Ανταρκτική, μέρος 2ο

Επιβίβαση στο πλοίο

Επιτέλους έφθασε η ώρα που περίμενα με ανυπομονησία. Στις 4 το απόγευμα ήταν η προκαθορισμένη ώρα επιβίβασης στο παγοθραυστικό «Κapitan Dranitsyn». Κατηφόρισα με τα πόδια σιγά-σιγά προς το λιμάνι. Το προσωπικό του πλοίου είχε ήδη φροντίσει να μεταφέρει όλες τις αποσκευές από το ξενοδοχείο στο πλοίο με κάποιο φορτηγό αυτοκίνητο. Το παγοθραυστικό ήταν πολύ ψηλό και σε εντυπωσίαζε το ύψος όπου βρισκόταν η γέφυρα. Η σκάλα ανόδου, που βρισκόταν στο πλάι του πλοίου, ήταν κατασκευασμένη από μασίφ χυτό μέταλλο (μάλλον αλουμίνιο) και καλυμμένη από το κάτω μέρος πάλι με μέταλλο, ώστε να προφυλάσσεται από τα μεγάλα κύματα. Το πάτημα κάθε σκαλοπατιού δεν ήταν επίπεδο, όπως σε όλες τις σκάλες σ' όλο τον κόσμο, αλλά έντονα κυρτό (καμπουρωτό), με το ψηλότερο σημείο στη μέση. Η επιφάνειά του δεν ήταν λεία, ούτε απλώς άγρια. Έχει έντονες και πυκνές ραβδώσεις και βαθιά, στενά αυλάκια σε ολόκληρο το μήκος του (από αριστερά μέχρι δεξιά). Αυτή η ιδιόρρυθμη και στιβαρή κατασκευή γίνεται για να αντέχει η σκάλα σε σφοδρές τρικυμίες και να μη γλιστράνε τα σκαλοπάτια της, ακόμα κι αν καλυφθούν από χιόνια ή πάγους.

Το Ι.Β. (Ice Breaker = παγοθραυστικό) Κapitan Dranitsyn ήταν νηολογημένο στο Murmansk της Σιβηρίας. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα παγοθραυστικά της Γης. Έχει 3 αδελφά πλοία. Σε ανώτερη κλάση ανήκουν μόνο τα δύο πυρηνοκίνητα ρωσικά παγοθραυστικά «Sovietskyi Soyouz» (= Σοβιετική Ένωση) και «Yamal» (= όνομα Χερσονήσου της Σιβηρίας). [Τα ονόματα των παγοθραυστικών γράφηκαν με λατινικούς χαρακτήρες, αποδίδοντας κατά το δυνατόν καλύτερο τρόπο το Κυριλλικό αλφάβητο]. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες τούς δίνουν τριπλάσια προωθητική ισχύ και μεγαλύτερη αυτονομία σε σύγκριση με τις συμβατικές μηχανές.

Εκτός, όμως, από τα γνήσια παγοθραυστικά υπάρχουν και τα ονομαζόμενα παγοαπωθητικά, πολύ ελαφρότερης κατασκευής και με σαφώς λιγότερες δυνατότητες. Το Kapitan Dranitsyn είχε μήκος 129 μέτρα και ύψος 48 μέτρα επάνω από την επιφάνεια. Το όνομα τού δόθηκε προς τιμήν του Ρώσου κυβερνήτη παγοθραυστικών Gernan Vasilie-vits Dranitsyn (1912 - 1976), που πολέμησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τιμήθηκε με πολλά βραβεία και παράσημα για τον ηρωισμό και τα ανδραγαθήματά του.

Μια πολύ διαφορετική καμπίνα

Όταν σχεδίαζα το ταξίδι αυτό κατέβαλα μεγάλες προσπάθειες για να βρω κάποιον φίλο να έλθει μαζί μου. Ο βασικός λόγος ήταν ότι το παγοθραυστικό δεν διέθετε μονόκλινη καμπίνα. Η προοπτική να μοιραστώ, επί πολλές ημέρες, μια μικρή καμπίνα με έναν άγνωστο και μάλιστα να είμαι κλεισμένος λόγω τρικυμιών, που ενδεχομένως να διαρκούσαν μερόνυχτα, ήταν ζοφερή. Όλοι αρνήθηκαν χωρίς δεύτερη κουβέντα, εκτός από έναν. Ήμουν πανευτυχής, γιατί αυτός ο παλιός φίλος δεν είχε κανένα πρόβλημα ούτε οικονομικό, ούτε οικογενειακό, ούτε με την εργασία του (γιατί έχει αποσυρθεί). Μετά από λίγες μέρες, όμως, μου δήλωσε ότι δεν θα ερχόταν, γιατί στο μεταξύ είχε πληροφορηθεί για τις θερμοκρασίες και τις θαλασσοταραχές στην Ανταρκτική! Έτσι αναγκάστηκα να πληρώσω ολόκληρη την καμπίνα.

Το πλήρωμα μας οδήγησε στις καμπίνες μας, όπου θα ζούσαμε τις επόμενες δέκα μέρες της ζωής μας. Η δική μου ήταν αρκετά άνετη κι ευρύχωρη. Είχε 'κουσέτα' (κρεβάτι), καναπέ, ένα μικρό γραφειάκι και τουαλέτα. Για την ασφάλεια των επιβατών παντού υπήρχαν χειρολαβές. Το παράθυρο ήταν μεγάλο και έβλεπε προς τη θάλασσα. Η κουσέτα είχε και κουρτίνα απομόνωσης για την περίπτωση που στον καναπέ κοιμόταν ένα ακόμη άτομο. Τα ντουλάπια έκλειναν με μανδάλωση, ώστε να μην υπάρχει πιθανότητα να ανοίξουν από μόνα τους με το κούνημα του παγοθραυστικού, λόγω θαλασσοταραχής. Μέσα στα ντουλάπια υπήρχαν συρμάτινα καλάθια, που κινούνταν επάνω σε εγκοπές σαν ράγες, ώστε να βγαίνουν έξω για να διευκολύνουν στην τοποθέτηση των προσωπικών αντικειμένων. Το κάθε τι δεν τοποθετείτο απλά 'χύμα' μέσα σε κάποιο ερμάριο, αλλά πρώτα μέσα σε συρμάτινο καλάθι. Επίσης, όλες οι πόρτες ασφαλίζονταν στην ανοικτή θέση, για την αποφυγή τυχαίου κλεισίματός τους από κάποια φουρτούνα, πράγμα που μπορεί να είχε πολύ δυσάρεστες συνέπειες (κόψιμο δάχτυλων κ.λπ.). Η καμπίνα είχε αρκετές πρίζες σούκο και πολλά ισχυρά φωτιστικά (άδικα είχα κουβαλήσει ένα μίνι-πορτατίφ εδώ στην άκρη του κόσμου). Στο W.C. υπήρχε επιγραφή που έλεγε, σε διάφορες γλώσσες, ότι το φως της τουαλέτας έπρεπε να μένει μονίμως αναμμένο, για λόγους ασφαλείας.

Επιχείρησα να μετακινήσω την καρέκλα στο γραφειάκι και με μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα ότι ήταν δεμένη με ταινία στο δάπεδο! Έπαθα σοκ! Γνώριζα από την αρχή ότι θα αντιμετωπίσουμε φοβερές θαλασσοταραχές (και γι' αυτό είχα προμηθευτεί όχι μόνο ελληνικές δραμαμίνες, αλλά και διάφορα άλλα φάρμακα κατά της ναυτίας από το Λονδίνο), αλλά καρέκλες μόνιμα αγκυρωμένες στο πάτωμα ούτε καν το φανταζόμουν! Λίγο αργότερα διαπίστωσα ότι όλες οι κάτω κουσέτες διέθεταν μία πλατιά σανίδα (τάβλα), που τοποθετείτο κατακόρυφη κατά μήκος του κρεβατιού (στο πλάι) και στερεωνόταν σε δύο ειδικές υποδοχές στις άκρες της. Έτσι, αυτός που κοιμόταν δεν κινδύνευε να πέσει από το κρεβάτι του.

Στις διώροφες κουκέτες υπήρχαν… ζώνες ασφαλείας, για να δένεται όποιος κοιμόταν στην επάνω, γιατί μια πτώση από εκεί ψηλά μπορεί να είχε πολύ δυσάρεστες συνέπειες… Τα καλάθια των αχρήστων ήταν επίσης βιδωμένα στο δάπεδο. Τα μικροπράγματα στην τουαλέτα δεν τοποθετούνταν βέβαια επάνω σε εταζέρα, αλλά μέσα σε ειδικές, βαθιές, νάιλον θήκες, οι οποίες ήταν στερεωμένες γερά από τον τοίχο (παρόμοιες με εκείνες που χρησιμοποιούνται στο camping και σε expeditions). Κάποια φορά ακούμπησα κάπου πρόχειρα τα γυαλιά μου και μετά έψαχνα μισή ώρα για να τα βρω! Τελικά, τα εντόπισα πίσω από τη λεκάνη. Η ισχυρή θαλασσοταραχή τα είχε μετακινήσει μέχρι εκεί…

Το γραφειάκι είχε μια ειδική επικάλυψη από ένα αντιολισθητικό υλικό το οποίο ήταν πραγματικά φοβερά αποτελεσματικό. Νόμιζες ότι έχει κόλλα! Η πόρτα κάθε καμπίνας, εκτός από τον αριθμό της, έγραφε απ' έξω και το όνομα ή τα ονόματα των ενοίκων της κι είχε μια ειδική θήκη για να τοποθετούνται μέσα οι διάφορες ανακοινώσεις, προγράμματα, χάρτες, έντυπα κ.λπ. Ο συνηθισμένος τρόπος να περνάει κανείς τα διάφορα έντυπα μέσα από τη σχισμή, που υπήρχε κάτω από την πόρτα, δεν μπορούσε να εφαρμοστεί, γιατί επρόκειτο για κατασκευή μπουκαπόρτας πλοίου, με υπερυψωμένο κατώφλι (σκαλοπάτι). Στο κάτω μέρος της πόρτας υπήρχε ένα μεγάλο τετράγωνο πλαίσιο, το οποίο, που τυχόν φράκαρε η πόρτα και δεν άνοιγε σε περίπτωση κινδύνου, να μπορούσε να υποχωρήσει με μια δυνατή κλωτσιά, αφήνοντας ένα άνοιγμα αρκετά μεγάλο για τη διαφυγή του ενοίκου της καμπίνας. Αυτή η ασθενής αυτή περιοχή ονομάζεται escape panel (πίνακας διαφυγής) και υπήρχε σχετική ενημερωτική πινακίδα.

Επειδή η πόρτα κλείδωνε και ξεκλείδωνε δύσκολα αποφάσισα να την αφήνω μονίμως ξεκλείδωτη, για περισσότερη ευκολία και ταχύτητα. Άλλωστε, σκέφθηκα ότι όσοι πλήρωσαν μια μικρή περιουσία για να φθάσουν μέχρι εκεί κάτω, δεν ήταν λογικό να καταδεχθούν να κλέψουν π.χ. μια φωτογραφική μηχανή ή ένα ζευγάρι κιάλια, που συγκριτικά έχουν πολύ μικρή αξία.

Διαπίστωσα επίσης ότι μέσα από το φινιστρίνι και σε απόσταση πενήντα εκατοστών περίπου υπήρχε ένα δεύτερο παράθυρο για λόγους καλύτερης θερμομόνωσης, δεδομένου ότι το πλοίο ταξίδευε σε πολικές περιοχές. Η καμπίνα διέθετε και ισχυρότατο εξαερισμό, που ευτυχώς ήταν ρυθμιζόμενος.

Οδηγίες προς επίδοξους θαλασσοπόρους

Λίγο αργότερα συγκεντρωθήκαμε στο μικρό αμφιθέατρο του πλοίου για ενημέρωση. Πρώτα-πρώτα έγινε η παρουσίαση των στελεχών και η πληροφόρηση για τις αρμοδιότητες του καθενός. Εκτός από το προσωπικό του πλοίου και τους πιλότους των ελικοπτέρων, συνταξιδεύαμε με μερικούς διακεκριμένους επιστήμονες διαφόρων κλάδων, που θα έδιναν διαλέξεις (εννοείται για όσους δεν ήταν ξάπλα από τη ναυτία…). Μετά την ενημέρωση για το πού βρίσκονται οι διάφορες υπηρεσίες του πλοίου, για τις ώρες λειτουργίας τους κ.λπ., ήρθε η ώρα των οδηγιών προς τους ναυτιλλομένους ή μάλλον προς τους επίδοξους θαλασσοπόρους:

α) Κατά τις μετακινήσεις μας στη διάρκεια του ταξιδιού έπρεπε να φροντίζουμε να έχουμε πάντα και τα δυο μας χέρια ελεύθερα, για να κρατιόμαστε γερά. Οτιδήποτε μεταφέραμε έπρεπε να είναι κρεμασμένο από το λαιμό ή μέσα σε τσέπες ή σε τσαντάκι δεμένο γύρω από τη μέση ή σε σακίδιο κ.λπ. Σε άλλες θάλασσες ίσως φθάνει το ένα χέρι για να κρατηθεί κανείς, εκεί όμως δεν αρκούσε...

β) Αν και μέσα στο σκάφος δεν έκανε κρύο, έπρεπε πάντα να φοράμε χονδρά παπούτσια (για να προλαμβάνουμε χτυπήματα σε γωνίες κ.λπ.) και μάλιστα η σόλα τους έπρεπε να είναι ανάγλυφη κι ελαστική (για να αποφεύγουμε τα γλιστρήματα). Το εξωτερικό δε κατάστρωμα ήταν ιδιαίτερα γλιστερό, εξαιτίας διαφόρων αιτιών (αλάτι, νερό, υγρασία, χιόνι και πάγος).

γ) Όταν αναμενόταν τρικυμία, ήταν πολύ πιο αποτελεσματική η λήψη φαρμάκων κατά της ναυτίας πολύ νωρίτερα, ώστε να υπάρχει το χρονικό περιθώριο να δράσουν.

δ) Το περπάτημα έπρεπε να γίνεται πάντα με ελαφρά λυγισμένα γόνατα και τα δύο πόδια έπρεπε να πατάνε σε αρκετή απόσταση μεταξύ τους, για καλύτερη στήριξη και έδραση.

ε) Τα δάχτυλα των χεριών έπρεπε να βρίσκονται μακριά από σχισμές, πόρτες, μεντεσέδες και λοιπά επικίνδυνα σημεία, γιατί υπήρχε ο κίνδυνος να συνθλιβούν ή να παγιδευτούν.

στ) Κατά τις μετακινήσεις την ώρα της μεγάλης θαλασσοταραχής δεν έπρεπε να προχωρά κανείς όταν το κούνημα τον βόλευε (δηλαδή να κινηθεί προς την κατεύθυνση που έγερνε το σκάφος), γιατί έτσι θα έπαιρνε μεγάλη φόρα και θα δυσκολευόταν πολύ να σταματήσει.

ζ) Η ούρηση σε όρθια στάση (προνόμιο των ανδρών) καταργείτο κάτω από τις δύσκολες συνθήκες στο πλοίο, γιατί υπήρχε κίνδυνος τραυματισμού. Η χρήση της τουαλέτας έπρεπε να γίνεται μόνο σε καθιστή στάση.

η) Όλα τα πολύτιμα ή εύθραυστα υλικά έπρεπε είτε να τοποθετούνται κατάχαμα στο δάπεδο (ή έστω σε πολύ χαμηλό ράφι) είτε να δένονται ασφαλώς (π.χ. οι φωτογραφικές μηχανές και οι βιντεοκάμερες να ασφαλίζονται με το κορδόνι από το οποίο συνήθως κρεμιούνται γύρω από τον λαιμό).

θ) Δεν επιτρεπόταν η χρησιμοποίηση του ασανσέρ σε περίπτωση τρικυμίας (δηλαδή... μονίμως).

Ομολογώ ότι οι παραπάνω συμβουλές μού φάνηκαν λιγάκι έως αρκετά υπερβολικές.

Η ναυτία στα παγοθραυστικά

Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί υπάρχει τόσο μεγάλος φόβος για έντονο κούνημα του πλοίου από τη θαλασσοταραχή. Σιγά-σιγά άρχισα να συνειδητοποιώ τους λόγους, που είναι τελικά πολλοί:

1. Αρχικά θα διασχίζαμε το περιβόητο Drake Passage (= πέρασμα / στενό του Drake). Αυτό χωρίζει τη Νότια Αμερική από την Ανταρκτική και έχει πλάτος (στο στενότερο σημείο του) 1.000 χιλιόμετρα και θα χρειαζόμασταν δύο μερόνυχτα συνεχούς ταξιδιού για να το διασχίσουμε!

2. Το στενό αυτό είναι ο εφιάλτης των ναυτικών. Επειδή εκεί συναντώνται ο Ατλαντικός και ο Ειρηνικός ωκεανός συχνά παρουσιάζει τρομακτική φουρτούνα. Ένας φίλος μου, καπετάνιος του εμπορικού ναυτικού, μού διηγείτο στην Αθήνα ότι όταν κάποτε πήρε εντολή να περιπλεύσει τη Νότια Αμερική από το Drake Passage με κάποιο γέρικο πλοίο, προτίμησε να παραιτηθεί από τη θέση του από το να κάνει το ταξίδι αυτό. Επίσης, πολλές, σοβαρές εφοπλιστικές εταιρείες έχουν πάγια τακτική να μην περνούν τα φορτηγά πλοία τους από εκεί, αλλά να προτιμούν το Στενό του Μαγγελάνου (έστω κι αν αυτό κοστίζει πολύ περισσότερο σε χρόνο και σε χρήμα και χρειάζονται τρεις πλοηγοί για τη διάσχισή του).

3. Η Ανταρκτική είναι η ήπειρος με τους συχνότερους και ισχυρότερους ανέμους. Όπως ήδη έχει αναφερθεί, στην Ανταρκτική έχουν μετρηθεί άνεμοι με ταχύτητες 300 και 320 χλμ./ώρα, δηλαδή τελείως έξω και πέρα από την κλίμακα Beaufort!

4. Τα παγοθραυστικά κατασκευάζονται για να κρατούν ανοιχτά στη ναυσιπλοία τα ποτάμια και τις βόρειες θάλασσες (στη Σιβηρία, Γροιλανδία, Βόρειο Καναδά, Αλάσκα, Φινλανδία κ.λπ.). Οι θάλασσες αυτές δεν είναι ανοιχτές (οι αποστάσεις από τις ακτές είναι μικρές) και γι' αυτό εκεί δεν αναπτύσσονται μεγάλα κύματα.

5. Όλα τα παγοθραυστικά έχουν μικρό βύθισμα για να μπορούν να ανέβουν επάνω στο στρώμα των πάγων και με το βάρος τους να το σπάσουν. Αντιθέτως, έχουν πολύ υψηλή υπερκατασκευή για να βρίσκεται η γέφυρα ψηλά, ώστε ο πλοίαρχος να έχει καλύτερη εποπτεία του χώρου και να διαλέγει τα περάσματα με τα λιγότερα παγόβουνα. Επίσης, η μεγάλη υπερκατασκευή είναι απαραίτητη για τις καμπίνες των επιβατών, δεδομένου ότι όλος ο χώρος κάτω από το βασικό κατάστρωμα διατίθεται για το πελώριο μηχανοστάσιο. Ο συνδυασμός μικρού βυθίσματος και μεγάλης υπερκατασκευής συντελεί στην ιδιαίτερα μειωμένη ευστάθεια του σκάφους.

6. Τέλος, τα παγοθραυστικά δεν διαθέτουν πτερύγια ευσταθείας (σταθεροποιητικά), όπως έχουν τα υπερωκεάνια και τα κρουαζιερόπλοια, γιατί αυτά θα ήταν αδύνατο να επιβιώσουν με τις συνεχείς προσκρούσεις στους πάγους.

Από όλα τα ανωτέρω προκύπτει ότι τα παγοθραυστικά είναι τα πιο ασταθή (αλλά συγχρόνως, ίσως, και τα πιο στιβαρά και ασφαλή) πλωτά μέσα που κατασκεύασαν ποτέ οι άνθρωποι.

Σημαντική ενημέρωση

Μας πληροφόρησαν, επίσης, ότι από τα μεγάφωνα του πλοίου θα μεταδίδονταν πληροφορίες όποτε υπήρχε κάποιο ενδιαφέρον θέαμα (π.χ. πουλιά, φάλαινες, φώκιες κ.λπ.). Για συνεννόηση σε ποιο σημείο του ορίζοντα έπρεπε να κοιτάξουν, όσοι ήθελαν να δουν το αξιοθέατο, χρησιμοποιείτο ο κώδικας των ωρών του ρολογιού. Δηλαδή:

ώρα 12: κατευθείαν εμπρός

ώρα 6: ακριβώς προς τα πίσω

ώρα 3: προς τα δεξιά (σε σχέση με την πλώρη)

ώρα 11: λίγο αριστερότερα από την κατεύθυνση του πλοίου κ.ο.κ.

Στη συνέχεια της ενημέρωσης μάς πληροφόρησαν ότι στην Ανταρκτική τα πάντα εξαρτώνται όχι μόνο από τον καιρό αλλά και…. από τις συνθήκες πάγου. Κατά συνέπεια, τίποτε δεν μπορούσε να σχεδιαστεί με βεβαιότητα. Στην κάθε πρόθεση ή πρόγραμμα προστίθετο η στερεότυπη φράση: «καιρού και πάγου επιτρέποντος».

Η ενημέρωση έκλεισε με την πολύ σημαντική πληροφορία ότι μέσα στο πρώτο 24ωρο του ταξιδιού θα κάναμε άσκηση εγκατάλειψης του πλοίου. Το σήμα κινδύνου ήταν: επτά σύντομα σφυρίγματα και μετά ένα μεγάλης διάρκειας από τη σειρήνα του πλοίου και συγχρόνως αντίστοιχοι ήχοι από τα κουδούνια κινδύνου. Μας έδωσαν λεπτομερείς πληροφορίες για το πού βρίσκονταν τα σωσίβια, πώς δένονταν, πού βρίσκονταν οι σωσίβιες λέμβοι, ποιες διαδρομές θα έπρεπε να ακολουθήσουμε για να φθάσουμε στους τόπους συγκέντρωσης, πού θα ήταν το προσωπικό ασφαλείας και ο αξιωματικός, ο οποίος θα είχε το γενικό πρόσταγμα.

Μας είπαν, επίσης, ότι στη διάρκεια του ταξιδιού θα γινόταν μόνο μία άσκηση. Επομένως, αν τυχόν ακούγαμε για δεύτερη φορά τη σειρήνα και τα κουδούνια, αυτή θα ήταν πραγματική και όχι εικονική εγκατάλειψη… Επειδή, αυτή ειδικά η ενημέρωση περιείχε πολλά θέματα ασφάλειας, η παρακολούθησή της ήταν υποχρεωτική για όλους. Μάλιστα πήραν παρουσίες, όπως γίνεται στο σχολείο… Η παρακολούθηση όλων των διαλέξεων, όμως, ήταν τελείως προαιρετική.

Ανάμεσα στους επιβάτες υπήρχε και μια μεγάλη ομάδα Ιαπώνων, που συνοδευόταν από ειδική μεταφράστρια για ταυτόχρονη μετάφραση. Αυτή μεταδιδόταν ασύρματα προς τα ακουστικά που φορούσαν στο κεφάλι τους. Η παρουσία τόσων κίτρινων με τελείως διαφορετική νοοτροπία και με παντελή άγνοια οποιασδήποτε ξένης γλώσσας, ώστε να μπορείς κάπως να επικοινωνήσεις μαζί τους, με απωθούσε. Έκανα, όμως, το συλλογισμό ότι χωρίς τους Ιάπωνες, ενδεχομένως να μην μπορούσε να πραγματοποιηθεί αυτή η δύσκολη (και πολυέξοδη) εξόρμηση, ελλείψει αρκετής συμμετοχής για την κάλυψη των εξόδων, οπότε ηρέμησα αμέσως.

Πολύ συγκινητική ήταν η περίπτωση μιας ηλικιωμένης Ιταλίδας συνεπιβάτισσας, η οποία ταξίδευε μαζί με τις δύο εγγονές της. Το ταξίδι αυτό ήταν δώρο της γιαγιάς προς τις δύο νεαρές. Η ίδια, όμως, δεν θα απολάμβανε, δυστυχώς, σχεδόν τίποτα, γιατί η σωματική της κατάσταση δεν της επέτρεπε να αποβιβασθεί. Θα έβλεπε την Ανταρκτική μόνο από το πλοίο…

Σήμα κινδύνου

Το πλοίο ξεκίνησε στις 6:45. Στην Ushuaia φυσούσε τρομερά και φοβόμουν πολύ ότι θα συναντούσαμε μεγάλα κύματα. Όμως, προχωρώντας ο άνεμος καλμάρισε, γιατί φαίνεται ότι ήταν τοπικός και φυσούσε μόνο μέσα στα στενά.

Σε κάθε ταξιδιώτη δόθηκε μία κατακόκκινη βαριά πολική parka (το παραδοσιακό ένδυμα των Εσκιμώων), χρησιμότατη για να αντιμετωπίσει κανείς το κρύο της Ανταρκτικής. Είχε χοντρή κουκούλα και ήταν αρκετά μακριά, για να προστατεύει ολόκληρο το σώμα, μέχρι τα γόνατα, από τους δυνατούς, ψυχρούς ανέμους. Πέρα από τις εσωτερικές τσέπες είχε και έξι εξωτερικές, που ασφάλιζαν με ταινία velcro ή με φερμουάρ. Δύο από αυτές ήταν εξαιρετικά ευρύχωρες, ώστε να χωράνε δύο φωτογραφικές μηχανές, το οποίο αποδείχθηκε ιδιαιτέρως εξυπηρετικό στη διάρκεια του ταξιδιού.

Η καμπίνα μου βρισκόταν στο 6ο κατάστρωμα. Είχα αρχίσει να τακτοποιώ τα πράγματά μου όταν ακούστηκε το σήμα κινδύνου για εγκατάλειψη του πλοίου. Άνοιξα αμέσως το ειδικό ντουλάπι όπου εναποθηκευόταν το σωσίβιο, το φόρεσα, το έδεσα καλά γύρω από τη μέση, περνώντας τους ιμάντες από την εγκοπή που είχε για το σκοπό αυτό. Σκέφτηκα εκείνη τη στιγμή ότι είναι άλλο πράγμα να κάνεις όλες αυτές τις ενέργειες με ηρεμία και τελείως διαφορετικό να τις κάνεις υπό συνθήκες πανικού κι ενδεχομένως στο σκοτάδι. Κρέμασα τον φακό από τον λαιμό μου και πήρα μαζί και τη φωτογραφική (πράγμα που δεν θα έκανα βέβαια σε αληθινή κατάσταση ανάγκης).

Το σημείο συγκέντρωσης για μένα είχε οριστεί στο 4ο κατάστρωμα, στη θέση Α (δηλαδή στην αριστερή πλευρά του πλοίου), στη λέμβο Νο 1. Καθώς κατέβαινα από την εσωτερική σκάλα, με σταμάτησε κάποιο μέλος του πληρώματος και μου υπέδειξε να χρησιμοποιήσω το υπαίθριο κλιμακοστάσιο, επειδή οι εσωτερικές σκάλες ενδεχομένως να είναι επικίνδυνες σε περίπτωση εγκατάλειψης του πλοίου (ενδεχομένως αναθυμιάσεις, άνοδος της στάθμης του νερού, δύσκολη διαφυγή προς τα έξω, παγίδευση από πόρτες που τυχόν δεν ανοίγουν, έλλειψη εποπτείας και οπτικής επαφής με το ύπαιθρο, σε ακραία δε περίπτωση ακόμη και ανατροπή του πλοίου κ.λπ.). Αυτό το μάθημα το έβαλα καλά στο μυαλό μου. Ίσως να μου φανεί σωτήριο σε κάποιο άλλο ταξίδι με πλοίο… Φυσικά, η χρήση του ασανσέρ απαγορευόταν.

Το σωσίβιό μου είχε ογκώδη αφρώδη πλαστικά κομμάτια, που με ενοχλούσαν. Ήταν τόσο μεγάλα που με εμπόδιζαν να βλέπω πού πατούσα. Ευτυχώς ήταν ακόμη μέρα, ήμασταν ψύχραιμοι και βέβαια δεν βιαζόμασταν. Όλα αυτά τα στοιχεία θα έλειπαν σε μία πραγματική περίπτωση ανάγκης. Γι' αυτό η δοκιμή ήταν χρησιμότατη, ώστε να αποκτήσουμε εμπειρία, που ίσως να μας φαινόταν πολύτιμη.

Οι σωσίβιες λέμβοι δεν ήταν ανοιχτού τύπου, όπως συνήθως. Έμοιαζαν με πελώρια κυλινδρικά βαρέλια, κομμένα στη μέση, εγκαρσίως, που άνοιγαν με μεντεσέδες. Τα επάνω μέρη ήταν τα καλύμματα, τα οποία ασφάλιζαν με δύο πετούγιες και στεγανοποιούνταν γύρω-γύρω με αφρώδες ελαστικό παρέμβασμα. Έτσι έκλειναν τελείως ερμητικά, ώστε να μη διεισδύουν τα νερά των κυμάτων. Μόλις είδα αυτό το σύστημα αναθάρρησα. Γιατί στην Αθήνα λογάριαζα να πάρω μαζί μου στο ταξίδι τη λαστιχένια στολή των καταδύσεων, για να έχω πιθανότητες επιβίωσης στο κρύο σε περίπτωση ναυαγίου. Τελικά, με βαριά καρδιά αποφάσισα να μην την πάρω, λόγω του υπερβολικού βάρους του υπόλοιπου εξοπλισμού μου. Γι' αυτό ενθουσιάστηκα που είδα αυτά τα εξαιρετικά σωστικά μέσα…

Το πλοίο διέθετε δύο λέμβους των 70 ατόμων και δύο μικρότερες των 30 ατόμων (η συνολική χωρητικότητά τους ήταν μεγαλύτερη από το σύνολο επιβατών και πληρώματος), που κατέβαιναν στη θάλασσα με ειδικούς γερανούς. Μέσα στις βάρκες που εξασφάλιζαν την επιβίωση ακόμη και σε πολικό ψύχος, υπήρχαν καθίσματα, τρόφιμα και πόσιμο νερό για τουλάχιστον οχτώ μέρες. Διέθεταν επίσης μηχανή για μικρές μετακινήσεις. Το πηδάλιο είχε την ασυνήθιστη μορφή μεταλλικού κυλίνδρου, που περιέβαλε ολόγυρα την προπέλα και έστριβε μαζί της. Το σύστημα αυτό προστάτευε την έλικα από τυχόν πρόσκρουση σε πάγους και από πιθανή θραύση της.

Ένας-ένας μπήκαμε μέσα στη λέμβο μας, αλλά με αρκετή δυσκολία λόγω του σωσιβίου. Τράβηξα στα γρήγορα μια αναμνηστική φωτογραφία και μετά βγήκαμε όλοι έξω. Η άσκηση είχε στεφθεί με απόλυτη επιτυχία.

Η πλοήγηση στα στενά

Λίγο αργότερα συγκεντρωθήκαμε όλοι στο μπαρ, για το επίσημο cocktail υποδοχής που έδωσε ο πλοίαρχος. Εκεί γνωρίσαμε όλους τους αξιωματικούς του πλοίου και τους τρεις πιλότους των ελικοπτέρων, που ήταν όλοι Ρώσοι. Πιάσαμε, βέβαια, συζήτηση κι ήταν μια ευκαιρία για να ξεσκονίσω λιγάκι τα ρωσικά μου, που τα είχα μισοξεχάσει. Είχα να τα χρησιμοποιήσω από την εποχή που ταξίδεψα στο Βιετνάμ (1987) και στη Βουλγαρία (1996). Ήπιαμε όλοι στην επιτυχία του δύσκολου ταξιδιού που μας περίμενε. Αυτή η ευχάριστη ατμόσφαιρα συνεχίσθηκε και στην τραπεζαρία.

Αμέσως μετά το φαγητό ανέβηκα στη γέφυρα. Εκεί μου λύθηκε η απορία που είχα: αφού όλοι οι αξιωματικοί του πλοίου ήταν μαζί μας, τότε ποιος έκανε κουμάντο στη γέφυρα; Τελικά, στο τιμόνι βρήκα τον Αργεντινός πλοηγό, που ήταν υπεύθυνος για την πορεία του σκάφους μέχρι να βγούμε στην ανοιχτή θάλασσα.

Η γέφυρα του πλοίου ήταν πελώρια κι επιτρεπόταν να την επισκεφθούμε οποτεδήποτε επιθυμούσαμε. Στο πίσω μέρος της βρισκόταν η Αίθουσα των Χαρτών, η οποία χωριζόταν με ένα τοίχωμα, προκειμένου να μην ενοχλεί το ισχυρό φως του χώρου αυτού τα μέλη του πληρώματος που είχαν βάρδια στη γέφυρα να παρατηρούν τη θάλασσα, τα όργανα και την πορεία του πλοίου. Για ακόμη καλύτερη συσκότιση υπήρχε και μία πυκνοϋφασμένη κουρτίνα, που έκλεινε και τις προσβάσεις επικοινωνίας μεταξύ των δύο χώρων, αλλά αυτή χρησιμοποιείτο σπανίως.

Μέσα στο στενό επικρατούσε νηνεμία και το πλοίο προχωρούσε ήρεμα κι αργά ανάμεσα στα νησάκια. Σε λίγο ανέτειλε το φεγγάρι και μέσα στο φεγγαρόφωτο το ταξίδι έγινε πολύ ρομαντικό. Παρατηρώντας την επιφάνεια της θάλασσας είδα κάτι ίχνη σε ευθύγραμμες διαδρομές, που δημιουργούσαν μικρά κυματάκια δεξιά κι αριστερά. Δεν μπορούσα, όμως, από το ύψος της γέφυρας να διακρίνω αν ήταν πουλιά ή ψάρια αυτά που "έσκιζαν" γρήγορα τα νερά.

Ο πιλότος οδηγούσε το πλοίο με φοβερή δεξιοτεχνία ανάμεσα σε πάμπολλα νησιά. Άλλοτε τα περάσματα ήταν ευρύχωρα, άλλοτε πάλι πολύ στενά. Παρέμεινε στη γέφυρα μέχρι τις 11 το βράδυ. Το μικρό πλοιάριό του, που μας συνόδευε, πήρε σήμα να πλησιάσει και να πλευρίσει στο παγοθραυστικό, για να τον παραλάβει. Ο πλοηγός πήδηξε από ψηλά, ενώ τα δύο σκάφη βρίσκονταν εν κινήσει και μ' ένα μικρό σφύριγμα τον αποχαιρετίσαμε και τον ευχαριστήσαμε.

Τη διακυβέρνηση του πλοίου ανέλαβαν πλέον οι Ρώσοι ναυτικοί. Σιγά-σιγά πλησιάζαμε προς την έξοδο του στενού, που χώριζε το πελώριο νησί της Γης του Πυρός από ένα μικρότερο, το οποίο ανήκει στη Χιλή. Τριγύρω υπήρχαν αρκετά μικρά νησάκια.

Με ανυπομονησία περίμενα να φθάσουμε στο τόσο διάσημο και διαβόητο ακρωτήριο Χορν, που αποτελεί τον φόβο και τρόμο των ναυτιλλομένων. Όμως, ο πλοηγός προτού φύγει με είχε ενημερώσει ότι θα χρειαζόμασταν μερικές ώρες ακόμη.

Στο φοβερό Ακρωτήριο Χορν

Τετάρτη, 27.2.2002

Για τους ναυτικούς το Ακρωτήριο αυτό είναι ό,τι ακριβώς το Έβερεστ για τους ορειβάτες. Τα παλιά χρόνια όσοι κατόρθωναν να κάνουν τον περίπλου ονομάζονταν, σύμφωνα με τη ναυτική παράδοση, Cape Horners και είχαν το δικαίωμα να φοράνε ένα χρυσό σκουλαρίκι στο αριστερό αυτί σαν τιμητικό παράσημο!

Γύρω στις 2 μετά τα μεσάνυχτα η θάλασσα άρχισε να αγριεύει, παρόλο που μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν γενικά ήπιος. Πλησιάζαμε πια στο ακρωτήριο! Η αλλαγή αυτή θα μπορούσε να δικαιολογήσει τη φήμη του. Κοντά στις 4 τα ξημερώματα διακρίναμε μέσα στο μισοσκόταδο την άγρια σιλουέτα του, που βρίσκεται στην άκρη ενός μικρού νησιού κι όχι επάνω στην κυρίως στεριά της αμερικανικής ηπείρου, όπως πιστεύει ο περισσότερος κόσμος. Το νησί αυτό έχει μήκος 8 χλμ. και ύψος 424 μέτρα, με έντονα μαύρους βράχους στο επάνω μέρος. Ακόμα και με μικρό σκάφος είναι επικίνδυνο να το πλησιάσεις χωρίς Χιλιανό πιλότο, επειδή υπάρχουν ύπουλοι ύφαλοι ολόγυρα και ο ωκεανός έχει συνήθως τρικυμία. Για την άνοδο στο φάρο έχουν φτιάξει σκαλιά.

Επάνω στο νησάκι υπάρχουν δύο μνημεία: Το πρώτο είναι ένα πέτρινο μνημείο τυλιγμένο με βαριές σιδερένιες αλυσίδες, που τιμά τους παλιούς ναυτικούς οι οποίοι κατόρθωσαν να περιπλεύσουν το επικίνδυνο ακρωτήριο στην άκρη της Γης. Ένα άλλο μνημείο, που έχει μορφή μεγάλου αφηρημένου γλυπτού, απεικονίζει ένα πουλί Άλμπατρος σε πτήση ανάμεσα σε τέσσερις ατσάλινες πλάκες. Είναι αφιερωμένο σε όσους χάθηκαν σ' αυτές τις επικίνδυνες θάλασσες μακριά από την πατρίδα τους. Σε μια μεταλλική πλάκα είναι χαραγμένο ένα ποίημα της Sara Vial. Το μεταφράζω από τα ισπανικά:

«Είμαι το Άλμπατρος, που σε περιμένει στην άκρη της γης. Είμαι η λησμονημένη ψυχή των νεκρών ναυτικών, που έπλευσαν γύρω από το Ακρωτήριο Χορν. Αλλά δεν πέθαναν στα μανιασμένα κύματα. Σήμερα πετούν με τα φτερά μου στην αιωνιότητα στην τελευταία ανάπαυλα των ανέμων της Ανταρκτικής».

Δυστυχώς, εμείς δεν μπορέσαμε να τα διακρίνουμε μέσα στο σκοτάδι και από τόσο μακριά.

Στην περιοχή του Ακρωτηρίου υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 800 ναυάγια πλοίων, που τερμάτισαν τραγικά εκεί το τελευταίο τους ταξίδι! Πρόκειται για άλλη μια μαρτυρία της επικινδυνότητας αυτού του μέρους, εκεί όπου σμίγουν οι δυο ωκεανοί...

Κοντά στο Ακρωτήριο Χορν ήταν η τελευταία ευκαιρία για να αντικρίσει κανείς τους αγέρωχους κόνδορες των Άνδεων να πετούν. Ούτε κι αυτούς είχαμε την τύχη να δούμε…

Αμέσως μετά από το ακρωτήριο κατέβηκα για ύπνο και βέβαια αποκοιμήθηκα ταχύτατα. Το πρωί με ξύπνησαν τα μεγάφωνα του πλοίου, που ανήγγειλαν το πρόγραμμα της ημέρας. Το βιβλίο, που είχα αφήσει χάμω πλάι στην κουσέτα μου πριν αποκοιμηθώ, είχε τσουλήσει επάνω στη μοκέτα και βρέθηκε στην άλλη άκρη της καμπίνας μου.

Η στρατηγική της αντιμετώπισης της τρικυμίας

Κοίταξα έξω από το πελώριο ορθογώνιο φινιστρίνι, που έμοιαζε σχεδόν με κανονικό παράθυρο. Έκανε λιακάδα κι έχει ήπια, για την περιοχή αυτή, θαλασσοταραχή. Όμως, το παγοθραυστικό έγερνε έντονα, πότε δεξιά πότε αριστερά. Ευτυχώς, η ξυριστική μηχανή μου λειτουργούσε και με μπαταρία κι έτσι μπορούσα να ξυριστώ ξαπλωμένος στο κρεβάτι μου!

Όσο για την τουαλέτα πολύ γρήγορα συνειδητοποίησα πόσο σωστές ήταν οι οδηγίες προς τους ναυτιλλομένους της Ανταρκτικής. [Σας ζητώ συγγνώμη για την ενοχλητικά ρεαλιστική διήγησή μου, αλλά μόνον έτσι θα μεταδώσω πιστά την κατάσταση.] Ήταν πρακτικά αδύνατο συγχρόνως να κρατιέσαι (για να στέκεσαι όρθιος), να κρατάς το καπάκι της λεκάνης ανοιχτό και να κατευθύνεις την υγρή δέσμη μέσα στη λεκάνη, για να ουρήσεις. Θα χρειαζόσουν το λιγότερο τρία χέρια!

Επίσης, το ντους με θαλασσοταραχή ήταν μια μικρή Οδύσσεια, που θα μπορούσε να καταλήξει ακόμα και σε κάταγμα. Έπρεπε να διαθέτεις μονίμως το ένα χέρι για να κρατιέσαι, αν και ούτε αυτό επαρκούσε συνήθως για να παραμείνεις όρθιος. Με το άλλο χέρι έπρεπε να κάνεις όλες τις υπόλοιπες δουλειές. Έτσι, ένα απλό ντους μεταβαλλόταν σε μαρτύριο και μάλιστα επικίνδυνο. Γι' αυτό αποφάσισα να πλένομαι μόνο όταν η κατάσταση της θάλασσας μου το επέτρεπε. Θα ήταν πολύ ατυχές να τραυματιστώ μέσα στο ντους… Για την αποφυγή ατυχήματος, εκτός από τη μεγάλη προσοχή, ιδιαίτερα σημαντικό ήταν να έχεις καλογυμνασμένα πόδια και να μην είσαι υπέρβαρος.

Το πρωινό ήταν σερβιρισμένο σ' ένα πλουσιότατο μπουφέ. Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε ότι για τα γκρέιπφρουτ (που ήταν κομμένα στη μέση κατά την βρετανική συνήθεια) υπήρχαν ειδικά μαχαίρια, όχι μυτερά αλλά στρογγυλεμένα στην άκρη και λυγισμένα, τα οποία έκοβαν από τρεις μεριές (στην άκρη, δεξιά κι αριστερά). Θα μπορούσα να τα ονομάσω τρίστομα.

Ωραία και πλούσια τα εδέσματα, αλλά τα προβλήματα ήταν άλλα: πώς να σερβιριστείς, πώς να μεταφέρεις το πιάτο στο τραπέζι και πώς να φας το φαγητό σου μ' αυτό το απαίσιο κούνημα; Έπρεπε να ήσουν ισορροπιστής για να σταθείς όρθιος και μετά ζογκλέρ ή ακροβάτης για να μεταφέρεις τα φαγητά και τα ποτά σώα μέχρι το τραπέζι σου, χωρίς να πέσεις. Οι σερβιτόροι του πλοίου είχαν εξοικειωθεί και ήταν αρκετά πιο άνετοι. Οι επιβάτες όμως, όσοι βέβαια είχαν τολμήσει να βγουν από την καμπίνα τους, είχαν μεγάλο πρόβλημα αστάθειας όταν όλα τριγύρω κουνιούνταν.

Κάποτε κατάφερα να φθάσω στο τραπέζι μου, χωρίς ατύχημα ευτυχώς. Όμως οι καρέκλες γλιστρούσαν επάνω στο δάπεδο και μετακινούνταν πέρα-δώθε. Και βέβαια δεν μπορούσες να τρως και συγχρόνως να κρατιέσαι, για να μη φύγεις μακριά από το τραπέζι!

Στο πρώτο μεγάλο κύμα όλος ο κόσμος έβγαλε κραυγές απελπισίας. Αλλά, ευτυχώς, όλες οι καρέκλες ήταν δεμένες γερά στο πάτωμα. Γλιστρούσαν γρήγορα, αλλά μετά σταματούσαν από μόνες τους, χωρίς ο καθήμενος να κάνει τίποτα, γιατί τις φρέναρε ο πλατύς ιμάντας, που υπήρχε από κάτω. Σιγά-σιγά συνήθιζες και άφηνες την καρέκλα σου ελεύθερη να κάνει κινήσεις πέρα-δώθε, βέβαιος πια ότι σύντομα θα σταματήσει και θα ξαναπλησιάσει σε λιγάκι το τραπέζι! Έτσι, κάθε φορά που βρισκόσουν κοντά στα φαγητά, έπαιρνες κάτι και μέχρι να το μασήσεις έχεις επιστρέψει για την επόμενη μπουκιά! Εννοείται, ότι όλα αυτά ίσχυαν εφόσον δεν υποφέρεις από ναυτία. Γιατί αν ζαλιζόσουν, δεν σ' ενδιέφεραν καθόλου τα φαγητά και τα ποτά…

Δεν γλιστρούσαν, όμως, μόνο οι καρέκλες, αλλά και οτιδήποτε βρισκόταν πάνω στα τραπέζια (τα οποία, ευτυχώς, ήταν κι αυτά μονίμως στερεωμένα στο δάπεδο).Τα πιάτα, τα ποτήρια, τα φλιτζάνια, τα μαχαιροπήρουνα κι ό,τι άλλο βρισκόταν επάνω στα τραπεζομάντηλα πηγαινοερχόταν πολύ γρήγορα. Ευτυχώς είχαν προνοήσει και στις άκρες των τραπεζιών, ολόγυρα, υπήρχε μια κάθετη προεξοχή σαν όρθιο τοιχάκι που τα φρέναρε. Έτσι ούτε γάτα ούτε ζημιά, εκτός αν χύνονταν τα φαγητά από τα πιάτα και τα ποτά από τα φλιτζάνια ή τα ποτήρια. Γι' αυτό είχαν φροντίσει επίσης τα πιάτα να είναι βαθιά. Το μόνο που έπρεπε να προσέχεις ήταν να σερβίρεσαι μικρές ποσότητες υγρών κάθε φορά…

Από το πλήρωμα έμαθα ότι η θαλασσοταραχή που βιώναμε δεν ήταν μεγάλη! Υπήρχαν, και μάλιστα συχνά, πολύ χειρότερες, γεγονός καθόλου ενθαρρυντικό… Το μέλλον προοιωνιζόταν τελείως αβέβαιο…

Οι σερβιτόρες και οι σερβιτόροι δεν ήταν όλοι Ρώσοι, αλλά και άλλων εθνικοτήτων. Μια Ρωσίδα, η Lilya, έμοιαζε φοβερά με την κα. Γιάννα Δασκαλάκη - Παρθένη - Αγγελοπούλου, όπως ακριβώς τη θυμάμαι από παλιά, δηλαδή πριν την παραλάβουν οι δεκάδες των αισθητικών, κομμωτών, μόδιστρων και κοσμηματοπωλών και αλλάξουν ριζικά την εμφάνισή της.

Στην ανοιχτή θάλασσα

Οι μετακινήσεις μέσα στο πλοίο που κλυδωνιζόταν ήταν προβληματικές. Το μάθημα που μας είχαν κάνει στην αρχή του ταξιδιού για το πώς έπρεπε να περπατάμε και πώς να κρατιόμαστε δεν μου φαινόταν πια ούτε υπερβολικό ούτε γελοίο. Διαπίστωσα ότι έπρεπε να μελετάς εκ των προτέρων πού θα πατούσες κι από πού θα κρατιόσουν. Παρόλα αυτά έχανες την ισορροπία σου και τότε ανακάλυπτες την ύπαρξη κι άλλων χειρολαβών, που δεν είχες παρατηρήσει πριν ότι υπάρχουν. Οι δυσκολίες του ταξιδιού είχαν ως λογική συνέπεια ο μέσος όρος της ηλικίας των επιβατών να είναι 25 έως 30 χρόνια μικρότερος απ' ό,τι στα κρουαζιερόπλοια! Στο λιμάνι της Ushuaia ήταν αραγμένο πλάι μας ένα πελώριο κρουαζιερόπλοιο κι έτσι είχα τη δυνατότητα να επαληθεύσω αυτή τη διαπίστωση.

Επιστρέφοντας στην καμπίνα χαλάρωσα λιγάκι τον ιμάντα με τον οποίο ήταν δεμένη η καρέκλα, για να δημιουργηθεί χώρος ώστε να μπορέσω να καθίσω στο γραφείο και να γράψω διάφορες σημειώσεις. Ευτυχώς, όλοι οι ιμάντες ασφάλιζαν με κλείστρο (πόρπη), όπως εκείνοι που χρησιμοποιούνται για το δέσιμο φορτίων. Έτσι, το μήκος τους μεταβάλλονταν και ρυθμίζονταν πολύ εύκολα. Από το μπαρ είχα αγοράσει μια μεγάλη μπουκάλα με πόσιμο νερό και την τοποθέτησα, για ασφάλεια, μέσα σε μια ευρύχωρη σχισμή της καμπίνας μου, ανάμεσα σε δύο έπιπλα, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να πέσει ή να κουνιέται πέρα-δώθε.

Ταξιδεύαμε στην ανοιχτή θάλασσα. Από τη γέφυρα, παρατηρώντας ολόγυρα τον ορίζοντα, δεν έβλεπες πουθενά ίχνος ξηράς στις 360 μοίρες, παρά μόνο τα θαλασσοπούλια που συνόδευαν το πλοίο. Από την πρύμνη παρακολουθούσα την πλατιά λευκή λουρίδα από αφρούς και δίνες που άφηναν πίσω από το πλοίο οι τρεις μεγάλες έλικές του, καθώς όργωναν, κυριολεκτικά, τη θάλασσα.

Για να σπάσει η μονοτονία αυτού του ατέλειωτου ταξιδιού, η επιστημονική ομάδα διοργάνωνε διαλέξεις στο μικρό αμφιθέατρο του παγοθραυστικού. Οι επιστήμονες προέρχονταν από διάφορες χώρες κι είχαν διάφορες ειδικότητες (βιολόγοι, ιστορικοί, γεωλόγοι, ορνιθολόγοι κ.λπ.). Επίσης στη διάθεση των επιβατών βρισκόταν και η εξαιρετική βιβλιοθήκη του πλοίου, με πολλά ενδιαφέροντα βιβλία για την Ανταρκτική, την ιστορία, τις εξερευνήσεις, τα ζώα, το κλίμα της κ.λπ., σε διάφορες γλώσσες. Όλα αυτά βεβαίως για όσους δεν ζαλίζονταν…

Ενδιαφέρουσα γεωλογική ενημέρωση

Για τις 9:30 ήταν προγραμματισμένη μία διάλεξη της γεωλόγου του πλοίου. Μας έδωσε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις τεκτονικές πλάκες και τις μετακινήσεις τους, για τα ηφαίστεια (υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια στην Ανταρκτική).

Μεταξύ των άλλων πολύ ενδιαφερόντων, ανέφερε ότι στη γεωλογία ο χρόνος μετριέται σε εκατομμύρια έτη και για συντομία χρησιμοποιείται η μονάδα Μa, δηλαδή Mega annum (1 Ma = 1 εκατομμύριο έτη). Πριν από εκατοντάδες Μa στην Ανταρκτική υπήρχε βλάστηση, γεγονός που διαπιστώθηκε από την ανεύρεση απολιθωμάτων φυτών. Αυτό, βέβαια, σημαίνει ότι το κλίμα εκείνη την εποχή ήταν τελείως διαφορετικό από ό,τι είναι σήμερα.

Μας ενημέρωσε, επίσης, ότι το 1959 υπεγράφη από 12 χώρες, που έκαναν εξερευνήσεις στην παγωμένη ήπειρο, το Σύμφωνο Προστασίας της Ανταρκτικής, το οποίο περιέχει πολλές απαγορεύσεις. Αργότερα, προσχώρησαν άλλες 32 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα (στις 8.1.1987).

Τα πετρώματα, ανάλογα με τον τρόπο προέλευσής τους, υποδιαιρούνται σε: volcanic (που προέρχονται από έκρηξη ηφαιστείου) και plutonic (από καταβύθιση στα έγκατα της γης). Ο όρος plutonic προέρχεται από τον αρχαίο θεό των Ελλήνων Πλούτωνα. Ο βασάλτης έχει χρώμα μαύρο, ενώ ο γρανίτης και ο χαλαζίας (quartz) είναι ανοιχτόχρωμα πετρώματα. Στο έδαφος της Ανταρκτικής υπάρχουν πολλά χρήσιμα ορυκτά, αλλά η εξόρυξή τους είναι φοβερά δύσκολη, λόγω του κλίματος και του χονδρού στρώματος πάγων που τα καλύπτει. Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που όλες οι ενδιαφερόμενες χώρες συμφώνησαν, το 1991, σ' ένα moratorium (πρωτόκολλο της Μαδρίτης) για 50 χρόνια: να μην προβούν σε καμία εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ανταρκτικής έως το έτος 2041. Μέχρι τότε ενδεχομένως να έχει αναπτυχθεί η απαιτούμενη τεχνολογία και η έλλειψη των υλικών αυτών να έχει ανεβάσει τις τιμές τους τόσο ψηλά ώστε να συμφέρει η εξόρυξη…

Η επιστημονική μελέτη των πετρωμάτων κ.λπ. απέδειξε ότι πριν από πολλά Μa υπήρχε αλλαγή της μαγνητικής πολικότητας της Γης, δηλαδή ο Βόρειος μαγνητικός πόλος ήταν τότε Νότιος! Οι ειδικοί επιστήμονες προβλέπουν ότι, καθώς οι ήπειροι μετακινούνται αργά μεν αλλά σταθερά, μετά από πολλά Μa θα ενωθεί η Αμερική με την Αφρική και την Ευρώπη, όπως και η Αυστραλία με την Ανταρκτική! Το ερώτημα όμως είναι αν θα υπάρχουν τότε άνθρωποι, για να διαπιστώσουν αυτές τις αλλαγές…

Krill: η βάση της διατροφικής πυραμίδας

Στη συνέχεια η Kirsten Le Mar, μια Αυστραλέζα θαλάσσια βιολόγος, μας έκανε διάλεξη με θέμα τη διατροφική αλυσίδα στην Ανταρκτική. Κατά την ομιλία της μας πληροφόρησε ότι ο χαμηλότερος κρίκος είναι το φυτοπλαγκτόν (διάτομα κ.λπ.), ακολουθούμενος από το ζωοπλαγκτόν, του οποίου πιο γνωστός και πιο διαδεδομένος εκπρόσωπος είναι το κριλ (krill = νορβηγική λέξη). Αυτό είναι ένα είδος γαρίδας των ψυχρών θαλασσών, με χρώμα συνήθως διαφανές ή ανοιχτό ροζ, που φθάνει σε μέγεθος έως τα 6 εκατοστά.

Το κριλ τρέφεται με φυτοπλαγκτόν (φύκη - algae), που είναι προσκολλημένο στην κάτω πλευρά της αγέλης των πάγων (pack ice). Υπάρχουν 85 είδη κριλ, αλλά μόνο λίγα ζουν στην Ανταρκτική. Μερικά είναι μικροσκοπικά, ενώ άλλα τεράστια. Ένα από αυτά, που μοιάζει με έντερο, μπορεί να φθάσει σε μήκος μέχρι και τα 30 μέτρα!

Οι ειδικοί επιστήμονες υπολογίζουν ότι η ποσότητα του κριλ στα νερά του Νότιου Παγωμένου Ωκεανού υπερβαίνει τα 650 εκατομμύρια τόνους! Θεωρείται το πολυπληθέστερο ζώο στη Γη (ακόμα κι από τους ανθρώπους). Αποτελεί την κύρια τροφή για τις ελασματοφόρες φάλαινες (baleen whales), οι οποίες ρουφούν τεράστιες ποσότητες νερού μέσα στο πελώριο στόμα τους, που μοιάζει με σπηλιά, και το φιλτράρουν με τη βοήθεια των ελασμάτων. Έτσι συγκρατούν τα κριλ και ό,τι άλλο φαγώσιμο περιέχει το θαλάσσιο νερό.

Με κριλ τρέφονται, επίσης, διάφορα είδη φώκιας και για πολλά θαλάσσια πουλιά, συμπεριλαμβανομένων των πιγκουίνων. Τρώγεται και από τον άνθρωπο (ιδίως από τους Ιάπωνες) εφόσον, όμως, είναι πολύ φρέσκο.

Το κριλ είναι βαρύτερο από το νερό και γι' αυτό αναγκάζεται να κολυμπάει, για να μη βυθίζεται. Σχηματίζει τεράστια κοπάδια διαμέτρου εκατοντάδων μέτρων, που μετακινούν τα ωκεάνια ρεύματα γύρω από τον Νότιο Ωκεανό. Το μεγαλύτερο κοπάδι που παρατηρήθηκε ποτέ είχε έκταση 450 τετραγωνικών χιλιομέτρων! Η επιφάνεια της θάλασσας στην περιοχή αυτή πήρε κοκκινωπό χρώμα από τα πολυάριθμα ζώα!

Για να γλιτώσει από τους πολλούς εχθρούς του, την ημέρα βυθίζεται πολύ βαθιά, όπου επικρατεί σκοτάδι και όταν νυχτώσει ανεβαίνει ξανά κοντά στην επιφάνεια. Ζει περίπου πέντε χρόνια. Τα ενήλικα γεννούν περί το τέλος του καλοκαιριού και τα αυγά τους βυθίζονται σε βάθη περίπου 750 μέτρων μέχρι να εκκολαφθούν μικρές νύμφες (larvae). Χρειάζονται δυο έως τρία χρόνια, για να ενηλικιωθούν και να ανέβουν προς την επιφάνεια.

Στην Ανταρκτική μπορεί να υπάρχει μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ αέρα και νερού. Τον χειμώνα δημιουργείται ένα στρώμα πάγου στην επιφάνεια, το οποίο έχει πάχος μέχρι 2,5 ή το πολύ 3 μέτρα. Από κάτω επικρατεί βαθύ σκοτάδι.

Στον παγωμένο ωκεανό τα ψάρια κινούνται πιο αργά (ίσως επειδή υπάρχουν λιγότεροι ψαράδες και λιγότερο φως). Εκεί ζουν και πολλά άλλα είδη ζώων, όπως λ.χ. χταπόδια, ολοθούρια (δηλαδή «αγγούρια της θάλασσας») κ.λπ. Έχουν βρεθεί γιγαντιαία καλαμάρια που φθάνουν τα 10 μέτρα μήκος και τα 200 κιλά βάρος! Υπάρχουν και φάλαινες, που καταδύονται σε βάθος τριών χιλιομέτρων (Spermwhales). Οι επιστήμονες, για να μελετήσουν τα θαλάσσια αυτά ζώα (φάλαινες, φώκιες κ.λπ.), προσαρμόζουν στη ράχη τους μια μικροσκοπική τηλεοπτική κάμερα με πομπό.

Τις αρχικές πληροφορίες από τη διάλεξη τις συμπλήρωσα μετά την επιστροφή μου στην Ελλάδα με πάρα πολλά στοιχεία, που άντλησα από ειδικά βιβλία και από δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά.

Μετά τη διάλεξη ανέβηκα στη γέφυρα. Από το σκοτάδι του αμφιθεάτρου, που ήταν απαραίτητο για την προβολή των slides, βρέθηκα σε μια φοβερή λιακάδα. Παρατήρησα με τα κιάλια τον ορίζοντα γύρω-γύρω. Η ορατότητα ήταν υπέροχη και ο ήλιος λαμπερός. Αλλά όσο και να έψαχνα δεν φαινόταν το παραμικρό ίχνος ξηράς, πουθενά στις 360ο ολόγυρα. Αν και ο καιρός δεν ενέπνεε εκείνη την ημέρα καμία ανησυχία, ήμουν σε θέση να συνειδητοποιήσω την αγωνία των πρώτων θαλασσοπόρων-εξερευνητών που ταξίδευαν προς το άγνωστο, στην απέραντη θάλασσα, χωρίς χάρτη, χωρίς επικοινωνία, χωρίς να διακρίνουν κάποια έστω και μακρινή λωρίδα γης… Και βέβαια τα ταξίδια τους συνεχίζονταν και τις νύχτες, και με τρικυμίες, ακόμη και κάτω από τραγικές καιρικές συνθήκες.

Η θάλασσα τριγύρω είχε πελώρια αλλά χαμηλά κύματα, δηλαδή με τεράστιο όγκο και μικρό ύψος. Αυτή η βουβή φουσκοθαλασσιά ή ρεστία (swell) έκανε το παγοθραυστικό μας να γέρνει έντονα μια δεξιά και μια αριστερά.

Τα πουλιά της Ανταρκτικής

Μετά το φαγητό προβλήθηκε το καταπληκτικό ντοκιμαντέρ «Η ζωή μέσα στο ψυγείο», του διάσημου David Attenborough. Στην απογευματινή ομιλία με θέμα «Περιπλανόμενα θαλασσοπούλια των νότιων ωκεανών», ο ομιλητής ήταν εξαιρετικός επιστήμονας, ειδικευμένος στη ζωή των πτηνών και μας είπε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Είχε, όμως, ένα φοβερό "τικ": όση ώρα μιλούσε έγερνε μια δεξιά και μια αριστερά, πατώντας πότε στο ένα πόδι του και πότε στο άλλο! Ακόμη κι όσοι γλύτωσαν τη ναυτία από το κούνημα του πλοίου, ζαλίζονταν από το ασταμάτητο πέρα-δώθε του σώματος του ομιλητή! Κι αν κάποιον δεν τον ζάλιζε, τότε υπήρχε κίνδυνος να τον κοιμίσει!

Μάθαμε ότι οι πιγκουίνοι έχουν πολλούς εχθρούς. Οι πιο επικίνδυνοι είναι οι φώκιες και οι θαλάσσιοι ελέφαντες, που τους επιτίθενται κυρίως όταν βγαίνουν ή μπαίνουν στη θάλασσα. Και για να τους φάνε, επειδή δεν τους αρέσουν τα πούπουλα, τα πτερύγια και τα πόδια (γιατί δεν έχουν θρεπτική αξία), ακολουθούν μια βάρβαρη διαδικασία: τους σκίζουν στη μέση και τρώνε μόνο τη σάρκα τους. Τα υπολείμματα τα τρώνε διάφορα αρπακτικά πτηνά. Η μόνη άμυνα των πιγκουίνων είναι η ταχύτητα και κυρίως η μαζική μετακίνησή τους, ώστε να γλιτώσουν οι περισσότεροι από την επίθεση των εχθρών τους.

Τα αρπακτικά πουλιά skua επιτίθενται και τρώνε τους νεοσσούς και τα αυγά των πιγκουίνων. Οι ενήλικοι αμύνονται σθεναρά, για να προφυλάξουν τα αυγά τους και να διασώσουν τα μικρά τους. Μεταξύ των μικρόσωμων, ευέλικτων, επιθετικών skua και των βαριών, δυσκίνητων πιγκουίνων διεξάγονται ομηρικές μάχες. Τα πουλιά κάνουν κάθετη εφόρμηση, σαν γερμανικά «Στούκας» του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και μάλιστα βουτάνε με φοβερή ταχύτητα και μέσα στο νερό! Τα πολύ επιτυχημένα αυτά πουλιά στα Ελληνικά ονομάζονται ληστόγλαροι, τα οποία όταν βρίσκονται στη θάλασσα ψαρεύουν, μα όταν είναι στην ξηρά όχι μόνο τρώνε αυγά και μικρά πουλιά και τρωκτικά αλλά αναγκάζουν άλλα πουλιά να κάνουν εμετό την τροφή που έχουν φάει!

Οι γονείς πιγκουίνοι διανύουν μεγάλες αποστάσεις σε αναζήτηση τροφής για τα μικρά τους. Μπορεί να φθάσουν ακόμη και σε απόσταση 40 μιλίων! Στην επιστροφή πρέπει, βέβαια, να διανύσουν όλη την απόσταση μέχρι τη φωλιά τους. Η έξοδός τους από τη θάλασσα κι η ανάβασή τους στην απότομη ακτή είναι πολύ επεισοδιακή: κολυμπάνε ταχύτατα και με τη φόρα που έχουν βγαίνουν από το νερό και πετάγονται στον αέρα, σαν ρουκέτες που "σκάνε" επάνω στα απόκρημνα βράχια! Αν η ταχύτητά τους δεν είναι αρκετή, γλιστράνε προς τα πίσω και πέφτουν πάλι στο νερό, οπότε είναι αναγκασμένοι να ξαναπροσπαθήσουν… Όταν τα καταφέρουν, για να προχωρήσουν στον απότομο ανήφορο κάνουν μικρά αστεία πηδηματάκια. Μερικές φορές πρέπει να διασχίσουν και μικρούς χείμαρρους, που δημιουργούνται από τα νερά των παγετώνων που λιώνουν.

Επιστρέφοντας πίσω στο λημέρι τους, δείχνουν μια απίστευτη ικανότητα στο να εντοπίσουν τα μικρά τους, έστω κι αν αυτά βρίσκονται ανάμεσα σε μια εξαιρετικά μεγάλη αποικία πιγκουίνων. Η αποικία μπορεί να αποτελείται από έναν απίθανο συνωστισμό 50.000 πουλιών! Για να τα ταΐσουν, μεταφέρουν τροφή μέσα στον "πρόλοβό" τους (ένα γαστρικό θύλακο - χώρο εναποθήκευσης) από πολύ μεγάλη απόσταση. Όταν οι γονείς βρουν τους νεοσσούς, δεν τους δίνουν την τροφή αμέσως, αλλά προσποιούνται ότι φεύγουν και τα μικρά τους τούς ακολουθούν. Να θέλουν άραγε να βεβαιωθούν; Το τάισμα γίνεται στόμα με στόμα. Το μικρό χώνει το ράμφος μέσα στο ανοιχτό στόμα του γονιού μέχρι βαθιά στον φάρυγγα. Συγχρόνως, το μεγάλο πουλί κάνει κάτι σαν "εμετό", για να ανεβάσει την τροφή που μετέφερε μέσα στο στομάχι προς το στόμα του.

Η φύση, μάλιστα, έχει προνοήσει, ώστε το στομάχι τους να έχει χαμηλότερη θερμοκρασία, για να διατηρείται έτσι επί περισσότερο χρόνο η τροφή.

Αν τυχόν κάποιο ξένο μικρό πλησιάσει και επιχειρήσει να φάει κι αυτό, τότε οι γονείς που μεταφέρουν την τροφή το ραμφίζουν αλύπητα, για να φύγει μακριά!

Τα μικρά κάνουν κυριολεκτικά σαν τρελά από την πείνα τους. Σπαρταράνε, χοροπηδάνε και βγάζουν ζωηρές κραυγές! Οι σκηνές που διαδραματίζονται είναι συναρπαστικές.

Στην περίπτωση που κάποιος πιγκουίνος χαθεί (π.χ. φαγωθεί από κάποια φώκια που καραδοκεί) το ζευγάρι του βρίσκει άλλο ταίρι. Αυτό βέβαια δεν είναι πολύ ρομαντικό, αλλά μόνο έτσι μπορούν να μεγαλώσουν τα μικρά τους. Ο ένας γονιός πρέπει να τα προστατεύει, όσο χρόνο ο άλλος απουσιάζει μακριά σε αναζήτηση τροφής.

Επίσης, σε πολλά είδη, αν ένας πιγκουίνος έχει πρόβλημα ή αρρωστήσει τότε οι άλλοι τον περιβάλλουν ολόγυρα, για να τον προστατεύσουν. Αυτή η ενέργεια αποτελεί μια εκπληκτική ένδειξη αλληλεγγύης.

Μια πολυπληθής οικογένεια αρπακτικών πουλιών της Ανταρκτικής είναι τα Petrel (στα Ελληνικά ονομάζονται: "θαλασσοβάτες"). Αλλά ο βασιλιάς των νότιων ουρανών είναι αναμφίβολα το άλμπατρος. Δεν είναι πολύ μεγάλο πουλί, αλλά τα φτερά του έχουν τεράστιο άνοιγμα, που μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να ξεπεράσει και τα 3 μέτρα! Τα τόσο μακριά φτερά θα ήταν αδύνατο να χωρέσουν επάνω στο σχετικά μικρό σώμα τους αν το Άλμπατρος απλώς τα μάζευε. Γι' αυτό πρώτα τα διπλώνει στα δύο (όπως εμείς το χέρι μας στον αγκώνα) και μετά τα κλείνει και τα φέρνει επάνω στην πλάτη του! Είναι μια μεγαλοφυής λύση, που έδωσε η φύση. Χάρη στα φοβερά φτερά τους έχουν την ικανότητα να διανύουν, κυριολεκτικά, τεράστιες αποστάσεις, καταβάλλοντας ελάχιστη δύναμη. Τα χιλιόμετρα που διανύουν στη διάρκεια της ζωής τους ισοδυναμούν με αρκετές φορές τον γύρο της Γης! Μπορούν να διανύσουν 10.000 χλμ. μέσα σε 20 μέρες και μέχρι 4.000 χιλιόμετρα για αναζήτηση τροφής. Όμως, δεν είναι καλοί βουτηχτές, όπως οι πιγκουίνοι.

Τα διάφορα είδη έχουν διαφορετικά χρώματα. Το βάρος τους φθάνει μέχρι 12 κιλά, ενώ οι τρύπες των ρουθουνιών τους βρίσκονται επάνω στο ράμφος τους. Πολλά άλμπατρος πηγαίνουν μέχρι το πολύ μακρινό νησί Μιντγουέι κοντά στον Ισημερινό, για να ζευγαρώσουν. Επί επτά χρόνια δεν επιστρέφουν καθόλου στο νησί όπου γεννήθηκαν. Κατόπιν, όμως, επιστρέφουν και πάντα κατορθώνουν να βρουν ακριβώς το σημείο όπου ήλθαν στη ζωή! Χτίζουν ανυψωμένες φωλιές και κάθε νέα φωλιά χτίζεται πολύ κοντά στην προηγούμενη. Ζευγαρώνουν για μια ζωή -μετά από μεγάλη τελετουργία που διαρκεί πολλή ώρα- κάθε δύο χρόνια περίπου και γεννούν σε μεγάλη ηλικία μόνο ένα αυγό κάθε φορά, που το επωάζουν επί 70 έως 85 μέρες! Το μικρό χρειάζεται ένα χρόνο μέχρι να μεγαλώσει. Είναι δε πουλιά με ιδιαιτέρως μακρύ χρόνο απόκτησης της ικανότητας πτήσης.

Όταν γεννήσουν κάνουν ταξίδια διάρκειας 2-3 εβδομάδων σε αναζήτηση τροφής για τους νεοσσούς και επιστρέφουν στα πολύ πεινασμένα μωρά τους, για να τα ταΐσουν. Κανονίζουν έτσι το πρόγραμμά τους ώστε να μην κινούνται μαζί, αλλά να κάνουν χωριστά ταξίδια και να επιστρέφουν εναλλάξ στη φωλιά. Έτσι τα μικρά τρέφονται περίπου κάθε μια εβδομάδα. Ζουν μέχρι 80 χρόνια και τρώνε κριλ.

Χάρη σε πρόσφατες έρευνες Βρετανών επιστημόνων που δημιούργησαν μία καινούργια ελαφριά συσκευή καταγραφής, η οποία μπορεί να προσαρμοσθεί στα πόδια των πουλιών, διαπιστώθηκε ότι άλλα άλμπατρος παραμένουν κοντά στις περιοχές επωασμού στον νότιο Ατλαντικό, άλλα μεταβαίνουν σε μια περιοχή του Ινδικού ωκεανού, ενώ άλλα κάνουν τον γύρο της Γης (ένα μάλιστα τον πραγματοποίησε μονάχα σε 46 ημέρες).

Έχουν, όμως, και μια απίστευτη ιδιορρυθμία: αυτά τα φοβερά πουλιά, που μπορούν να κάνουν διηπειρωτικές πτήσεις, δυσκολεύονται στην απογείωση όταν δεν φυσάει άνεμος! Μπορούν να ανεμοπορούν, εκμεταλλευόμενα τους ανέμους, αλλά οι πτήσεις με κίνηση των μεγάλων φτερών τους προς τα κάτω (όπως κάνουν όλα τα πουλιά) δεν είναι το φόρτε τους. Σε περίπτωση πλήρους άπνοιας πηγαίνουν στο χείλος ενός απόκρημνου βράχου, για να απογειωθούν ή περιμένουν να φυσήξει! Αυτό θυμίζει κάπως την πτήση των αιωροπτεριστών, γιατί και τα αιωρόπτερα πλανάρουν στον αέρα, αλλά δεν έχουν τη δυνατότητα να πετάξουν με χτύπημα φτερών προς τα κάτω.

Τα περισσότερα είδη άλμπατρος κινδυνεύουν, δυστυχώς, να εκλείψουν. Την μεγαλύτερη απειλή αποτελούν οι στόλοι των αλιευτικών, που ψαρεύουν τόνους, ξιφίες κ.λπ. Καθώς σέρνουν πολύ μακριές μεσινέζες με δολώματα για τα ψάρια, προσελκύουν τα άτυχα άλμπατρος, τα οποία πιάνονται στα αγκίστρια. Υπολογίζεται, ότι 40.000 άλμπατρος πεθαίνουν ετησίως με τον τρόπο αυτό... Μελετώνται διάφοροι τρόποι για να σωθούν τα πουλιά, όπως π.χ. να προσαρμόσουν βαρίδια, ώστε οι συρτές να μη βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας.

Στην ήπειρο της Ανταρκτικής και στις γειτονικές θάλασσες ζουν περίπου 360 εκατομμύρια πουλιά, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών. Δεν υπάρχουν, όμως, καθόλου κόνδορες, οι οποίοι ζουν ψηλά στις κορυφογραμμές της Κορδιλλιέρας των Άνδεων.

Ανέβηκα και πάλι στη γέφυρα. Τα πουλιά που συνόδευαν το πλοίο μας είχαν λιγοστέψει αισθητά, καθώς απομακρυνόμασταν όλο και περισσότερο από τη στεριά. Ολόγυρά μας δεν υπήρχε τίποτε άλλο από απέραντη θάλασσα. Ούτε ίχνος πλεούμενου σε όλο τον ορίζοντα. Η ανία του τιμονιέρη θα πρέπει να ήταν φοβερή με τόση μονοτονία τριγύρω!

Το φοβερό στενό του Drake

Μπαίνοντας στο περιβόητο, για τις φοβερές θαλασσοταραχές του, Πέρασμα του Drake ήμασταν αρκετά τυχεροί, γιατί το βρήκαμε "στις καλές του". Παρ' όλα αυτά όμως, το σχετικά "βουβό" κύμα είχε κλείσει αρκετούς από τους συνταξιδιώτες στις καμπίνες τους… Ελάχιστες μέρες (ή ίσως ώρες) τον χρόνο, η θάλασσα εκεί είναι απολύτως ήρεμη. Και τότε οι ναυτικοί τού αλλάζουν το όνομα και το λένε Drake lake (= λίμνη του Drake) και βέβαια κάνουν πάρτι!

Πήγα στο γραφείο τηλεπικοινωνιών του παγοθραυστικού για να προσπαθήσω να τηλεφωνήσω στην Ελλάδα. Εκείνη την εποχή δεν είχα ακόμη αποκτήσει δικό μου δορυφορικό τηλέφωνο (τόσο χρήσιμο στα πολύ μακρινά και δύσκολα ταξίδια τις άκρες της Γης). Ο ασυρματιστής, όμως, έλειπε. Τηλεφώνησα στη γέφυρα, όπως έγραφαν οι σχετικές οδηγίες επάνω στην πόρτα του γραφείου για την περίπτωση απουσίας του. Σε λιγάκι ο ασυρματιστής επέστρεψε και σχεδόν συγχρόνως κατέφθασε κι ένας αξιωματικός από τη γέφυρα για να δει τι συμβαίνει! Με εντυπωσίασε η τόσο γρήγορη αντίδραση των Ρώσων. Τους απευθύνθηκα στα ρωσικά, γεγονός που τους κολάκευσε αφάνταστα. Ήμουν, άλλωστε, ο μοναδικός ξένος που μιλούσε τη γλώσσα τους επάνω στο πλοίο και μάλιστα στην άλλη άκρη της υδρογείου!

Στο καράβι χρησιμοποιούσαμε την ώρα της Αργεντινής, ενώ στις τηλεπικοινωνίες την ώρα Greenwich (U.T.C. για τους ειδήμονες, δηλαδή "Universal Time Coordinated", που χρησιμοποιείται πάντα στην αεροπορία, παγκοσμίως, για συνεννόηση προς αποφυγή παρανόησης και ατυχήματος). Το ταξιδιωτικό ρολόι μου είχε διπλή ένδειξη ώρας. Στο ένα καντράν (το ψηφιακό) είχα ρυθμίσει την ώρα Αργεντινής, ενώ στο άλλο (το αναλογικό, με τους δείκτες) την ώρα Ελλάδας, για να διευκολύνομαι στους υπολογισμούς. Την ώρα Greenwich τη βρίσκω με μια απλή αφαίρεση (ώρα Ελλάδος -2 τον χειμώνα, ή -3 κατά το θέρος). Ο ασυρματιστής πληκτρολόγησε κάποιους κωδικούς και σε ελάχιστο χρόνο συνδέθηκα με το σπίτι μου! Είναι τρομερή εφεύρεση το δορυφορικό τηλέφωνο! Η χρέωση ήταν πολύ λογική: 7$ / λεπτό (τις ώρες φθηνού τιμολογίου) ή 12$ / λεπτό (τις ώρες αιχμής). Επειδή είχαμε γνωριστεί δεν χρειαζόταν καν να υπογράψω, απλώς το σημείωναν. Έτσι "έδωσα σήμα" στην Αθήνα ότι όλα πήγαιναν καλά, γιατί τους δικούς μου τους έτρωγε η αγωνία…

Μετά το τηλεφώνημα, από το κατάστημα του πλοίου αγόρασα ένα πολύ ζεστό χνουδωτό γιλέκο, τύπου ρεπόρτερ, από fleece (με χρέωσαν με 56$ και πάλι χωρίς να υπογράψω...).

Αφού ολοκλήρωσα το δείπνο μου ξανανέβηκα στη γέφυρα. Ο καιρός είχε αρχίσει να χαλάει από αρκετή ώρα και συνεχώς χειροτέρευε. Το Πέρασμα του Ντρέικ βάλθηκε να αποδείξει τελικά και σε μας την τρομερή φήμη του. Ο άνεμος έξω λυσσομανούσε, κάνοντας αισθητή την παρουσία του με τα ανατριχιαστικά σφυρίγματά του. Το πλήρωμα είχε κλείσει ήδη όλες τις εξωτερικές, διπλές μπουκαπόρτες, γιατί όλες οι εξωτερικές θύρες δεν ήταν μονές. Εκτός από τη βαριά, στεγανή, χαλύβδινη εξωτερική υπήρχε και δεύτερη, στιβαρή, εσωτερική πόρτα, σε απόσταση ενός μέτρου από την πρώτη. Η γέφυρα ήταν πια προσιτή μόνο από τις εσωτερικές σκάλες. Η πλώρη έσκιζε τα κύματα που άφριζαν και ο δυνατός άνεμος συμπαρέσυρε και ανέβαζε ψηλά τις σταγόνες του νερού. Προσευχόμουν να 'ναι γερό το σκαρί και ικανοί όσοι είχαν βάρδια στη γέφυρα! Τίποτε άλλο δεν μπορούσα να κάνω…

Εκείνη η βραδιά δεν είχε καμιά σχέση με την ήρεμη φεγγαράδα της προηγουμένης… Η Ανταρκτική μάς υποδέχθηκε πολύ άγρια. Μέσα στο πυκνό σκοτάδι δεν μπορούσα να διακρίνω απολύτως τίποτα. Οι αξιωματικοί υπηρεσίας κι ο τιμονιέρης βασίζονταν μόνο στα όργανα του πλοίου. Οι επιβάτες που δεν είχαν ξεμυτίσει από την αρχή του ταξιδιού, εκείνες τις ώρες θα έπρεπε να υπέφεραν φοβερά, όχι μόνο από τη ναυτία αλλά και από τον φόβο. Πιθανολογώ ότι κάποιο μέλος του πληρώματος θα τους βοήθησε, πηγαίνοντάς τους τουλάχιστον καμιά φρυγανιά και νερό για να πάρουν τα φάρμακά τους, δίνοντάς τους συγχρόνως και λίγο κουράγιο…

Αποσύρθηκα στην καμπίνα μου και περιόρισα τις ενέργειές μου στα απολύτως αναγκαία. Πριν ξαπλώσω, κατέβασα στο δάπεδο τα λιγοστά πράγματα που υπήρχαν ακόμη επάνω στο γραφείο ή στον καναπέ, για να μην πέσουν με το κούνημα, το οποίο όλα έδειχναν ότι θα χειροτέρευε στη διάρκεια της νύχτας. Προσπαθούσα να διώξω τις μαύρες σκέψεις που δεν μ' άφηναν να κοιμηθώ. Όσο, όμως, σκεφτόμουν ότι δεν υπήρχε άλλο πλοίο στην περιοχή, σε απόσταση δεκάδων αν όχι εκατοντάδων χιλιομέτρων, με έπιανε ανατριχίλα...

Πλησιάζοντας στην παγωμένη ήπειρο

Πέμπτη, 28.2.2002

Το πρωί, μόλις ξύπνησα, είδα με χαρά ότι η θαλασσοταραχή είχε αρχίσει να υποχωρεί. Τακτοποίησα και προετοίμασα τον εξοπλισμό που θα φορούσα όταν θα φθάναμε. Προσάρμοσα ένα λουράκι στα κιάλια μου (8 x 30), για να μπορούσα να τα κρεμάω από το λαιμό μου, όταν θα κρατούσα στα χέρια τις φωτογραφικές μηχανές. Με τα κιάλια αυτά θα πρωτοαντίκριζα από μακριά την πολυπόθητη ήπειρο, στην οποία θα αντικρίζαμε το απόγευμα. Η θερμοκρασία του αέρα ήταν 0ο C και της θάλασσας 2ο C, πολύ ήπια νούμερα για την Ανταρκτική. Όμως, ήταν κατακαλόκαιρο και πάντα κοντά στη θάλασσα οι θερμοκρασίες είναι ηπιότερες.

Από μακριά άρχισε δειλά-δειλά να διακρίνεται η πρώτη ξηρά. Ήταν το νησί King George, που ανήκει στο σύμπλεγμα των νησιών South Shetland. Οι παλιοί Εγγλέζοι θαλασσοπόροι, όταν ανακάλυπταν κάποια καινούργια εδάφη, τούς έδιναν ονόματα από αντίστοιχα της Βρετανίας, προτάσσοντας μόνο το New ή το South, ώστε να ξεχωρίζουν από τα ομώνυμα της πατρίδας τους.

Καθώς πλησιάζαμε, διακρίναμε βράχους, πάγους και χιονισμένες πλαγιές. Το τοπίο ήταν άγριο και τελείως αφιλόξενο. Συνεχίσαμε την πορεία μας προς Νότο. Στο υποσυνείδητο των "βορείων", όπως εμείς, η λέξη ''Νότος'' είναι συνυφασμένη με ηπιότερες θερμοκρασίες και ζέστη, ενώ εκεί ίσχυε, βεβαίως, το αντίθετο.

Οι πιγκουίνοι

Όσο το πλοίο προχωρούσε εγώ παρακολούθησα μία ακόμα ενημερωτική διάλεξη για τους πιγκουίνους και τα θαλάσσια ζώα:

Στην Ανταρκτική ζουν περίπου 950 είδη πουλιών, μεταξύ αυτών και 17 είδη πιγκουίνων. Παρόλο που δεν μπορούν να πετάξουν, οι πιγκουίνοι θεωρούνται πουλιά, διότι το κύριο χαρακτηριστικό των πουλιών δεν είναι η ικανότητα πτήσης, αλλά η ύπαρξη φτερών. Οι πιγκουίνοι για να βρουν τροφή βουτάνε μέσα στη θάλασσα. Μπορούν να παραμείνουν σε κατάδυση μέχρι 20 λεπτά και να αναπτύξουν ταχύτητα μέχρι 15 κόμβους (δηλαδή 27 χιλιόμετρα την ώρα). Τρέφονται, κυρίως, με ψάρια, κριλ και όστρακα. Γι' αυτό και τα περιττώματά τους, δηλαδή το περίφημο λίπασμα γουανό, είναι λευκό (και εκτοξεύεται μακριά σαν δέσμη νερού ενός σιντριβανιού)!

Όπως συμβαίνει και στα ψάρια, η ράχη και η ουρά τους είναι σκουρόχρωμη, ενώ η κοιλιά τους ανοιχτόχρωμη. Έτσι μοιάζουν από μακριά σαν ανθρωπάκια, που φοράνε επίσημο ένδυμα: μαύρο φράκο κι άσπρο πουκάμισο. Τα χρώματα αυτά είναι πολύ σημαντικά για την επιβίωσή τους: από ψηλά η σκούρα ράχη δεν ξεχωρίζει εύκολα, καθώς έχει για φόντο τον σκοτεινό βυθό. Αντιθέτως, από τα βαθιά η ανοιχτόχρωμη κοιλιά πάλι δεν ξεχωρίζει εύκολα, έχοντας ως φόντο την φωτεινή επιφάνεια της θάλασσας.

Οι πιγκουίνοι επωάζουν τα αυγά τους, που συνήθως είναι δύο. Στην περιοχή όπου το σώμα τους έρχεται σ' επαφή με τα αυγά, φεύγει το πτέρωμά τους! Έτσι επάνω στα αυγά ακουμπάει το σώμα τους, χωρίς να παρεμβάλλονται τα μονωτικά πούπουλα και επομένως η μετάδοση της θερμότητας γίνεται ευκολότερα. Με τις εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν εκεί αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό.

Οι πιγκουίνοι, όμως, δεν ζουν μονάχα σε παγωμένες περιοχές. Συνάντησα αυτά τα τόσο αστεία πουλιά και στις εύκρατες ακτές της Νότιας Αφρικής, ακόμη και στις θερμότερες θάλασσες των νησιών Γκαλάπαγκος, πολύ κοντά στον Ισημερινό, όταν ταξίδεψα στο κράτος του Εκουαδόρ, τον Νοέμβριο του 1979! Στις σχετικά θερμές χώρες μπορούν να επιζήσουν μόνο όταν υπάρχουν ψυχρά ρεύματα στις θάλασσές τους.

Στο βόρειο ημισφαίριο της Γης δεν υπάρχουν πλέον πιγκουίνοι. Ένα είδος ζούσε στα νησιά του Βόρειου Ατλαντικού, αλλά εξαφανίστηκε κατά το έτος 1844, από το συνεχές και αδυσώπητο κυνήγι. Είχε ύψος περίπου 75 εκατοστών. Στη δεκαετία του 1930 επιχειρήθηκαν επιστημονικά πειράματα για την αναβίωση των πιγκουίνων της Αρκτικής. Με πλοία μεταφέρθηκαν ομάδες πιγκουίνων από δύο είδη: macaroni και king κι αφέθηκαν ελεύθερες στα νησιά Lofoten, στη βόρεια Νορβηγία. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά, γιατί οι πιγκουίνοι δεν γέννησαν απογόνους στον καινούργιο βιότοπό τους, παρόλο που οι συνθήκες ήταν παρόμοιες με εκείνες της Ανταρκτικής. Οι ειδικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι για την επιλογή συντρόφου και συνεπώς για τη γενετήσια (σεξουαλική) διέγερσή τους αυτά τα πουλιά χρειάζονται την παρουσία πολύ μεγάλου πλήθους ομοειδών τους.

Στην Ανταρκτική ζουν 7 είδη πιγκουίνων. Από αυτούς οι gentoo χαρακτηρίζονται από το έντονα πορτοκαλί ράμφος τους.

Το αλάτι, γενικώς, είναι απαραίτητο στα ζώα για την πέψη τους και όχι μόνο. Γι' αυτό πολλά ζώα (π.χ. αγριοκάτσικα) γλείφουν πετρώματα, που περιέχουν αλάτι ή βράχια στην ακροθαλασσιά, όπου έχουν παραμείνει μικρές ποσότητες αλατιού από τα κύματα που σκάνε εκεί. Όμως, η υπερβολική ποσότητα αλατιού μέσα στο σώμα δεν είναι καλή. Γι' αυτό π.χ. οι πιγκουίνοι, που παίρνουν μεγάλη ποσότητα αλατιού από τη θάλασσα μαζί με την τροφή τους, αποβάλλουν από το σώμα τους την υπερβάλλουσα ποσότητα, μέσω ενός ειδικού αδένα που διαθέτουν για τον σκοπό αυτό!

Η θερμομόνωση των πιγκουίνων δεν εξαρτάται τόσο από το στρώμα λίπους τους (αυτό χρησιμεύει, κυρίως, ως απόθεμα τροφής για τις δύσκολες εποχές), αλλά περισσότερο τα αλλεπάλληλα λεπτά στρώματα αέρα, ανάμεσα στα μικρά πούπουλα. Φτέρωμά τους αλλάζει κάθε χρόνο (πτερόρροια ή πτερορρύηση στην επιστημονική γλώσσα, moulting στα Αγγλικά), με το καινούργιο να φυτρώνει σιγά-σιγά από κάτω ενόσω το παλιό πέφτει ολόγυρά τους και τότε το έδαφος μοιάζει σαν να είναι πασπαλισμένο με χιόνι! Η αλλαγή φτερώματος διαρκεί τρεις έως τέσσερις εβδομάδες. Στο διάστημα αυτό δεν μπαίνουν καθόλου μέσα στη θάλασσα, γιατί δεν διαθέτουν αρκετή θερμική μόνωση. Για να γίνει το νέο φτέρωμα υδατοστεγανό, αλείφουν τα πούπουλά τους με ένα λίπος, το οποίο εκκρίνουν. Όσο δε αλλάζουν φτέρωμα παραμένουν, συνήθως, ακίνητοι, σαν ζαλισμένοι.

Οι πιγκουίνοι όσο ταχύτατα κολυμπούν μέσα στο νερό, τόσο αδέξια και αργά κινούνται στην ξηρά. Προχωρούν λικνιζόμενοι δεξιά κι αριστερά, σαν κουτσές πάπιες. Το βάδισμά τους είναι κωμικό και άχαρο, ενώ η κραυγή τους στριγκή και κακόηχη.

Λίγα μόνο είδη πιγκουίνων σκάβουν λαγούμια, τα οποία χρησιμοποιούν ως φωλιές για να προστατεύονται από το κρύο. Κάθε χρόνο επιστρέφουν στην ίδια φωλιά κι αν ο ένας από το ζευγάρι καθυστερήσει, ο σύντροφός του βρίσκει άλλο ταίρι. Στην περίπτωση, όμως, που ο παλιός σύντροφος καταφθάσει τελικά αργότερα, τότε γίνονται φοβεροί καυγάδες…

Τις θερμές ημέρες, όταν αισθανθούν πρόβλημα υπερθέρμανσης, ξαπλώνουν επάνω στους πάγους με ανοιχτά τα πτερύγια και τα πόδια τους. Στέλνουν τότε πολύ αίμα στα ακάλυπτα μέρη του σώματος (πόδια, περιοχή ράμφους), για να επιταχύνουν την ψύξη.

Αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι - φώκιες - όρκες κ.λπ.

Το πιο εκπληκτικό είδος πιγκουίνου είναι ο αυτοκρατορικός πιγκουίνος (emperor pinguin). Έχει το μεγαλύτερο μέγεθος απ' όλα τα είδη, με ύψος μέχρι 1,20 μ., βάρος έως 40/45 κιλά, ωραιότατα χρώματα και ζει κάτω από τις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες, ακόμη και για το Νότιο Πόλο, ενώ τα άλλα είδη πιγκουίνων ζουν μόνο κοντά στις ακτές της Ανταρκτικής ή στα γύρω νησιά και στις υποαρκτικές περιοχές. Γεννάει μόνο ένα αυγό, το οποίο μεταφέρει στα πόδια του και το οποίο κλωσάει στη διάρκεια του πολικού χειμώνα, που είναι όχι μόνο απίστευτα παγερός αλλά και μονίμως σκοτεινός, αφού είναι συνεχώς νύχτα. Για να μειώσει την ψύξη του σώματός του κατεβάζει τελείως κάτω το κεφάλι του έτσι ώστε να εφάπτεται στο σώμα του. Αντέχει ακόμη και σε θερμοκρασίες -75 βαθμών Κελσίου και σε ανέμους 180 χλμ./ώρα (υπενθυμίζω, ότι 10 Μπόφορτ αντιστοιχούν σε 89 έως 102 χλμ./ ώρα). Επί μήνες δεν τρώει απολύτως τίποτα, με φυσικό αποτέλεσμα να χάνει μεγάλο μέρος του βάρους του που φτάνει μέχρι και το 50%. Συγκεκριμένα, αντέχει πάνω από 100 ημέρες χωρίς καθόλου φαγητό!

Για να επιβιώσουν οι αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι, ζώντας χωρίς φωλιές επάνω στους πάγους, εφαρμόζουν την εξής στρατηγική: Για να μειώσουν τις απώλειες θερμότητας συγκεντρώνονται σε μεγάλες ομάδες (εκατοντάδες ή και χιλιάδες μαζί) και πλησιάζουν τα σώματά τους τόσο ώστε να ακουμπάνε μεταξύ τους. Μετά από μισή έως μία ώρα (δηλαδή όταν κρυώσουν πάρα πολύ) οι πιγκουίνοι που βρίσκονται στην προσήνεμη μεριά της ομάδας, δηλαδή στην πρώτη γραμμή του μετώπου, μετακινούνται και πηγαίνουν στο τέλος της ουράς, δηλαδή στην απάνεμη μεριά, η οποία προφυλάσσεται από τα σώματα των άλλων! Δεν ενοχλούν καθόλου τους υπόλοιπους, οι οποίοι παραμένουν αμετακίνητοι στις θέσεις τους, κολλητά ο ένας στον άλλο. Η επιβίωσή τους καθίσταται δυνατή μόνο χάρη στη συλλογική προσπάθεια. Συμπεριφέρονται με απόλυτη πειθαρχία και χωρίς ζαβολιές. Θα μπορούσαν να διδάξουν συμπεριφορά σε μερικούς "έξυπνους" ανθρώπους… Ο αυτοκρατορικός πιγκουίνος είναι το πιο ανθεκτικό και το πλέον αξιοθαύμαστο ον του πλανήτη μας! Η καλύτερη εποχή, για να συναντήσει κανείς αυτοκρατορικούς πιγκουίνους, είναι τον μήνα Νοέμβριο.

Οι επιστήμονες του Γερμανικού Ινστιτούτου Alfred Wegener διαπίστωσαν, προσφάτως, ότι οι αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι εφαρμόζουν ακόμη ένα στρατηγικό σχέδιο επιβίωσης: περπατούν με πολύ αργό βήμα σημειωτόν όλοι μαζί, ώστε να ζεσταίνονται λιγάκι χωρίς όμως, να καταναλίσκουν πολλή ενέργεια!

Πηδάνε στη θάλασσα από πολύ ψηλά, ακόμη και εκεί όπου σπάνε τα γιγαντιαία κύματα με ορμή επάνω στα βράχια. Βγαίνουν από το νερό όπως και τα άλλα είδη, δηλαδή κολυμπούν προς την επιφάνεια με φοβερή ταχύτητα ώστε να πεταχτούν πολύ ψηλά στον αέρα σαν ρουκέτες και να βρεθούν έτσι επάνω σε ψηλούς πάγους ή βράχους. Για να σκαρφαλώσουν σε απότομο, ανηφορικό, σκληρό πάγο, χρησιμοποιούν τα γαμψά νύχια, αλλά και το ράμφος τους. Μπορούν να παραμείνουν κάτω από την επιφάνεια του νερού μέχρι 18 λεπτά και καταδύονται μέχρι 530 μέτρα βάθος. Ζουν περίπου 20 χρόνια, αλλά μερικοί επιβιώνουν πολύ περισσότερο.

Τα άλλα είδη πιγκουίνων δεν έχουν την ίδια αντοχή στο κρύο. Το σώμα των μικρών καλύπτεται με ένα είδος πυκνό και μακρύ χνούδι, σαν πυκνή, παχιά γούνα. Μεγαλώνοντας αλλάξουν το χνούδι αυτό, το οποίο μαδάει τόπους-τόπους, οπότε η εμφάνιση τους γίνεται τότε αξιοθρήνητη. Απ' ότι έμαθα, εκείνη η χρονιά ήταν πολύ κακή και το ψύχος εξαιρετικά δριμύ τον χειμώνα, με αποτέλεσμα πολλά μικρά πιγκουινάκια να μη μπορέσουν να επιβιώσουν. Στις καλές χρονιές, αντιθέτως, επιζούν πολλοί νεοσσοί κι έτσι βγαίνει ένας σωστός μέσος όρος, σύμφωνα με τους νόμους της φύσης.

Οι φώκιες μοιάζουν με "υδροδυναμικές τορπίλες"! Οι θηλυκές είναι πιο σωματώδεις από τις αρσενικές. Τόσο οι φώκιες όσο και οι θαλάσσιοι ελέφαντες είναι ζώα πολύ "τοπικιστικά" (territorial), δηλαδή προστατεύουν τον προσωπικό τους χώρο κι αν κανείς επιχειρήσει να διεισδύσει στην περιοχή τους βρυχώνται και επιτίθενται οργισμένες στον παρείσακτο… Τα νεαρά αρσενικά, όταν ενηλικιώνονται, προσπαθούν να βρουν καινούργιους χώρους για να δημιουργήσουν τη δική τους περιοχή. Οι εδαφικές διεκδικήσεις καταλήγουν σε ομηρικές μάχες, με αποτέλεσμα φοβερές πληγές. Μερικά ζώα πεθαίνουν επί τόπου, ενώ άλλα λίγο αργότερα από τα θανάσιμα τραύματα και από την εξάντληση, αφού είναι πλέον ανίκανα να αναζητήσουν τροφή. Η σχέση φώκιας- πιγκουίνου θυμίζει τη σχέση γάτας-ποντικιού.

Η φώκια-λεοπάρδαλη (sea leopard) τρώει πιγκουίνους και κριλ. Είναι η ταχύτερη στο κολύμπι από τους πιγκουίνους και βρίσκεται στην κορυφή της διατροφικής αλυσίδας στην Ανταρκτική. Οι ωταρίες (fur seals) δαγκώνουν πολύ επικίνδυνα.

Οι αρσενικοί θαλάσσιοι ελέφαντες μονομαχούν με μανία για την κατάκτηση του χαρεμιού των θηλυκών, ώστε επιτύχουν να διαιωνίσουν τα δικά τους χρωματοσώματα. Μουγκρίζουν ηχηρά, χτυπούν με μανία τους λαιμούς τους και δαγκώνουν τον αντίπαλο, μέχρι να υποχωρήσει τελικά ο ασθενέστερος, καταματωμένος...

Οι όρκες (που επονομάζονται «φάλαινες - δολοφόνοι») εφαρμόζουν την εξής πανέξυπνη μέθοδο, για να μπορέσουν να φάνε τις φώκιες, οι οποίες αναπαύονται επάνω σε παγόβουνα ή σε πάγους, που επιπλέουν. Κολυμπούν όλες μαζί, πλάι-πλάι, και συντονίζουν το κούνημα της ουράς τους έτσι ώστε να κάνουν φοβερό κύμα για να σπάσουν τον πάγο, να πέσει η φώκια στη θάλασσα ή να φθάσουν να τη δαγκώσουν και να την τραβήξουν από την ουρά. Κατόπιν, συνεργαζόμενες, την πιέζουν προς τον βυθό ώστε να μην μπορεί να βγει στην επιφάνεια για να αναπνεύσει. Έτσι την πνίγουν! Την ίδια μέθοδο εφαρμόζουν και στις μικρές φάλαινες.

Οδηγίες για την αντίξοη ήπειρο

Στις 11:15 είχε προγραμματιστεί να γίνει πλήρης ενημέρωση για τους κανόνες ασφαλείας και συμπεριφοράς στα αποβατικά σκάφη, στα ελικόπτερα και στο έδαφος της Ανταρκτικής. Μετά από την αρχική άσκηση εγκατάλειψης του πλοίου, η ενημέρωση αυτή ήταν η μόνη στην οποία η παρουσία όλων ήταν υποχρεωτική. Γι' αυτό έγινε προσκλητήριο ονομάτων. Ευτυχώς, η θάλασσα είχε ηρεμήσει καθώς πλέαμε πια ανάμεσα σε νησιά, τα οποία μας προστάτευαν από τη θαλασσοταραχή. Αντιθέτως, η συμμετοχή σε όλες τις διαλέξεις, προβολές, slides και φιλμ μέχρι τότε ήταν τελείως προαιρετικές.

Οι γενικές οδηγίες ήταν οι εξής:

- Για να μην ενοχλήσουμε τα ζώα, δεν έπρεπε να τα πλησιάσουμε σε απόσταση μικρότερη από 5 μέτρα, ιδίως τα πουλιά που κλωσούσαν ή άλλαζαν φτέρωμα. Επειδή, όμως, οι πιγκουίνοι αρκετές φορές από την περιέργειά τους πλησιάζουν οι ίδιοι κοντά στους ανθρώπους, αν μας συνέβαινε το σωστό θα ήταν να μείνουμε ακίνητοι.

- Δεν επιτρεπόταν να μπαίνει κανείς μέσα στις βάσεις των επιστημονικών αποστολών (εκτός αν έπαιρνε ειδική άδεια), ούτε στις καλύβες-καταφύγια ανάγκης (emergency refuge huts).

- Επειδή το περιβάλλον της Ανταρκτικής είναι εχθρικό και ο καιρός απρόβλεπτος κι ευμετάβλητος, χρειαζόταν συνεχής και μεγάλη προσοχή. Μέσα σε λίγη ώρα από λιακάδα μπορεί να ξεσπάσει χιονοθύελλα και αργότερα να βγει και πάλι ήλιος! Γι' αυτό τα ελικόπτερα και τα αποβατικά σκάφη βρίσκονταν σε συνεχή επαφή με τη γέφυρα του παγοθραυστικού, ώστε να ενημερώνονται για την εξέλιξη του καιρού και να γίνεται συντονισμός των ενεργειών, σε περίπτωση ανάγκης, από τον πλοίαρχο. Το έδαφος είναι επίσης επικίνδυνο, καθώς είναι ανώμαλο και γλιστερό, ιδίως οι πάγοι και ακόμη περισσότερο το γουανό.

- Μεγάλο κίνδυνο αποτελούν τα βαθιά ρήγματα (crevasses), που υπάρχουν ανάμεσα στους παγετώνες. Οι ρωγμές, όμως, και τα βάραθρα καλύπτονται πολύ συχνά από φρέσκο, μαλακό χιόνι, που συσσωρεύει εκεί ο άνεμος. Αυτά τα "ανεμοσούρια" ονομάζονται χιονογέφυρες (snowbridges) και κρύβουν τελείως τις θανάσιμες παγίδες. Γι' αυτό έπρεπε να δοκιμάζουμε την αντοχή του πάγου πριν πατήσουμε, και στις πιο δύσκολες περιοχές να είμαστε δεμένοι με ορειβατικό σκοινί. Έπρεπε, επίσης, να υπάρχει πάντα κάποια απόσταση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας, ώστε να μην πέσουν όλοι μέσα στο βάραθρο.

- Δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να κάνει οποιουδήποτε είδους θόρυβο, που θα διατάραζε την ηρεμία του περιβάλλοντος.

Πνευματικά δικαιώματα adventurouslife.gr