάρκο του Yellowstone στις ΗΠΑ, το οποίο θεωρείται ως υπερ-ηφαίστειο. Είναι ήρεμο προς το παρόν, αλλά περιέχει πάμπολλες εκατοντάδες θερμοπίδακες (geysers). Μάλιστα, τα δύο τρίτα των θερμοπιδάκων όλης της υφηλίου βρίσκονται εκεί! Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο πιο διάσημος, ο Old faithful geyser και ο μεγαλύτερος ενεργός, ο Steamboat geyser.

Το 1980 βρισκόμουν στη Surabaya της Ινδονησίας και υπήρχε η δυνατότητα να ανεβώ με εντόπιο οδηγό σ' ένα ενεργό ηφαίστειο της ανατολικής Ιάβα. Θα έπρεπε, όμως, η ανάβαση να γίνει τη νύχτα, γιατί τέτοια μεγάλη ανηφορική πορεία στη διάρκεια της ημέρας, πολύ κοντά στον Ισημερινό, κάτω από τις καυτές ακτίνες του ήλιου των τροπικών, θα ισοδυναμούσε με… αυτοκτονία! Το σχέδιο ήταν να απολαύσω την ανατολή από την κορυφή και να δω ολόκληρο τον κρατήρα με το πρώτο φως του ήλιου να βάφεται με ζωηρό κόκκινο χρώμα. Αμέσως μετά θα έπρεπε να κατέβω γρήγορα για να προλάβω, με την ψυχή στο στόμα, την υπόλοιπη ομάδα, ώστε να αναχωρήσουμε όλοι μαζί για την Κελέβη (που σήμερα ονομάζεται Sulawesi) και για το νησί Borneo. Σκέφθηκα ότι μετά την ολονύχτια πορεία, χωρίς ίχνος ανάπαυσης, το υπόλοιπο ταξίδι μου δεν θα ήταν πια απόλαυση, αλλά σκέτο μαρτύριο. Έτσι, με βαριά καρδιά, αποφάσισα τη ματαίωση της ανάβασης αυτής…

Τον Οκτώβριο του 1983 βρισκόμουνα στο νησί Martinique στην Καραϊβική. Η φοβερή και τελείως ξαφνική έκρηξη του ηφαιστείου Mont Pelée, το 1902, κατέστρεψε την πόλη Saint Pierre, σκότωσε όλους τους κατοίκους (πλην ενός) και βύθισε τα πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στον κόλπο. Θέλησα, λοιπόν, να καταδυθώ για να δω τα ναυάγια, που βρίσκονται σε βάθος 50 μέτρων περίπου. Τα κρύσταλλα πολλών φινιστρινιών τους έχουν λιώσει και παραμορφωθεί τελείως, από την υπερβολικά υψηλή θερμοκρασία της λάβας. Δυστυχώς, όμως, οι συνθήκες δεν προσφέρονταν για τέτοιες καταδύσεις, επειδή βρισκόμουν στο γαμήλιο ταξίδι μου.…

Το 1988, όμως, επισκέφθηκα στο νησί Ρεϋνιόν, στον Ινδικό ωκεανό. Εκεί κατόρθωσα κάτι ιδιαιτέρως ασυνήθιστο: με ένα ελικόπτερο κατέβηκα μέσα στον κρατήρα του ηφαιστείου Piton des Neiges. Η πτήση αυτή παρουσίαζε ειδικούς κινδύνους και ομολογώ ότι δυσκολεύτηκα πολύ μέχρι να πάρω την απόφαση να το επιχειρήσω.

Η περιήγηση του νησιού από ψηλά ήταν υπέροχη. Όταν φθάσαμε επάνω από το ηφαίστειο είδα ότι η καλδέρα του δεν έχει τη συνηθισμένη μορφή ευρύχωρης χοάνης που στενεύει προς τα κάτω, αλλά τη μορφή κυλίνδρου, με σταθερή διάμετρο. Ήταν, δηλαδή, σαν ένα πελώριο, σκοτεινό, βαθύ πηγάδι, από το οποίο βγαίνουν συνεχώς υπέρθερμοι καπνοί και ατμοί. Κάπως έτσι υποθέτω, ότι θα είναι η… πύλη της κόλασης!

Καθώς το ελικόπτερο έχανε ύψος και κατέβαινε μέσα στον στενό κρατήρα, άρχισα να αισθάνομαι πολύ περίεργα. Η καρδιά μου σφίχτηκε, τα μηνίγγια μου σφυροκοπούσαν δυνατά, οι σφυγμοί μου ανέβηκαν δεν ξέρω κι εγώ σε τι αριθμό. Τι άραγε θα έπρεπε να φοβηθώ περισσότερο: μήπως τυχόν επηρεάσουν την πτήση του ελικοπτέρου οι ανομοιόμορφα καυτές αναθυμιάσεις, οι οποίες δημιουργούσαν ισχυρές αναταράξεις; Μήπως ξαφνικά εκραγεί το ηφαίστειο; Μήπως κάποιο ακροπτερύγιο της έλικας ακουμπήσει στα τοιχώματα; Μήπως ο πιλότος κάνει λάθος χειρισμό;

Σε λίγα δευτερόλεπτα "φοβερής διάρκειας", που μου φάνηκαν αιώνες, το ελικόπτερο ακούμπησε μαλακά στον πυθμένα του υπέρθερμου πηγαδιού. Νόμιζα, ότι βρίσκομαι μέσα σε καζάνι που κοχλάζει. Το θέαμα ήταν βέβαια απίστευτο και συναρπαστικό, αλλά εγώ άρχισα να προσεύχομαι να βγούμε μια ώρα αρχύτερα από 'κει μέσα. [Για όσους τυχόν δυσπιστούν διαθέτω αυτόπτη μάρτυρα: μια ισάξια τρελή κοπέλα, που συμμετείχε σ' αυτή την απίθανη και ανήκουστη πτήση...]

Λίγο αργότερα ανεβήκαμε στην επιφάνεια του εδάφους.

Ήταν μια επίσκεψη στον "κάτω κόσμο", εξαιρετικά σύντομη, αλλά με άφθονη αδρεναλίνη!

Το 1999 ταξίδεψα στο Νησί του Πάσχα, στον νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, για να κάνω καταδύσεις και να θαυμάσω από κοντά τους περίφημους, πελώριους πέτρινους ανδριάντες Moai, που κατασκεύασαν εκεί οι ιθαγενείς πριν από αρκετούς αιώνες. Στο νησί του Πάσχα μου δόθηκε η δυνατότητα να ανεβώ στον κρατήρα του ηφαιστείου Rano Kao, που έχει διάμετρο 1,5 χιλιόμετρο. Τα χείλη του κρατήρα ολόγυρα βρίσκονταν ακριβώς στο ίδιο ύψος, σαν να ήταν ένας πελώριος κύλικας, που τον κατασκεύασε κάποιος αριστοτέχνης αγγειοπλάστης.

Μέσα στον κρατήρα έχει δημιουργηθεί μια μεγάλη λίμνη με καταπράσινα νερά! Στη μια πλευρά του κρατήρα, απ' έξω και λίγο χαμηλότερα, αρχίζει ο απέραντος μπλε ωκεανός. Ήταν φοβερά εντυπωσιακή η διαφορά χρωμάτων των νερών, που βρίσκονται σε τόσο μικρή απόσταση μεταξύ τους, καθώς χωρίζονται μόνο από το τοίχωμα λάβας του κώνου του ηφαιστείου.

Η πεντακάθαρη ατμόσφαιρα αυτού του ερημικού νησιού, που απέχει χιλιάδες χιλιόμετρα από οποιαδήποτε άλλη ξηρά, έκανε το θέαμα από ψηλά ακόμη ωραιότερο. Τα κύματα του ωκεανού "έσπαγαν" με ορμή επάνω στις ακτές του νησιού, αλλά και στα τρία μικρά βραχώδη νησάκια που συντροφεύουν το μεγαλύτερο. Είδα, επίσης, κι ένα μικρό σκάφος, που είχε αγκυροβολήσει στην απάνεμη μεριά. Υπέθεσα ότι θα μετέφερε δύτες για κατάδυση και βέβαια... ζήλεψα.

Τελικά τις επόμενες μέρες κατάφερα, με μυθιστορηματικό τρόπο, να καταδυθώ...

Στην εσωτερική πλευρά του τοιχώματος του κρατήρα υπήρχε ένα στενό, κακοτράχαλο μονοπάτι, που κατηφόριζε μέχρι τη λίμνη. Έκανα την προσευχή μου, παρακαλώντας να μην ξυπνήσει ξαφνικά ο Εγκέλαδος κι άρχισα να κατεβαίνω. Πρόσεχα κάθε βήμα μου, για να μην παραπατήσω, διότι υπήρχε κίνδυνος ατυχήματος, το οποίο θα είχε τραγικές συνέπειες καθώς ήμουνα τελείως μόνος και δεν υπήρχε άνθρωπος σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων. Φθάνοντας κοντά στην επιφάνεια του νερού προσπάθησα να διαπιστώσω πού οφείλεται το ζωηρό πράσινο χρώμα του. Υπέθεσα ότι οφειλόταν ή σε αντανάκλαση από το πράσινο της βλάστησης, ή διάλυση ορυκτών (το πιθανότερο), ή σε μικροοργανισμούς, οι οποίοι ζουν μέσα στο νερό.

Περίπου δύο ώρες αργότερα επέστρεψα, ευτυχώς χωρίς απρόοπτα, στο μοναδικό χωριό του νησιού.

Μερικά χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2006, είχα την ευκαιρία να καταδυθώ σε άλλες δυο ηφαιστειογενείς λίμνες στην Νικαράγουα (Xiloa και Laguna de Apoyo diving).

Σε άλλο ταξίδι, την ίδια χρονιά (1999), πήγα στα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Το Αρχιπέλαγος αυτό βρίσκεται στον τροπικό Ατλαντικό ωκεανό, στα ανοιχτά της Σενεγάλης. Εκεί, στο νησί Sal, υπάρχει ένα ηφαίστειο του οποίου η γιγαντιαία καλδέρα είναι κάτασπρη, γιατί την έχουν μετατρέψει σε τεράστια αλυκή (άλλωστε η λέξη sal σημαίνει αλάτι). Την τροφοδοτούν με θαλάσσιο νερό και η λίμνη αυτή είναι πιο αλμυρή κι από τη Νεκρά Θάλασσα! Αναλυτική εξιστόρηση της εμπειρίας αυτής έχω κάνει στην περιγραφή του ταξιδιού μου στο Cabo Verde.

Το 1995 πήγα στην Παπούα - Νέα Γουινέα, για να κάνω καταδύσεις στον βυθισμένο, από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, γιαπωνέζικο στόλο, στο λιμάνι της Rabaul. Φθάνοντας έμαθα με έκπληξη ότι αυτό ήταν αδύνατο, επειδή όλα τα ναυάγια είχαν καλυφθεί με παχύ στρώμα λάβας! Τα γειτονικά δίδυμα ηφαίστεια Tavurvur και Vulcan είχαν εκραγεί συγχρόνως λίγους μήνες πριν και είχαν προξενήσει φοβερή καταστροφή! Συγχρόνως, μου λύθηκε η απορία, γιατί είχε καταστεί αδύνατη η επικοινωνία μου με τη συγκεκριμένη πόλη, με οποιοδήποτε μέσον: λόγω των εκρήξεων την είχαν εγκαταλείψει όλοι οι κάτοικοί της!

Την Αίτνα την επισκέφθηκα το 2002 και μετά από αυτήν ακολούθησαν ταξίδια σε πολλά άλλα ηφαίστεια (βλ. συνοπτική λίστα στο τέλος της διήγησης). Ακολούθησε ο Βεζούβιος στην κάτω Ιταλία (2003), ο οποίος εκτός από την μεγάλη έκρηξη του 79 μ.Χ. που κατέστρεψε την Πομπηία, την Ηράκλεια κλπ., είχε κι άλλες μικρότερες. Η τελευταία σημαντική έκρηξή του ήταν το 1944. Κατόπιν "φρονίμεψε" αρκετά.

Μυθολογία

Η λέξη ηφαίστειο προέρχεται από τον θεό της φωτιάς Ήφαιστο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ο οποίος είχε το εργαστήρι του επάνω στην Αίτνα. Οι αντίστοιχες λατινογενείς λέξεις σε διάφορες γλώσσες (volcano, volcan, vulcano, vulkan κ.λπ.) προέρχονται από τον θεό της φωτιάς των Ρωμαίων Vulcanus, ο οποίος κατοικούσε στο γειτονικό νησί Vulcano της Τυρρηνικής θάλασσας.

Σύμφωνα με τη μυθολογία μας, ο γίγαντας Εγκέλαδος, που επαναστάτησε εναντίον των θεών, ετάφη, από την Αθηνά, για τιμωρία κάτω από την Αίτνα. Οι μεγάλες προσπάθειές του να απελευθερωθεί συγκλονίζουν τη γη και προκαλούν κάθε τόσο τους σεισμούς…

Η επίσκεψη στην Αίτνα

Όσο επισκέπτεσαι ηφαίστεια από κοντά, τόσο περισσότερο λαχταράς να διαβάσεις σχετικά βιβλία. Κι όσο μελετάς, τόσο αυξάνεται το ενδιαφέρον σου γι' αυτά. Σε συναρπάζει η τρομερή δύναμη που κρύβουν μέσα τους και θέλεις να μάθεις περισσότερα για τις επιπτώσεις των εκρήξεών τους... Έτσι μου ήρθε η ιδέα να επισκεφθώ την Αίτνα, που βρίσκεται σχετικά κοντά στη χώρα μας. Τη συμπεριέλαβα στα μελλοντικά σχέδιά μου κι άρχισα να συγκεντρώνω στοιχεία.

Η ευκαιρία παρουσιάσθηκε όταν οργανώθηκε ένα τεχνικό σεμινάριο από ένα εργοστάσιο στη Βόρεια Ιταλία για τις 22 έως 24 Μαΐου 2002, το οποίο έπρεπε να παρακολουθήσω. Το Σαββατοκύριακο μετά το σεμινάριο έμοιαζε ιδανικό για την αναρρίχηση στην Αίτνα. Ο καιρός στη Σικελία είναι παρόμοιος με τον καιρό στην Αθήνα, επομένως για τα τέλη Μαΐου οι συνθήκες, γενικώς, αναμένονταν σχεδόν ιδανικές: μεγάλη μέρα, καλός καιρός και ευχάριστη θερμοκρασία, χωρίς υπερβολική ζέστη. Φυσικά, κάθε λογικός άνθρωπος θα προτιμούσε να επιστρέψει στο σπιτάκι του να ξεκουραστεί! Όχι όμως εγώ…

Περίπου 4 μήνες νωρίτερα άρχισα να οργανώνω την εξόρμηση. Όμως, οι επανειλημμένες προσπάθειές μου έπεσαν στο κενό. Ούτε τα τηλέφωνα απαντούσαν, ούτε τα fax. Το internet και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ήταν εκτός λειτουργίας. Απελπισμένος ρώτησα έναν Ιταλό φίλο μου για να μάθω τι συνέβαινε. Εκείνος μου εξήγησε ότι στην τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου, που είχε γίνει την προηγούμενη χρονιά, οι ποταμοί λάβας κατέστρεψαν όλες τις εγκαταστάσεις στην περιοχή, δηλαδή αναβατήρες, téléphérique, κτίρια, εστιατόρια, κ.λπ. Γι' αυτό δεν απαντούσε κανείς!

Τελικά, μέσω τρίτων πληροφορήθηκα ότι, παρά την καταστροφή, υπήρχε η δυνατότητα επίσκεψης στο ηφαίστειο. Αντί για το τελεφερίκ, που δεν λειτουργούσε πια, χρησιμοποιούσαν ειδικά τετρακίνητα οχήματα, τα οποία ανέβαζαν τους επισκέπτες μέχρι ένα σημείο του βουνού. Από εκεί και πέρα έπρεπε να συνεχίσουν με ορειβασία.

Έτσι, συνέχισα να οργανώνω το ταξίδι μου στη Σικελία (πτήσεις, ξενοδοχείο, κ.λπ.).

Παρασκευή, 24.5.2002

Αργά το απόγευμα, αμέσως μόλις τελείωσε το σεμινάριο, ξεκίνησα. Δύο διαδοχικές πτήσεις (Βενετία-Ρώμη: 1 ώρα και Ρώμη-Κατάνια: 1 ώρα & 10 λεπτά) με "οδήγησαν" αργά το βράδυ στη Σικελία. Στο αεροπλάνο απόλαυσα έναν κατακόκκινο χυμό πορτοκαλιού από σαγκουίνια (arance rosse) και μόλις προσγειώθηκε κατευθύνθηκα στο ξενοδοχείο «Savona». Παρότι ήταν ένα ωραίο, αναπαλαιωμένο, αρχοντικό μέγαρο, με πολλές σύγχρονες ανέσεις, δεν είχε ασανσέρ. Οπότε αναγκάστηκα να ανεβάσω τις αποσκευές στο δωμάτιο από τις σκάλες. «Καλή προπόνηση για αύριο», σκέφθηκα.

Η φεγγαράδα (σχεδόν πανσέληνος), που απόλαυσα το ίδιο βράδυ, προοιώνιζε μια καλή μέρα και ο καλός καιρός είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δύσκολη ανάβαση στην κορυφή.

Κατάνια

Σάββατο, 25.5.2002

Όμως, μόλις ξύπνησα έπαθα σοκ! Όχι μόνο έβρεχε καταρρακτωδώς, αλλά κι ο ουρανός ήταν πέρα για πέρα συννεφιασμένος, μέχρι τις άκρες του ορίζοντα! Δεν άφηνε ούτε καν ελπίδες για καλυτέρευση αργότερα. Άρχισα να τηλεφωνώ σε όλα τα πρακτορεία, γραφεία τουρισμού κ.λπ., για να πάρω πληροφορίες. Χρησιμοποίησα τους αριθμούς που είχα μαζί μου αλλά και όσους μπόρεσα να βρω επί τόπου, από τηλεφωνικούς καταλόγους κι έντυπα. Δυστυχώς, καμιά απάντηση…

Μετά το πρωινό φαγητό ξαναδοκίμασα, ελπίζοντας ότι με το πέρασμα της ώρας κάποιο γραφείο θα άνοιγε. Αλλά, ματαίως! Δεν απάντησε κανείς…

Ο ξενοδόχος με απογοήτευσε ακόμη περισσότερο:

«Μα, με τέτοιον καιρό ποιος τρελός θ' ανέβει στο βουνό στα 3.000 μέτρα;», μου είπε.

Φαίνεται ότι εγώ ήμουν ο μόνος τρελός… Τα λόγια του ήταν κυριολεκτικά η χαριστική βολή. Σιγά-σιγά άρχισα να συμβιβάζομαι με την κακοτυχία μου και να το παίρνω απόφαση. Εκείνο που με στεναχωρούσε πιο πολύ ήταν ότι θα χρειαζόταν να ξανακάνω το ίδιο ταξίδι (ποιος ξέρει άραγε πότε;) και να κουβαλήσω πάλι τον βαρύ ορειβατικό εξοπλισμό μου (μπότες, άνορακ, γάντια κλπ.), για να μπορώ να αντιμετωπίσω τα χιόνια.

Αντί, όμως, να κλαίω για τη κακή μοίρα μου αποφάσισα (όπως κάνω πάντα σε ανάλογες περιπτώσεις) να βρω κάποια εναλλακτική λύση, για να αξιοποιήσω τον χρόνο μου. Θυμήθηκα λοιπόν ότι υπήρχε ένα μικρό τρενάκι, που ονομαζόταν Circumetnea και έκανε τον γύρο του βουνού της Αίτνας, περνώντας από διάφορα χωριουδάκια. Το τρενάκι είχε σταματήσει να λειτουργεί στη δεκαετία του '80 επί αρκετά χρόνια, επειδή η ροή της λάβας είχε καλύψει ή συμπαρασύρει τις σιδηροδρομικές γραμμές σε διάφορα σημεία. Πληροφορήθηκα, όμως, ότι το είχαν ανακατασκευάσει και επαναλειτουργούσε.

Ρωτώντας δεξιά κι αριστερά προχώρησα προς τον σταθμό του τρένου. Επισκέφθηκα το πάρκο Bellini, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Vicenzo Bellini, του διάσημου συνθέτη της όπερας που έχει συνθέσει τη «Νόρμα» κ.λπ., ο οποίος γεννήθηκε εκεί. Εκτός από την προτομή του, υπήρχε ένα μεγάλο σιντριβάνι, πυκνή βλάστηση, ένα ηλεκτρικό ρολόι με λουλούδια και κάτι πολύ πρωτότυπο, το οποίο δεν είχα συναντήσει αλλού: ημερολόγιο με την πλήρη ημερομηνία (π.χ: 25 Maggio 2002), το οποίο σχηματιζόταν από πολλά όμοια γλαστράκια, χωμένα βαθιά μέσα στο έδαφος, ώστε να μη φαίνονται παρά μόνο τα λουλούδια. Αυτό βέβαια σήμαινε ότι κάποιοι κηπουροί έπρεπε να μετακινούν και να προσθαφαιρούν τις γλάστρες σε καθημερινή βάση, με πολύ κόπο, ώστε να σχηματίζεται κάθε μέρα η σωστή ημερομηνία.

Πέρασα, επίσης, από διάφορα στενά δρομάκια και είδα μερικές γιαγιάδες να έχουν βγει στην εξώπορτά τους για να κουβεντιάσουν με τις γειτόνισσες, όπως τα χρόνια τα παλιά. Μάλιστα, επειδή οι πόρτες διαιρούνταν στη μέση οριζοντίως, παρατήρησα μερικές να έχουν ανοίξει μόνο το επάνω μέρος και να ακουμπούν στο κάτω, σαν να ήταν παράθυρο.

Εκδρομή με το γραφικό τρενάκι

Στο σταθμό ζήτησα πληροφορίες κι έβγαλα εισιτήριο για ολόκληρη την κυκλική διαδρομή, που είχε μήκος 110 χιλιόμετρα και διαρκούσε κάπου 4 ώρες, επειδή το τρενάκι κινείτο αργά και έκανε πάρα πολλές στάσεις. Ήταν άλλωστε υπέργηρο, κόντευε την εκατονταετία!

Το πρώτο μέρος της διαδρομής, μέχρι το χωριό Adrano, δεν ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Η λιγοστή βλάστηση, κυρίως ανθισμένα σπάρτα και πελώρια μάραθα, οι ξερολιθιές και οι πάμπολλες φραγκοσυκιές θύμιζαν τη δική μας Μάνη. Υπήρχαν, βέβαια, κι αμπέλια, ελιές και πορτοκαλιές.

Στο Adrano έκανα μία υποχρεωτική στάση μισής περίπου ώρας, γιατί έπρεπε να επιβιβαστώ σ' άλλο τρενάκι. Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω μία βόλτα και να δω από κοντά τη ζωή της ενδοχώρας της Σικελίας, η οποία ήταν ιδιαιτέρως απλή και φτωχική. Το χωριό ήταν πολύ οπισθοδρομικό, νομίζω σε χειρότερη κατάσταση από τα περισσότερα ελληνικά χωριά τότε. Πολλά σπίτια δεν είχαν ούτε σοβά στους εξωτερικούς τοίχους! Η εγκατάλειψη ήταν εμφανής, γεγονός που επιβεβαιωνόταν από την ανυπαρξία αναγραφής του ονόματος του χωριού στους περισσότερους σιδηροδρομικούς σταθμούς! Στο καφενείο δε του σταθμού μού ζήτησαν τα νέα ελληνικά κέρματα ευρώ, που δεν είχαν ξαναδεί μέχρι τότε!

Συνέχισα το ταξίδι με άλλο τρενάκι. Σε πολλά σημεία μπορούσα να διακρίνω τη λάβα, στις διάφορες μορφές της. Αλλού ήταν πρόσφατη, με στιλπνές ανάγλυφες πτυχώσεις, που σου έδινε την εντύπωση ότι είχε παγώσει μόλις λίγες ώρες πριν! Αλλού, πάλι, ήταν αποσαθρωμένη και ξεθωριασμένη. Στους οπωρόκηπους και λαχανόκηπους ήταν θρυμματισμένη κι είχε μετατραπεί σε χώμα, που φαινόταν πολύ εύφορο.

Καθώς προχωρούσαμε κάνοντας το γύρο του βουνού, το πράσινο πύκνωνε.

Η κορυφή της Αίτνας δεν φαινόταν καθόλου, γιατί ήταν "τυλιγμένη" μέσα σε πυκνά σύννεφα, αλλά η βροχή, ευτυχώς, είχε σταματήσει από ώρα. Σε κάθε σταθμό κάποιοι λιγοστοί ταξιδιώτες κατέβαιναν και στο τέλος έμεινα απολύτως μόνος μου μέσα στο βαγόνι.

Στον επόμενο σταθμό, όμως, ανέβηκε στο τρένο μια πολυάριθμη ομάδα Ιταλών εκδρομέων, γεμίζοντας το βαγόνι μέχρι την τελευταία θέση. Από την απόλυτη ησυχία έπεσα στο άλλο άκρο του πανζουρλισμού. Καθώς γνωρίζονταν όλοι μεταξύ τους κι είχαν κι ένα σωρό πιτσιρίκια στην παρέα τους, γινόταν κυριολεκτικά πανδαιμόνιο. Ευτυχώς, για καλή μου τύχη αυτό δεν κράτησε πολύ. Σ' έναν επόμενο σταθμό κατέβηκαν όλοι μαζί, λες και κάποια μάγισσα τους εξαφάνισε όλους, για να ξαναβρώ επί τέλους την ησυχία μου!

Το τρενάκι, αγκομαχώντας, σκαρφάλωνε όλο και ψηλότερα μέχρι το χωριό Rocca Calanna, που έχει υψόμετρο 976 μέτρα. Από εκεί και πέρα άρχιζε σιγά-σιγά να κατεβαίνει. Λίγο μετά από ένα σταθμό σταμάτησε και πάλι. Βγήκα στο παράθυρο, για να δω τι συμβαίνει. Απίστευτο, ίσως, αλλά πέρα για πέρα αληθινό: ο μηχανοδηγός σταμάτησε για να ψωνίσει λαχανικά από ένα γειτονικό μανάβικο, που υπήρχε στο πλάι της σιδηροδρομικής γραμμής! Του έφεραν τα ζαρζαβατικά -και μάλιστα σε δύο δόσεις- τους πλήρωσε με την ησυχία του και μετά ξεκινήσαμε για να συνεχίσουμε το ταξίδι μας! Ίσως, όμως, να μην ήταν τελείως πρωτότυπο αυτό το περιστατικό. Κάποιος παλαιός σιδηροδρομικός μού διηγήθηκε ότι στον «Μουτζούρη», δηλαδή στο γραφικό τρενάκι του Πηλίου που πήγαινε πάρα πολύ αργά, κάποιοι επιβάτες των πρώτων βαγονιών προλάβαιναν να πηδήξουν έξω, να κόψουν λίγα σύκα και αμέσως μετά να ξαναμπούν στο τελευταίο βαγόνι, για να συνεχίσουν το ταξίδι τους!

Σε κάποιο σημείο της διαδρομής, όπου το τρενάκι προχωρούσε αργά περνώντας κοντά σε κάτι τριανταφυλλιές, άνοιξα το παράθυρο κι έκοψα ένα μπουμπούκι, ενώ η αμαξοστοιχία συνέχιζε να κινείται! Ήταν μοναδικό, δεν μου είχε συμβεί ποτέ άλλοτε, πουθενά στην υφήλιο! Λίγο πιο κάτω, τα κατάφορτα κλαδιά μιας κερασιάς "έγλειφαν" το κρύσταλλο του παραθύρου. Αν το τρένο δεν έτρεχε αρκετά, θα μπορούσα να κόψω και κεράσια!

Όλες οι ξερολιθιές των χωραφιών, οι τοιχοποιίες και οι αντιστηρίξεις των δρόμων ήταν κατασκευασμένες από μαύρους κυβόλιθους, δηλαδή κομμάτια σκληρής λάβας (μια πρώτη ύλη που, βεβαίως, αφθονούσε εκεί) πελεκημένα σε σχήμα τούβλου.

Σε μερικά δύσκολα σημεία το τρενάκι περνούσε μέσα από τούνελ. Όσο προχωρούσαμε τόσο η βλάστηση γινόταν αφθονότερη. Διασχίσαμε αγρούς με πολλών ειδών οπωροφόρα δένδρα, όπως ανθισμένες ροδιές, κερασιές και μουσμουλιές κατάφορτες από φρούτα. Ήταν ένας απέραντος οπωρώνας, καθώς η γη στην περιοχή αυτή πρέπει να ήταν πάρα πολύ εύφορη. Οι κάτοικοι επέμεναν να ζουν, να χτίζουν, να επενδύουν και να καλλιεργούν τα χώματα αυτά, παρά τη "Δαμόκλεια σπάθη" του φοβερού ηφαίστειου, που σχεδόν ποτέ δεν κοιμάται.

Δύο σταθμούς πριν από το τέρμα κατέβηκαν και οι τελευταίοι από τους λιγοστούς επιβάτες. Έτσι, έμεινα τελείως μόνος, όχι πια στο βαγόνι μου αλλά σε ολόκληρο το τρένο! Για πρώτη φορά μού συνέβη να έχω ένα τρένο αποκλειστικά στη διάθεσή μου… Η ατυχία με τον καιρό και η άμεση απόφασή μου για αλλαγή προγράμματος είχε ως αποτέλεσμα να ζήσω κι αυτήν την εμπειρία.

Κατεβαίνοντας στο χωριό Riposto, όπου τερμάτιζε το τρενάκι κοντά στην παραλία, ρώτησα πώς θα επιστρέψω στην Κατάνια. Οι σιδηροδρομικοί με πληροφόρησαν ότι για να συνεχίσω θα έπρεπε να πάρω το μεγάλο τρένο, που ερχόταν από τη Μεσσήνη. Αλλά, το τρένο αυτό είχε ανταπόκριση με την Ferrovia Circumetnea δύο σταθμούς πριν, εκεί ακριβώς όπου είχαν κατέβει οι τελευταίοι επιβάτες. Να γιατί είχα μείνει τελείως μόνος μέσα σε ολόκληρο τον συρμό! Πήρα λοιπόν ένα τρενάκι που πήγαινε αντίθετα κι επέστρεψα, χωρίς όμως να πληρώσω άλλο εισιτήριο. Ρωτώντας επανειλημμένως, έφθασα στον σταθμό του μεγάλου τρένου. Αν δεν μιλούσα ιταλικά όλο αυτό το ταξίδι δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί...

Νέες προσπάθειες

Όταν επέστρεψα στην Κατάνια ο καιρός είχε βελτιωθεί, οπότε άρχισαν κάπως να αναπτερώνονται οι ελπίδες μου. Ενδεχομένως την επόμενη ημέρα να κατάφερνα, τελικά, να πάω μέχρι την Αίτνα, έστω κι αν ο λίγος διαθέσιμος χρόνος μου δεν μου επέτρεπε να ανέβω μέχρι την κορυφή. Επειδή δεν το βάζω κάτω εύκολα, ρωτώντας έμαθα ότι υπήρχε λεωφορείο της εταιρείας AST που έφθανε μέχρι το καταφύγιο Sapienza, δηλαδή ψηλότερα από το χωριό Nicolosi όπου σχεδίαζα να πάω αρχικά. Τηλεφώνησα στο πρακτορείο, για να πληροφορηθώ τις ώρες των δρομολογίων.

Δυστυχώς, υπήρχε μόνο ένα λεωφορείο, που πήγαινε το πρωί κι επέστρεφε πολύ αργά κατά το σούρουπο, το οποίο δεν με εξυπηρετούσε. Επειδή, όμως, οι απαντήσεις στο τηλέφωνο ήταν κοφτές (ιδίως όταν η συνομιλία δεν ήταν στη μητρική γλώσσα) αποφάσισα να επισκεφθώ αυτοπροσώπως τα γραφεία της εταιρείας, για να πάρω περισσότερες πληροφορίες και για να μάθω εάν το πρωινό λεωφορείο, μετά το δρομολόγιό του, επέστρεφε πίσω λίγο αργότερα. Αυτό θα ήταν για μένα μια λύση της παρηγοριάς, γιατί τουλάχιστον θα έβλεπα το κάτω μέρος του κώνου του ηφαίστειου από αρκετά κοντά.

Βρήκα το δρόμο του πρακτορείου στο χάρτη, αλλά μετά έμπλεξα άσχημα. Τα νούμερα σταματούσαν σε μια πελώρια πλατεία, μετά ακολουθούσαν διάφορα έργα και η συνέχεια του δρόμου δεν φαινόταν πουθενά! Περιπλανήθηκα πολύ κι όταν τελικά κατάφερα να βρω το γραφείο, έμαθα με λύπη μου ότι το λεωφορείο δεν επέστρεφε αλλά παρέμενε στο καταφύγιο, για να γυρίσει το σούρουπο (δηλαδή μετά την απογείωση του αεροπλάνου μου). Και πάλι τζίφος δηλαδή!

Τελικά, έκανα μια βόλτα στα αξιοθέατα της Κατάνιας. Στους δρόμους κυκλοφορούσε πολύς κόσμος, γιατί όλα τα καταστήματα ήταν ανοιχτά μέχρι αργά το Σαββατόβραδο. Περνώντας έξω από ένα εστιατόριο κοντά στην αγορά, είδα μια γιαγιά που προσπάθησε να με πείσει να φάω εκεί. Πραγματικά τη λυπήθηκα και μπήκα. Ήμουνα ο μοναδικός πελάτης, αλλά και σε όλη τη διάρκεια του δείπνου δεν εμφανίστηκε κανένας άλλος! Το κυριολεκτικά σπάνιο όμως ήταν ότι το προσωπικό του εστιατορίου αποτελούνταν από ένα μόνο άτομο, δηλαδή τη συγκεκριμένη γιαγιά, χωρίς καν έναν βοηθό, είτε στην κουζίνα, είτε στο σερβίρισμα! Θέλησα να ρωτήσω την ηλικία της, αλλά δίστασα… Πάντως πρέπει να ήταν γύρω στα 75. Φεύγοντας της άφησα ένα καλό φιλοδώρημα κι εκείνη από ευγνωμοσύνη μού έδειξε μια γειτονική, αναμνηστική, μαρμάρινη πύλη, που έχτισε ο βασιλιάς Κάρολος σε ανάμνηση μια μεγάλης έκρηξη του ηφαίστειου, όταν η λάβα είχε φθάσει μέχρι εκείνο ακριβώς το σημείο, δηλαδή δίπλα στη παραλία!

Αργότερα διάβασα ότι η μεγάλη έκρηξη της Αίτνας συνέβη το έτος 1669. Τα τείχη της πόλης συγκράτησαν τους ποταμούς της λάβας, αλλά δυστυχώς όχι πλήρως. Κάποια φλογισμένα ρυάκια διείσδυσαν και έκαναν καταστροφές, κατακαίοντας μερικές περιοχές της Κατάνιας. Αυτά τα ίχνη δεν θα τα έβλεπα χωρίς τη βοήθεια της συμπαθητικής γριούλας...

Υπομονή κι επιμονή

Κυριακή, 26.5.2002

Ξημέρωσε μια θεσπέσια ημέρα. Συννεφάκι δεν υπήρχε ολόγυρα στον ορίζοντα, ούτε καν για δείγμα… Χάθηκε ο κόσμος να μου έκανε μια τέτοια μέρα και την προηγούμενη μέρα; Σκέφθηκα ότι με αυτό τον εξαιρετικό καιρό θα έπρεπε οπωσδήποτε να πάω στην Αίτνα, έστω και για λίγο, όσο προλάβαινα, ώστε να απολαύσω τη φοβερή θέα. Ζήτησα από τον ξενοδόχο να μου συμφωνήσει ένα ταξί, για να με μεταφέρει (alle retour) μέχρι το καταφύγιο Sapienza. Ρωτώντας είχα μάθει ότι τα ειδικά θηριώδη τετρακίνητα οχήματα Unimog, με τις πελώριες ρόδες, ξεκινούσαν από εκεί επάνω κι όχι χαμηλότερα από το χωριό Nicolosi, όπως νόμιζα στην αρχή. Του ζήτησα ακόμη να μάθει πόσο θα πλήρωνα για τις ώρες αναμονής του ταξιτζή. Κανόνισα να έρθει το ταξί λίγο πριν από την ώρα αναχώρησης του λεωφορείου, γιατί ήθελα να φθάσω εγκαίρως. Φοβόμουνα μήπως δεν βρω διαθέσιμο Unimog για να με ανεβάσει στο βουνό, αν τυχόν έφθανα αργά.

Μελέτησα άλλη μια φορά το χάρτη της Αίτνας. Ανέφερε τα υψόμετρα των διαφόρων κορυφών και κρατήρων, τις ισοϋψείς καμπύλες, τα τοπωνύμια (χαράδρες, κορυφογραμμές, σπηλιές κ.λπ.) Ανέγραφε όλα τα χωριά γύρω από τον κώνο, καθώς επίσης τα εκκλησάκια, τα αξιοθέατα και τα ονόματα των καταφυγίων (επανδρωμένων και μη) για επιστήμονες, μελετητές, ορειβάτες, δασολόγους κ.λπ. Διαπίστωσα ότι υπήρχαν πολλές δυνατότητες προσπέλασης στο φοβερό βουνό. Από αυτές οι πιο συνηθισμένες ήταν δύο: από το νότο (καταφύγιο Sapienza) κι από τον βοριά (καταφύγιο Citelli).

Αυτός ο χάρτης, όμως, είχε και κάτι τελείως ασυνήθιστο: σε κάθε σημείο του ανέγραφε τη χρονολογία δημιουργίας της λάβας που υπήρχε εκεί, δηλαδή από ποια έκρηξη του ηφαιστείου προερχόταν. Μερικά πετρώματα ήταν από περασμένους αιώνες (από το 1610, 1634, 1702 κ.λπ.), αλλά τα περισσότερα προέρχονταν από πρόσφατες εκρήξεις (π.χ. του 1928, 1971, 1985, 1992). Ανέφερε ακόμα και τις χρονολογίες δημιουργίας των νεώτερων κρατήρων π.χ. «Bocca del 1792» (στόμιο του 1792), «Crateri del 1991» (κρατήρες του 1991). Τέλος, συμπεριελάμβανε και όλους τους χιονοδρομικούς αναβατήρες (λιφτ) με υψόμετρα, διαδρομές και πίστες, γιατί η Αίτνα ήταν σπουδαίο χιονοδρομικό κέντρο. Οι Ιταλοί χαρτογράφοι είχαν κάνει θαυμάσια δουλειά!

Αναχώρηση για την Αίτνα

Έκλεισα τις αποσκευές μου και τις άφησα στη ρεσεψιόν. Φόρεσα την ορειβατική στολή μου (μπότες, άνορακ, σακίδιο κ.λπ.) και μπήκα στο ταξί. Ακολουθήσαμε την κεντρική οδό της Κατάνιας, που ονομαζόταν Via Etnea (οδός Αίτνας), η οποία ξεκινούσε από την παραλία, ήταν κάθετη προς την ακτογραμμή και οδηγούσε προς το εσωτερικό του νησιού.

Το χωριό Nicolosi, που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.920 μέτρων, απέχει περίπου 15 χιλιόμετρα από την Κατάνια και μπορεί να θεωρηθεί προάστιο- θέρετρο. Είχε δε πολλά ξενοδοχεία και βίλες.

Το ηφαίστειο εκτός από τη λάβα, τα αέρια και τους ατμούς εκτοξεύει και λεπτότατη στάχτη, η οποία γεμίζει την ατμόσφαιρα σε πολύ μεγάλη έκταση. Σε μεγάλες εξάρσεις του ηφαιστείου κλείνει το αεροδρόμιο της Κατάνιας επί μέρες. Η μικροσκοπική αυτή σκόνη χώνεται παντού: στα μάτια, στη μύτη και στο στόμα ανθρώπων και ζώων. Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες αποφυγής της, διεισδύει, περνώντας μέσα από την παραμικρή σχισμή ή τρύπα. Δυσκολεύει ακόμη και την αναπνοή. Όσοι κάτοικοι έχουν αναπνευστικά προβλήματα είναι αναγκασμένοι να απομακρυνθούν από την περιοχή.

Στη διάρκεια της διαδρομής ο οδηγός μού διηγήθηκε διάφορες ιστορίες και προσωπικές του εμπειρίες από τις πιο πρόσφατες εκρήξεις. Την προηγούμενη χρονιά είχε δει μπροστά στα μάτια του κάποιο δένδρο να κυκλώνεται ολόγυρα από τη λάβα. Σε ελάχιστο χρόνο κιτρίνισαν τα φύλλα του και ξεράθηκαν. Αμέσως μετά πήρε φωτιά από αυτανάφλεξη, λόγω της υπερβολικά υψηλής θερμοκρασίας. Κάηκε ολόκληρο, σαν λαμπάδα…

Οι διάφορες υπηρεσίες (αστυνομία, carabinieri κ.λπ.) παίρνουν δρακόντια μέτρα, για να εμποδίσουν τους τολμηρούς περίεργους που επιδιώκουν να πλησιάσουν το ηφαίστειο, για να μην κινδυνέψει η ζωή τους. Στήνονται μπλόκα και οδοφράγματα σε κάθε πρόσβαση, επειδή η απλή απαγόρευση δεν τηρείται, αν δεν υπάρχει αυστηρή επιτήρηση. Οι περισσότεροι αδιαφορούν, προκειμένου να δουν από κοντά το φοβερό θέαμα και γι' αυτό προκύπτουν ατυχήματα και δυστυχήματα… Tα καυτά πυρωμένα κόκκινα ποτάμια σε σαγηνεύουν τόσο που αψηφάς τον κίνδυνο!

Συνολικά στην Αίτνα υπάρχουν 40 μεγάλοι κρατήρες και πάνω από 100 μικρότεροι!

Η τελευταία έκρηξη, πριν την επίσκεψή μου εκεί, άρχισε στις 17 Ιουλίου 2001 και κράτησε επί πολλές μέρες. Αρχικά ενεργοποιήθηκαν δύο κρατήρες, αλλά αργότερα λειτούργησαν και άλλοι τρεις. Με πέντε κρατήρες σε ταυτόχρονη δραστηριότητα νόμιζε κανείς ότι ολόκληρο το βουνό εκτόξευε από τα σωθικά του ποταμούς φωτιάς. Ο κρατήρας σε υψόμετρο 2.100 μ. απείλησε να καταστρέψει το γειτονικό χωριό Nicolosi. Αμέσως κινητοποιήθηκε μια στρατιά από βαριά χωματουργικά μηχανήματα (μπουλντόζες, φορτωτές, εκσκαπτικά, μηχανικά σφυριά, κ.λπ.), τα οποία έσκαψαν μια βαθιά τεχνητή κοίτη, ώστε οι χείμαρροι της λάβας να βρουν διέξοδο και να παρακάμψουν τη δομημένη περιοχή. Συγχρόνως, όλα τα προϊόντα της εκσκαφής τα συσσώρευσαν, δημιουργώντας ένα πελώριο ανάχωμα για προστασία του χωριού. Έτσι σώθηκε το Nicolosi από την πύρινη λαίλαπα.

Αλλά ο αγώνας με την πανίσχυρη φύση δεν έχει πάντα το ίδιο ευτυχές αποτέλεσμα. Γιατί μερικές φορές η λάβα υπερπηδάει όλα τα εμπόδια ή περνάει μέσα από φυσικά τούνελ και αναβλύζει ξαφνικά από εφήμερα στόμια εξόδου, που συχνά αλλάζουν θέση… Κανείς μπορεί να προβλέψει πότε θα ξυπνήσει το ηφαίστειο και θ' αρχίσει να βρυχάται, ούτε από ποιο σημείο θα ξεπηδήσει η καυτή λάβα, ούτε καν σε ποιο υψόμετρο περίπου. Για παράδειγμα, στην έκρηξη του 1928 υπήρχε στόμιο εξόδου πύρινου ποταμού ακόμη και στα 1200 μέτρα ύψος, δηλαδή πολύ χαμηλότερα από το χείλος, το οποίο ξεπερνάει τα 3000 μέτρα! Και, δυστυχώς, πριν από την έκρηξη δεν προηγούνται πάντα προειδοποιητικές σεισμικές δονήσεις… Μια περίοδος δραστηριοποίησης του ηφαιστείου μπορεί να διαρκέσει από λίγες μέρες μέχρι πάνω από ένα χρόνο. Σε μερικές περιπτώσεις (όπως π.χ. το έτος 1669) η έκρηξη προαναγγέλλεται από σειρά σεισμικών δονήσεων, αρχικά ασθενών, που στη συνέχεια γίνονται μέτριας έντασης, για να καταλήξουν τελικά σε ιδιαίτερα ισχυρές.

Ανεβαίνοντας, περάσαμε το ανώτατο όριο του δάσους. Από 'κει και πάνω το τοπίο ήταν ξερό και άγριο. Στη διαδρομή συναντήσαμε ένα μοναχικό σπίτι, περικυκλωμένο ολόγυρα και πνιγμένο από τεράστιες ποσότητες λάβας, που τότε, βέβαια, ήταν παγωμένη. Ήταν ένα ανατριχιαστικό θέαμα!

Προχωρώντας στον ανηφορικό δρόμο, φθάσαμε τελικά στο καταφύγιο Sapienza, που ανήκει στον Ιταλικό Ορειβατικό Όμιλο (Club Alpino Italiano). Το καταφύγιο αυτό βρίσκεται σε υψόμετρο 1910 μ. και απέχει 24 χλμ. από την Κατάνια. Εκεί ήταν και η βάση του τελεφερίκ, που ανέβαζε τους σκιέρ (και αρκετούς ορειβάτες για να κερδίσουν χρόνο), το οποίο, όμως, δεν λειτουργούσε πια.

Η εταιρεία του άρχισε να δραστηριοποιείται με αυτοκίνητα παντός εδάφους. Διέθετε τα πανίσχυρα, θηριώδη Unimog για την ανάβαση (που ως γνωστόν κατασκευάζονται από την Mercedes-Benz), με καρότσα ειδικά μελετημένη, με πολύ μεγάλες ρόδες, ώστε να απέχει αρκετά από το έδαφος. Είναι εφοδιασμένα με ισχυρό βίντσι, δυνατούς προβολείς και ειδικό εξοπλισμό. Αν σταθείς μπροστά στη μηχανή τους νομίζεις ότι αντικρίζεις ένα μηχανικό τέρας. Στο πίσω μέρος, η κάτω πλευρά της καρότσας είναι κομμένη λοξά προς τα επάνω, ώστε να δημιουργείται μεγάλη γωνία εξόδου (departure angle). Έτσι, ακόμη και στα πιο ανώμαλα εδάφη, το πίσω μέρος του αμαξώματος πολύ σπάνια και δύσκολα "βρίσκει" κάτω στο έδαφος. Ξεπερνάει μεγάλους ογκόλιθους από λάβα και διαβαίνει άνετα, χωρίς γεφύρια, τα βαθιά χαντάκια / ρήγματα / χάσματα.

Η λάβα της έκρηξης του 2001 είχε φθάσει μέχρι το κτίριο στη βάση του τελεφερίκ, τριγύρω από το καταφύγιο και πολύ κοντά στα μικρά καταστήματα και ταβερνάκια που υπήρχαν στην Sapienza! Αναλογίστηκα, τι ηρωικές προσπάθειες θα είχαν καταβάλει οι άνθρωποι εκεί, πριν από μερικούς μήνες, για να διασώσουν την περιουσία τους...

Όμως, τα πάντα ήταν ήδη άψογα οργανωμένα για την υποδοχή των ξένων. Η Αίτνα λειτουργεί σαν μαγνήτης, όχι μόνο για τους επιστήμονες ηφαιστειολόγους αλλά και για τους ορειβάτες, αναρριχητές, σπηλαιολόγους, φυσιοδίφες, φυσιολάτρες κ.ά. Όλα ήταν φροντισμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Χάρτες και πληροφοριακά έντυπα διανέμονταν δωρεάν. Ειδικά άνορακ με κουκούλα νοικιάζονταν προς 1 ευρώ την ημέρα, επειδή πολλοί, άπειροι, δεν φαντάζονται πόσο κρύο κάνει ψηλά στην κορυφή τη στιγμή που στην παραλία "σκάει ο τζίτζικας". Χωρίς ζεστό ρουχισμό ή δεν ανεβαίνεις ή ξεπαγιάζεις και πιθανότατα αρρωσταίνεις… Κάποιοι που νόμισαν ότι αρκεί το πουλοβεράκι ή το φουτεράκι και περιφρόνησαν τα ενοικιαζόμενα άνορακ το μετάνιωσαν πολύ πικρά, όταν αργότερα άρχισαν να τουρτουρίζουν.

Ο πρόχειρος και προσωρινός δρόμος είχε ανοιχτεί με σκαπτικά μηχανήματα, μέσα στους όγκους της λάβας, μετά από πολύμηνη σκληρή εργασία. Ήταν, βέβαια, γεμάτος στροφές, τόσο γιατί η κλίση ήταν πολύ απότομη όσο και γιατί έπρεπε να παρακάμπτει τους συμπαγείς βράχους, τους λόφους και τους κρατήρες. Έμοιαζε με πελώριο φίδι, που ξετύλιγε το σώμα του επάνω στη λάβα. Ο ισχυρός κινητήρας του Unimog αγκομαχούσε παρ' όλο που ο οδηγός έχει επιλέξει τη χαμηλή σχέση μετάδοσης (βοηθητική ταχύτητα) στο σανζμάν.

Ανεβαίναμε σιγά-σιγά και καθώς προχωρούσαμε η θέα γινόταν όλο και πιο μαγευτική.

Στη διάρκεια της διαδρομής ο οδηγός μάς έδινε πολλές πληροφορίες για το ηφαίστειο και μας έδειχνε ωραιότατα ορυκτά με υπέροχους κρυστάλλους, που βρέθηκαν ανάμεσα στα προϊόντα των εκρήξεων, όπως ροζ κρυστάλλους από χαλαζία, βαθυπράσινους από μαλαχίτη ή γαλάζιους-μπλε από αζουρίτη, ακόμη και κατάμαυρο στιλπνό, σκληρό, υαλώδη οψιανό. Ένα άλλο πολύ χαρακτηριστικό πέτρωμα ήταν η μαύρη λάβα με μικρά ασημί ψήγματα, τα οποία λαμπύριζαν. Με μεγάλη προσοχή, για να μη μας πέσουν και σπάσουν, περάσαμε τα υπέροχα κομμάτια των ορυκτών από χέρι σε χέρι. Αργότερα πληροφορήθηκα ότι αυτοί οι υπέροχοι κρύσταλλοι εκτοξεύονται από τον κρατήρα (όταν το ηφαίστειο ενεργοποιείται) υπό μορφή σφαίρας μικρότερης ή μεγαλύτερης (συνήθως έχουν μέγεθος όσο ένα τόπι). Αυτές οι σφαίρες ονομάζονται βολίδες και δεν είναι σπάνιες. Έτσι μπόρεσα να προμηθευτώ μερικούς κρυστάλλους διαφόρων χρωμάτων. Αποτελούν ωραιότατα ενθύμια από το ηφαίστειο.

Καθώς ανεβαίναμε, το χιόνι που υπήρχε μέσα σε διάφορες κοιλότητες της λάβας γινόταν όλο και περισσότερο. Το κάτασπρο χιόνι και η μαύρη σαν πίσσα λάβα, δημιουργούσαν φοβερή αντίθεση και έμοιαζαν με ασπρόμαυρη φωτογραφία!

Πορεία προς τον μεγάλο κρατήρα της κορυφής

Όταν φθάσαμε στο τέρμα της διαδρομής (υψόμετρο περίπου 2.600 μ.), το Unimog σταμάτησε (παλαιότερα τα οχήματα έφθαναν μέχρι τα 3.000 μέτρα υψόμετρο). Κατεβήκαμε και συνεχίσαμε την άνοδο με τα πόδια. Ακολουθήσαμε ένα στενό μονοπάτι που μας υπέδειξε ο πεπειραμένος αρχηγός μας, ο οποίος προηγείτο. Παρά, όμως, την αδιαμφισβήτητη πείρα του, είχε μικρή γνώση ξένων γλωσσών. Έχει παπαγαλίσει ό,τι έπρεπε να μας πει στις βασικές γλώσσες, αλλά δεν μπορούσε να απαντήσει σε ερωτήσεις, εκτός κι αν αυτές γίνονταν στα ιταλικά…

Το θέαμα από ψηλά προς την παραλία ήταν εντυπωσιακό. Νόμιζες ότι βρισκόσουν σ' ένα πελώριο μπαλκόνι με εκπληκτική θέα προς τα πελάγη και όχι μόνο. Κάτω φαινόταν όλη η ακτή της Μεσογείου, από το στενό της Μεσσήνης μέχρι τις Συρακούσες. Τα κύματα δημιουργούσαν μια άσπρη δαντέλα κατά μήκος της παραλίας. Τα σπίτια της Κατάνιας, που βρίσκεται ακριβώς στα πόδια του βουνού, έμοιαζαν κουκλίστικα, λόγω της μεγάλης απόστασης. Από την άλλη πλευρά (προς τα δυτικά) υψωνόταν, λίγο πιο πάνω από μας, επιβλητικός ο κώνος της Αίτνας, κάτασπρος από το χιόνι. Έμοιαζε με πελώριο κέικ, πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρη.

Προς τη βόρεια πλευρά του βουνού φαινόταν το πανόραμα της ακτής του Τυρρηνικού πελάγους με τα Αιόλια Νησιά (μεταξύ των οποίων το Stromboli και το Vulcano με το δικό του ηφαίστειο το καθένα), τα οποία επισκέφθηκα και αναρριχήθηκα στους κρατήρες των ηφαιστείων τους σε μεταγενέστερο ταξίδι μου.

Αρκετά χαμηλότερα (περίπου στα 2.050 μέτρα υψόμετρο) είδαμε ένα μεγάλο ξενοδοχείο, με εστιατόριο κ.λπ., ακριβώς ανάμεσα και πολύ κοντά σε δύο κρατήρες του ηφαιστείου, οι οποίοι έβγαζαν λευκούς ατμούς και καπνούς, σαν χύτρα που έβραζε. Οι σχισμές και οι τρύπες που "καπνίζουν" ονομάζονται στη γλώσσα των ηφαιστειολόγων fumaroles. Υποθέτω ότι το ξενοδοχείο θα είχε κατασκευαστεί πριν "ξεφυτρώσουν" οι δύο κρατήρες. Γιατί ποιος λογικός άνθρωπος θα διακινδύνευε μια περιουσία δίπλα στο "στόμα του λύκου" (για την ακρίβεια δύο λύκων);

Όσο ανεβαίναμε το χιόνι γινόταν περισσότερο και το κρύο … τσουχτερότερο. Ο δυνατός μαγιάτικος ήλιος έκανε το χιόνι να λάμπει εκτυφλωτικά και γι' αυτό ήταν απαραίτητα τα γυαλιά ηλίου -κατά προτίμηση ορειβατικού τύπου, που στα πλάγια έχουν δέρμα για προστασία και από τις λοξές ηλιακές ακτίνες. Ο σκούφος και τα γάντια ήταν απαραίτητα. Μάλιστα, για όσους δεν ήταν ζεστά ντυμένοι, η κατάσταση ήταν ανυπόφορη και χειροτέρευε από τον δυνατό άνεμο που φυσούσε εκεί πάνω.

Σε κάποια σημεία η λάβα είχε στερεοποιηθεί σε ιδιόρρυθμα, κατακόρυφα σχήματα, που έμοιαζαν με όρθιους, μαύρους, απότομους κι άγριους βράχους. Εγώ θαύμαζα τις περίεργες μορφές της λάβας, αλλά όσοι κρύωναν έσπευδαν να προστατευτούν σε απάγκια μεριά. Σε κάποιο σημείο πιο πέρα, η λάβα ήταν ζεστή κι από τις κοιλότητες έβγαινε ζεστός αέρας! Χαράς Ευαγγέλια για όσους τουρτούριζαν. Είχαν βρει μια φυσική θερμάστρα και δεν έλεγαν να ξεκολλήσουν από 'κεί! Η μορφή και η υφή της λάβας διαφέρει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Αλλού μοιάζει με παχύρρευστο μαύρο χυλό, που πάγωσε ξαφνικά και οι δίπλες του ξεχωρίζουν πολύ καθαρά. Αλλού μοιάζει με όρθια, ογκώδη, μαύρα βράχια, που στερεοποιήθηκαν απότομα. Αλλού είναι πανάλαφρη, πορώδης κίσηρη (ελαφρόπετρα), που προέρχεται από το επιφανειακό στρώμα αφρού, μέσα στο οποίο έχουν εγκλωβιστεί πάμπολλες μικρές φυσαλίδες αέρα. Υπάρχουν βέβαια κι άλλα είδη, πιο σπάνια, όπως π.χ. οι χρωματιστοί κρύσταλλοι. Η λάβα σχηματίζει ακόμη σπηλιές, αψίδες, χαράδρες, τούνελ και κοιλότητες. Είναι πολύ περίεργες οι ιδιοτροπίες της φύσης…

Σε κάποιο σημείο ο οδηγός μας σταμάτησε. Έβγαλε από την τσέπη του ένα φύλλο εφημερίδας και το έχωσε μέσα σε μια σχισμή της λάβας. Σε λίγα δευτερόλεπτα το χαρτί πήρε φωτιά! Επανέλαβε το ίδιο πείραμα 3 ή 4 φορές ακόμη, ώστε να μπορέσουν όλοι να δουν και να φωτογραφίσουν την αυτανάφλεξη, η οποία οφείλεται στην απίστευτα υψηλή θερμοκρασία της στερεοποιημένης λάβας στην περιοχή αυτή, ακόμη και την ώρα που το ηφαίστειο βρίσκεται σε ηρεμία… Έτσι, φάνηκε η αξία του έμπειρου οδηγού. Κάποιος που δεν θα γνώριζε καλά το ηφαίστειο θα περνούσε από το σημείο αυτό χωρίς να αντιληφθεί το παραμικρό…

Καθώς ανεβαίναμε συναντούσαμε όλο και περισσότερο χιόνι, οπότε η πορεία γινόταν δυσκολότερη και, βέβαια, όλοι είχαμε αρχίσει να λαχανιάζουμε. Η πολύ αραιή ατμόσφαιρα σ' αυτό το υψόμετρο γίνεται ιδιαίτερα αισθητή στους απροπόνητους… Βρισκόμασταν, άλλωστε, στα υψομετρικά όρια για εμφάνιση του acute mountain sickness, δηλαδή της νόσου των μεγάλων υψομέτρων.

Προχωρώντας τον ανήφορο φθάσαμε σ' ένα σημείο όπου υπήρχαν απαγορευτικές πινακίδες σε διάφορες γλώσσες. Δεν επιτρεπόταν να συνεχίσουμε προς την κορυφή, γιατί ήταν πάρα πολύ επικίνδυνο. Η κύρια καλδέρα βρισκόταν μέσα στην απαγορευμένη περιοχή. Οι τελευταίες εκατοντάδες μέτρα πάνω από το υψόμετρο 2.800 όπου βρισκόμασταν θεωρούνται από τους ειδικούς ηφαιστειολόγους off limits. Η αναρρίχηση επάνω στο παχύ στρώμα του παγωμένου χιονιού στις απόκρημνες πλαγιές, χωρίς τον ειδικό αναρριχητικό εξοπλισμό (κραμπόν, πιολέ, σχοινιά, καρφιά) αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο. Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του ίδιου του ηφαιστείου, ήταν άλλος ένας λόγος που επέβαλε την απαγόρευση. Μια ξαφνική εκτόξευση λάβας, εκτός των άλλων συνεπειών, θα έλειωνε ταχύτατα τα χιόνια, που κάλυπταν την κορυφή και σε ελάχιστο χρόνο θα δημιουργούνταν φοβεροί χείμαρροι από εκατομμύρια τόνους λάβας, λάσπης, βράχων και νερού, που θα μπορούσαν στο διάβα τους να καλύψουν, να πνίξουν, να κάψουν και να συμπαρασύρουν κυριολεκτικά ο,τιδήποτε. Αυτό το τρομερό φυσικό φαινόμενο ονομάζεται διεθνώς με τη λέξη lahar, η οποία προέρχεται από την Ινδονησιακή γλώσσα, ενδεχομένως γιατί στη χώρα αυτή υπάρχουν πάρα πολλά ηφαίστεια. Θα μπορούσε να μεταφραστεί ως λασπορροή, παρότι ο θανάσιμος ορμητικός χείμαρρος δεν αποτελείται μόνο από λάσπη. Η έκρηξη του ηφαιστείου Nevado del Ruiz στην Κολομβία το 1985 αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα καταστροφικού και φονικού φαινομένου lahar, που έφθασε σε απόσταση μεγαλύτερη των 60 χιλιομέτρων και είχε ως συνέπεια 25.000 νεκρούς και πάμπολλες χιλιάδες τραυματίες…

Όσοι είχαν άγνοια του κινδύνου διαμαρτύρονταν, που δεν μας επιτρεπόταν να συνεχίσουμε… Αρχίσαμε να επιστρέφουμε σιγά-σιγά προς το σημείο όπου μας είχε αφήσει το Unimog. Όταν, όμως, έφθασα εγώ εκεί, το αμάξι είχε φύγει. Τρόμαξα λιγάκι. Αλλά είχε κατέβει για να μεταφέρει επάνω κι άλλους περίεργους που ήθελαν να γνωρίσουν το ηφαίστειο.

Κάθοδος προς το καταφύγιο

Αποφάσισα ν' αρχίσω να κατηφορίζω με τα πόδια, για να δω καλύτερα τη διαδρομή και να επιβιβασθώ αργότερα, όταν συναντούσα το Unimog στο δρόμο. Στον ορίζοντα άρχισαν να σχηματίζονται συννεφάκια, ευτυχώς πολύ μακριά από την Αίτνα και πιο χαμηλά. Η κάθοδος δεν ήταν δύσκολη και έβλεπες τις λεπτομέρειες του σεληνιακού τοπίου της λάβας από πολύ κοντά. Τράβηξα αρκετές φωτογραφίες με τις δύο μηχανές που είχα μαζί μου, το οποίο θα ήταν αδύνατο μέσα από το αυτοκίνητο, διότι θα τρανταζόταν συνεχώς από τις ανωμαλίες του πρωτόγονου δρόμου.

Συνέχισα την κάθοδο με τα πόδια, κοίταξα το ρολόι μου, υπολόγισα τους χρόνους και ....ανέβαλλα την επιβίβαση σε κάποιο όχημα για αργότερα, δεδομένου ότι τα Unimog ανεβοκατέβαιναν συχνά.

Σ' ένα μέρος η λάβα είχε δημιουργήσει μια μεγάλη κοιλότητα σαν σπηλιά, όπου μπορούσε κανείς να σταθεί όρθιος, όπου έβγαλα μια αναμνηστική φωτογραφία. Κάποιες στιγμές εγκατέλειψα τον "λαβόδρομο" και σκαρφάλωσα επάνω στην τελείως ανώμαλη επιφάνεια της λάβας, για να πλησιάσω κοντά στις εγκαταστάσεις των αναβατήρων για τους σκιέρ, που είχαν καταστραφεί ολοσχερώς.

Η συμφορά είναι βιβλική: τα κτίρια στο επάνω τέρμα των λιφτ (υψόμετρο περίπου 2.500 μ.) ήταν περικυκλωμένα και πλημμυρισμένα από λάβα. Οι πυλώνες είχαν παρασυρθεί και έγερναν τελείως λοξά, τα συρματόσχοινα ήταν κομμένα, όλα τα μηχανήματα είχαν αχρηστευτεί, διάφορες τροχαλίες "επέπλεαν" στην απέραντη θάλασσα της παγωμένης λάβας… Κυριολεκτικά επρόκειτο για "κρανίου τόπο"! Αμφέβαλα αν οι εγκαταστάσεις αυτές θα κατασκευάζονταν ξανά, για να μεταφέρουν πάλι χιονοδρόμους, ορειβάτες κι.... εραστές ηφαιστείων. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική και θα ήταν παράτολμο να ρισκάρει κάποιος πάλι χρήματα και κόπο, για να ανακατασκευάσει το χιονοδρομικό κέντρο.

Κάθε φορά που σκαρφάλωνα επάνω στην επιφάνεια της λάβας για να πλησιάσω κάτι αξιοθέατο κινδύνευα, το λιγότερο, να στραμπουλίξω κάποιο πόδι. Όχι μόνο γιατί η λάβα ήταν φοβερά ανώμαλη και συχνά γλιστερή, αλλά κι επειδή κάποια κομμάτια της έσπαγαν και υποχωρούσαν, οπότε το πόδι μου βρισκόταν στο κενό. Ευτυχώς που φορούσα βαριές άκαμπτες ορειβατικές μπότες. Η πορεία ήταν σχεδόν αδύνατη. Προχωρούσα βήμα-βήμα και με μεγάλη προσοχή. Όμως, αυτό το άγριο τοπίο είχε μια ασυνήθιστη μεγαλοπρέπεια. Αρκεί "να την έβγαζες καθαρή" μέχρι τέλους, χωρίς να σπάσεις κανένα μέλος του σώματός σου…

Κάθε φορά που κάποιο Unimog περνούσε πλάι μου σήκωνε ένα πυκνό σύννεφο από λεπτότατη σκόνη, ιδιαίτερα ενοχλητική. Έκλεινα τα μάτια, έβαζα ένα μαντήλι στη μύτη και σκέπαζα όσο μπορούσα καλύτερα τους φακούς των μηχανών. Παρ' όλα αυτά τα μέτρα εισχωρούσε αρκετή σκόνη μέσα στο στόμα μου… Έτσι έπαιρνα μια γεύση από το αποπνικτικό σύννεφο τέφρας, το οποίο σκεπάζει ολόκληρη την περιοχή, όταν γίνεται έκρηξη του ηφαιστείου και αναγκάζει τα αεροδρόμια να κλείνουν.

Είχα ήδη διανύσει το μεγαλύτερο μέρος της κατάβασης και άρχισε να μου περνάει η "ανώμαλη" ιδέα να συνεχίσω μέχρι τέλους. Υπολόγισα ξανά το χρόνο και διαπίστωσα ότι θα προλάβαινα. Ο ταξιτζής θα έχει βέβαια βαρεθεί να με περιμένει, αλλά άξιζε τον κόπο και τα έξοδα. Ήταν μια εμπειρία που ζεις μονάχα μια φορά στη ζωή σου!

Φθάνοντας στη Sapienza προμηθεύτηκα, στα γρήγορα, ωραιότατους κρυστάλλους και βιβλία σχετικά με την Αίτνα.

Το ηφαίστειο αυτό παρουσιάζει φοβερό ενδιαφέρον, ακόμη κι όταν είναι ήρεμο. Το να παρακολουθήσεις βέβαια μια έκρηξη από κοντά είναι το κάτι άλλο! Συνεπάγεται, όμως, θανάσιμους κινδύνους, όπως αποδεικνύει ο θάνατος των παγκοσμίου φήμης ηφαιστειολόγων Maurice και Katia Krafft, που σκοτώθηκαν μαζί με άλλους ενώ παρατηρούσαν και μελετούσαν την έκρηξη του ηφαιστείου Unzen, στην Ιαπωνία, το έτος 1991.

Ο ταξιτζής μου, με τον οποίο είχα πιάσει φιλία γιατί διέγνωσα την αδυναμία του ότι είναι πολύ θεοσεβούμενος, μου χάρισε μία Βίβλο! Με μετέφερε ταχύτατα στο ξενοδοχείο, για να πάρω τις αποσκευές μου και μετά στο αεροδρόμιο, όπου έφθασα εγκαίρως. Τελικά, είχα καταφέρει να εκπληρώσω το σκοπό του ταξιδιού μου!

Από το αεροπλάνο είχα φοβερή θέα: είδα πρώτα το στενό της Μεσσήνης (που χωρίζει τη Σικελία από την Καλαβρία), μετά τον Βεζούβιο, τη Νάπολη (με το γήπεδο, τις παραλίες της, κ.λπ.) και αργότερα την Όστια (το επίνειο της Ρώμης).Τελικά, εκτός από τη «Σικελία της Μαφίας», υπάρχει και η «Σικελία της μαγείας»…

Η ανάβαση στην Αίτνα μού άνοιξε την όρεξη για να αναρριχηθώ και σε πολλά άλλα ηφαίστεια... Μερικά από τα ταξίδια αυτά τα έχω περιγράψει λεπτομερώς. Για τα υπόλοιπα στάθηκε αδύνατο να βρω τον απαιτούμενο χρόνο… Άλλωστε, προτίμησα, αντί να γράφω, να διαθέσω τον χρόνο μου για να ζήσω κάποια καινούργια εμπειρία !

Στον παρακάτω πίνακα αναφέρω, ιδιαίτερα συνοπτικά, όλα τα ταξίδια μου σε ηφαίστεια ανά την υφήλιο. Η παρούσα πολυσέλιδη, πλήρης περιγραφή για την Αίτνα, αναφέρεται στον παρακάτω πίνακα με ελάχιστες αράδες μόνο!

Τα ηφαίστεια κι εγώ: Πολλές παλιές εμπειρίες

Πνευματικά δικαιώματα adventurouslife.gr