Ένα παρά λίγο ατύχημα

Η απογευματινή μας εξόρμηση ήταν στο γειτονικό νησάκι Petermann Island, στον κόλπο Pleneau Bay. Εκεί υπήρχε μια καλύβα, που άνηκε στην Ουκρανική (πρώην Σοβιετική) βάση «Ακαδημαϊκός Vernadskyi». Μετά τη διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ. οι σοσιαλιστικές χώρες μοίρασαν μεταξύ τους και την περιουσία, αλλά και την παρουσία της εδώ στην Ανταρκτική…

Το νησάκι είχε ένα χιονισμένο λόφο ύψους 200 μέτρων, μία αποικία από περίπου 1.000 ζεύγη πιγκουίνων adelie, 700 ζεύγη gentoos και αρκετές φώκιες διαφόρων ειδών. Μία φώκια, μάλιστα, ανέβηκε στη κορυφή του λόφου και μας παρατηρούσε από ψηλά. Ο ήλιος βγήκε από τα σύννεφα, το τοπίο φωτίστηκε υπέροχα κι άρχισε να κάνει τόση ζέστη που έβγαλα το άνορακ!

Συμπλήρωσα τις φωτογραφήσεις ζώων, πουλιών και τοπίων. Αλλά τα πιο αξιοσημείωτα ήταν δύο άλλα γεγονότα: Το χιόνι σε πολλά σημεία δεν ήταν συμπαγές και ξαφνικά υποχωρούσε. Έτσι μερικές φορές το πόδι μου βούλιαζε πολύ βαθιά. Αν και δοκίμαζα την αντοχή του χιονιού σε κάθε μου βήμα, έπεσα δύο φορές σε παγίδα. Την πρώτη βούλιαξα βαθιά σχεδόν μέχρι το γόνατο κι αισθάνθηκα ένα δυνατό τράβηγμα στους μυς της κνήμης και αφόρητο πόνο. Βγήκα από την τρύπα, αλλά ο πόνος συνεχίστηκε, όχι όμως τόσο δυνατός. Λίγο αργότερα έπεσα στη δεύτερη παγίδα. Αυτή τη φορά πρέπει να επρόκειτο για ρήγμα καλυμμένο με λίγο χιόνι. Βούλιαξε ολόκληρο το πόδι μου, ακόμη και ο μηρός! Ήταν τελείως αδύνατο να βγω από κει μέσα μόνος μου. Ευτυχώς ήρθε και με βοήθησε ο αρχηγός των γιαπωνέζων, ο μοναδικός άνθρωπος που έτυχε να είναι κοντά ώστε να ακούσει τις φωνές μου! Αν και ήταν μεγαλόσωμος (πολύ περίεργο για Ιάπωνα) δυσκολεύτηκε πολύ να με τραβήξει. Το ευτύχημα ήταν ότι δεν έσπασα τίποτα… Υπήρξα πολύ τυχερός μέσα στην ατυχία μου. Κυρίως επειδή έπεσα σε απλό ρήγμα και όχι σε βαθύ βάραθρο…

Το δεύτερο γεγονός ήταν ότι ξαφνικά ακούστηκαν κάτι δυνατές φωνές. Πλησιάζοντας είδα δύο νεαρούς, που είχαν γδυθεί και είχαν βουτήξει στην παγωμένη θάλασσα! Φώναζαν από το κρύο, αλλά και από τον ενθουσιασμό τους! Ο ένας, μάλιστα, ανέβηκε και σ' ένα παγόβουνο σαν να ήταν φώκια! Μόλις που πρόλαβα να τους φωτογραφίσω, γιατί αμέσως μετά βγήκαν από τη θάλασσα. Δεν άντεξαν άλλο… Ήταν δύο νεαροί Ισραηλινοί. Όταν τους είπα ότι θα πρέπει να πάνε να καταταγούν στις Ειδικές Δυνάμεις, μου απάντησαν ότι ήταν κομάντος…

Οι επαγγελματίες φωτογράφοι

Όλο το απόγευμα τα ελικόπτερα ήταν στη διάθεση των επαγγελματιών φωτογράφων και κινηματογραφιστών, για να πάρουν διάφορες λήψεις από ψηλά. Ο ένας φωτογράφιζε για περιοδικά, ενώ οι άλλοι δύο ήταν συνεργείο που γύριζε ντοκιμαντέρ για τη γαλλική τηλεόραση. Όλες αυτές τις ημέρες χάζευα τον εξοπλισμό τους. Είχαν ένα σωρό φωτογραφικές μηχανές με πάμπολλους φακούς, από ευρυγώνιο fish-eye μέχρι τεράστιους τηλεφακούς, διάφορες βιντεοκάμερες, η βαρύτερη από τις οποίες μπορούσε να τοποθετηθεί για να στηριχθεί μόνο επάνω στον ώμο. Είχαν ακόμη και υποβρύχιες μηχανές, στερεωμένες στην άκρη μιας μακριάς μεταλλικής κατασκευής και μάλιστα τηλεχειριζόμενες, δεδομένου ότι οι ίδιοι δεν έκαναν κατάδυση. Τα φίλτρα των μηχανών τους ήταν τόσα πολλά, που χρειαζόταν ειδική τσάντα με ένα σωρό θήκες για την εναποθήκευσή τους.

Ο ένας από την ομάδα της τηλεόρασης έκανε μόνο ηχογραφήσεις. Είχε ένα επαγγελματικό μαγνητόφωνο σαν βαλιτσάκι κρεμασμένο από τον ώμο του, μπαταρίες μεγάλες, ενώ το τεράστιο μικρόφωνο ήταν προσαρμοσμένο σ' ένα τηλεσκοπικό ραβδί μήκους τριών μέτρων και πλήρως καλυμμένο με γούνα. Έτσι, π.χ. βάζοντάς το έξω από την κουπαστή του πλοίου, αρκετά χαμηλά, μπορούσε να ηχογραφήσει τους ήχους των παγόβουνων, τα οποία προσέκρουαν επάνω στα τοιχώματα του σκάφους, χωρίς να εγγράφονται συγχρόνως άλλοι ήχοι ή παράσιτα, όπως ομιλίες.

Τα τρίποδά τους πρέπει να ζύγιζαν δεκάδες κιλά και όταν τα ανέπτυσσαν τελείως έφθαναν σε ύψος πολλών μέτρων, ώστε να μη χρειάζονται ούτε εξέδρα για να πατήσουν επάνω. Κάθε τόσο άνοιγαν τις αποσκευές τους κι έβγαζαν κι άλλο, καινούριο εξοπλισμό, που δεν είχαν μέχρι τότε χρησιμοποιήσει. Λες και ήταν το κέρας της Αμαλθείας… Και βέβαια τραβούσαν λήψεις ασταμάτητα, χωρίς να υπολογίζουν καθόλου το κόστος. Σε σύγκριση, μπροστά τους οι υπόλοιποι, οι απλοί ερασιτέχνες, μοιάζαμε σαν να πολεμάμε με δόρατα και βέλη ενάντια στο υπερσύγχρονο οπλοστάσιο και τα αστείρευτα οικονομικά μέσα της Αμερικής…

Είχε έλθει, όμως, η ώρα να επιστρέψουμε στο πλοίο. Στη διάρκεια της διαδρομής με το φουσκωτό ο οδηγός προσπαθούσε με μαεστρία να αποφεύγει τους πάγους, γιατί το μικρό ταχύπλοο δεν ήταν, βέβαια, παγοθραυστικό. Μας είπε ότι πολύ σπάνια επισκέπτονταν εκείνο το μέρος. Κάποια φορά στην αρχή του καλοκαιριού, όταν ο πάγος ήταν αρκετά ανθεκτικός, οι επιβάτες μπόρεσαν να βγουν από το πλοίο στην ακτή με τα πόδια, περπατώντας επάνω στο στρώμα των πάγων, μια απόσταση ενός μιλίου περίπου. Στο τέλος του καλοκαιριού δίνεται η δεύτερη δυνατότητα προσέγγισης, όταν λιγοστεύουν αρκετά οι πάγοι, ώστε να μπορέσουν να περάσουν ανάμεσά τους τα φουσκωτά, όπως σήμερα.

Μετά τον έλεγχο και την επιβεβαίωση ότι όλοι είχαμε επιστρέψει στο πλοίο, σαλπάραμε. Διασχίσαμε και πάλι το υπέροχο στενό Lemaire. Αν και το βλέπαμε για δεύτερη φορά μέσα στην ίδια μέρα, η ομορφιά του μας είχε συνεπάρει για άλλη μια φορά. Τα σκουρόχρωμα σημάδια μακριά επάνω στις λευκές πλάκες του πάγου ήταν φώκιες Weddell ή Crabbeater. Ο ήλιος, που έδυε, χρωμάτιζε με ζωηρά χρώματα τα σύννεφα ψηλά στον ουρανό και τους παγετώνες στα βουνά. Κατά το σούρουπο, βγαίνοντας σώοι από το τόσο δύσκολο για τη ναυσιπλοΐα στενό προς την ανοιχτή θάλασσα, ξεσπάσαμε, όσοι ήμασταν στη γέφυρα, αυθόρμητα σε χειροκροτήματα για τον καπετάνιο και την ομάδα του. Αυτό ήταν το υπέροχο τελείωμα μιας καταπληκτικής ημέρας.

Πλέοντας προς το ηφαιστειογενές νησί

Κυριακή, 3.3.2002

Ταξιδεύαμε όλη τη νύχτα με κατεύθυνση προς το νησί Deception, το οποίο απείχε αρκετά. Η θάλασσα ήταν πολύ ταραγμένη και γι' αυτό το πλοίο πήγαινε πιο αργά όλη τη νύχτα, με αποτέλεσμα να μη φθάσουμε νωρίς το πρωί όπως είχε σχεδιαστεί.

Το νησί αποτελεί μία από τις αξιοπερίεργες ιδιοτροπίες της φύσης και ίσως να μην υπάρχει σε ολόκληρη την υδρόγειο παρόμοιό του. Είναι ένα ενεργό ηφαίστειο, που εξερράγη για τελευταία φορά στα τέλη της δεκαετίας του '70. Μια παλιότερη έκρηξη είχε δημιουργήσει μια τεράστια καλδέρα, που βυθίστηκε και χρησίμευε άλλοτε ως φυσικό λιμάνι για τα φαλαινοθηρικά. Στη διάρκεια του 20ου αιώνα ιδρύθηκαν στο νησί πολλές επιστημονικές βάσεις.

Καθώς φυσούσε και χιόνιζε, φοβόμασταν μήπως ο καιρός εξελισσόταν σε χιονοθύελλα. Ο άνεμος είχε ταχύτητα 40 κόμβους (= το ανώτερο όριο των 8 Μπόφορτ) και η κατεύθυνσή του, από τα βορειοανατολικά, δεν ήταν καθόλου ευνοϊκή για να μπει το πλοίο μέσα στον κόλπο από την στενή είσοδο.

Την ώρα που παίρναμε το πρωινό μας ξέσπασε μια φοβερή χιονοθύελλα, η οποία εκμηδένισε τις ελπίδες μας να επισκεφθούμε το νησί. Αν δεν μας ενδιέφερε τόσο η αποβίβαση, θα απολαμβάναμε πολύ την εμπειρία της χιονοθύελλας στον ωκεανό…

Λίγο αργότερα, όμως, η χιονοθύελλα κόπασε. Φαίνεται ότι η κακοκαιρία ξέσπασε με τον τρόπο αυτό κι έτσι ο άνεμος άρχισε κάπως να "πέφτει". Σε μισή ώρα φθάσαμε μπροστά στην είσοδο του κόλπου. Πελώριοι κατάμαυροι βράχοι υψώνονταν απειλητικοί στις δύο πλευρές του ανοίγματος, ο ένας αντίκρυ στον άλλο, σαν τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Ήταν τόσο απότομοι που το χιόνι δεν μπορούσε να σταθεί επάνω τους. Έτσι φάνταζαν ακόμη πιο μαύροι κι εντυπωσιακοί σε σχέση με το χιονισμένο τοπίο.

Η κακοκαιρία και η θαλασσοταραχή καθυστέρησαν την πορεία του πλοίου στη διάρκεια της νύχτας. Για να καλυφθεί ο νεκρός χρόνος μέχρι να φθάσουμε, διοργανώθηκε μία διάλεξη, από τον Bill Barr, με θέμα «Προ-ηρωική εποχή των εξερευνήσεων της Ανταρκτικής». Κατά τη διάρκειά της μας περιέγραψε τα κατορθώματα των μεγάλων θαλασσοπόρων Cook, Weddell, Gerlache, Wilkes και Bellinghausen, που ανακάλυψαν διάφορα τμήματα της Ανταρκτικής και τους έδωσαν τα ονόματά τους.

Ανάμεσα στη "Σκύλλα και τη Χάρυβδη"

Ο πλοίαρχος έστειλε έναν αξιωματικό με ένα ανεμόμετρο επάνω από τη γέφυρα (στο ψηλότερο σημείο του σκάφους), για να μετρήσει με ακρίβεια την ένταση του ανέμου, ώστε να πάρει την τελική απόφαση αν θα διακινδύνευε να περάσει το παγοθραυστικό από τη στενή είσοδο. Όλοι προσευχόμασταν να είχε καλμάρει λίγο ο άνεμος για να μπούμε. Η ιδιαίτερη δυσκολία που παρουσίαζε το Neptune's bellow δεν ήταν μόνο το μικρό πλάτος του, αλλά και το ότι υπήρχαν πολλοί ύφαλοι στο κέντρο και στο αριστερό μέρος του στενού. Έτσι, η μόνη δίοδος για τα πλοία ήταν πολύ κοντά στον δεξιό βράχο. Κι αν τυχόν ο πλάγιος άνεμος συμπαρέσυρε το σκάφος έξω από την κανονική του πορεία, θα μπορούσε να συμβεί το μοιραίο…

Οι αξιωματικοί του Kapitan Dranitsyn συσκέπτονταν μεταξύ τους και κατόπιν ο πλοίαρχος μάς ανήγγειλε την τελική απόφαση: «Θα επιχειρήσουμε να μπούμε». Ο ενθουσιασμός μας μετριάστηκε από την αγωνία μας. Για πρώτη φορά σε όλη τη διάρκεια του πολυήμερου ταξιδιού έπρεπε να συγκεντρωθούμε όλοι σε μία άκρη της γέφυρας να μη μετακινούμαστε δεξιά κι αριστερά και να μη μιλάμε καθόλου. Πραγματικά επικρατούσε νεκρική σιγή. Το μόνο που ακουγόταν ήταν οι πληροφορίες από τα διάφορα όργανα (ραντάρ, βαθύμετρο κ.λπ.) που συνήθως είναι αριθμοί και κατευθύνσεις (και αναγγέλλονται φωναχτά) και τα παραγγέλματα του πλοιάρχου, όλα βέβαια στη ρωσική γλώσσα. Συνολικά βρίσκονταν στη γέφυρα έξι αξιωματικοί και όλες οι συνομιλίες καταγράφονταν σε μαγνητόφωνο. Όλα αυτά έδειχναν τη σοβαρότητα της κατάστασης και τη δυσκολία του εγχειρήματος.

Στην αριστερή πλευρά της εισόδου είδαμε το σκουριασμένο κουφάρι ενός πλοίου, που ατύχησε και προσάραξε εκεί. Έμοιαζε με σκιάχτρο, που υπενθύμιζε στους ναυτικούς τι τους περίμενε αν τυχόν λάθευαν στην πορεία τους… Το πλοίο κινείτο με μικρή ταχύτητα, ώστε να προλαβαίνουν στη γέφυρα να ελέγχουν και να διορθώνουν τη ρότα του. Μετά από 15 αγωνιώδη λεπτά βρεθήκαμε επί τέλους μέσα στον κόλπο! Αισθανθήκαμε ανείπωτη ανακούφιση! Ο "κόμπος" που είχαμε στο στήθος επιτέλους διαλύθηκε…

Στο παράθυρο του Ποσειδώνα

Κατευθυνθήκαμε στον μικρό όρμο Whaler's Bay (= του φαλαινοθήρα). Προετοιμαστήκαμε, όπως συνήθως, για την αποβίβαση με τα φουσκωτά. Είχα αποκτήσει πια σχετική πείρα: ελάφρωσα τον ρουχισμό μου, για να μη ζεσταίνομαι στην πορεία και δεν φόρεσα τις πολύ μακριές κάλτσες, που ανέβαιναν ψηλότερα από το γόνατο, γιατί ήταν υπερβολικά ζεστές και με δυσκόλευαν να φορέσω τις μεγάλες γαλότσες.

Στον όρμο αυτό υπήρχαν ακόμη τα υπολείμματα ενός νορβηγικού φαλαινοθηρικού σταθμού, που λειτούργησε από το έτος 1911 έως το 1931, όταν οι τιμές των προϊόντων έπεσαν στη διεθνή αγορά και έκαναν την εκμετάλλευση ασύμφορη. Υπήρχαν ακόμη διάφορα ερείπια πρόχειρων σπιτιών από γαλβανισμένη κυματοειδή λαμαρίνα, δοχεία και δεξαμενές, ξύλινες βάρκες μισοχωμένες στην άμμο, βίντσια, σκουριασμένα μηχανήματα κ.λπ.

Στο ίδιο σημείο υπήρχε άλλοτε μια βρετανική βάση, που είχε εγκαταλειφθεί βιαστικά το 1967, όταν εξερράγη το ηφαίστειο του νησιού, ευτυχώς χωρίς θύματα. Σωζόταν ένα μεγάλο υπόστεγο και ακριβώς απ' έξω βρισκόταν το κουφάρι ενός μικρού αεροπλάνου Tween Otter, που είχε πραγματοποιήσει χιλιάδες ώρες πτήσεων στην Ανταρκτική και τις γειτονικές θάλασσες. Πετούσε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιτηρώντας κυρίως το Drake Passage, ανιχνεύοντας εγκαίρως τις μετακινήσεις των γερμανικών πλοίων, μεταξύ Ειρηνικού και Ατλαντικού ωκεανού και μεταδίδοντας αυτές τις σημαντικές πληροφορίες στο Επιτελείο.

Στην παραλία και κοντά στα ερείπια κυκλοφορούσαν πολλοί πιγκουίνοι και αρκετές φώκιες. Πλησίασα κάπως υπερβολικά κοντά για να φωτογραφίσω, οπότε μια μεγάλη φώκια εξαγριώθηκε και όρμησε απειλητικά προς το μέρος μου, γρυλίζοντας δυνατά. Έκανα αμέσως μεταβολή και τo έβαλα στα πόδια τρομαγμένος. Η πελώρια φώκια με κυνηγούσε με μανία. Ευτυχώς στην ξηρά οι φώκιες είναι αργές... Προχώρησα κατά μήκος της παραλίας και κατόπιν πήρα τον ανήφορο προς το χείλος της καλδέρας του ηφαιστείου, όπου βρίσκονταν ήδη μερικοί από την ομάδα μας.

Έφθασα μετά από 20 λεπτά. Το σημείο αυτό ονομάζεται «Παράθυρο του Ποσειδώνα» (Neptune's Window). Εκεί το τοίχωμα της κυκλικής καλδέρας ήταν χαμηλότερο από οπουδήποτε αλλού. Ήταν σαν διάσελο (αυχένας) κι από πίσω φαινόταν η ανοιχτή θάλασσα. Όταν φυσούσε, δημιουργείτο εκεί ένα πολύ ισχυρό ρεύμα αέρος (wind tunnel), που μπορούσε να καταστεί πολύ επικίνδυνο. Αυτό οφειλόταν στο ότι το Παράθυρο του Ποσειδώνα και η στενή δίοδος στην είσοδο του κόλπου (ανάμεσα στα δυο βουνά), δηλαδή το «Φυσερό του Ποσειδώνα» είναι οι μόνες περιοχές όπου ο άνεμος έβρισκε διέξοδο. Κι εκεί ακριβώς αποκτούσε τρομερή ταχύτητα.

Σκαρφάλωσα και σε λίγο έφθασα στο χείλος. Οι βράχοι ήταν απότομοι και στην πίσω πλευρά, προς την ανοιχτή θάλασσα, ήταν γκρεμός. Ακριβώς από κάτω υπήρχε μια ωραιότατη μικρή παραλία με μαύρη άμμο, όπου αναπαύονταν καμιά δεκαριά φώκιες, ενώ τα νερά κοντά στην ακτή ήταν τιρκουάζ. Φωτογράφισα με μεγάλη προσοχή τα απότομα, μαύρα, ηφαιστειογενή βράχια και την αμμουδιά.

Από την άλλη μεριά (προς το εσωτερικό του νησιού) φαινόταν από ψηλά ολόκληρος ο κόλπος, το πλοίο μας, καθώς και ένα μεγάλο ιστιοπλοϊκό σκάφος, που περιέργως είχε καταφέρει να φθάσει μέχρι εδώ κάτω! Χρειάζεται εξαιρετική ναυτοσύνη, άφθονος χρόνος και αρκετή παραφροσύνη, για να διασχίσει κανείς αυτές τις θάλασσες με ένα ιστιοπλοϊκό… Βεβαίως αυτοί οι θαρραλέοι ωκεανοπόροι δεν τόλμησαν, λόγω των πάγων, να πάνε ακόμη πιο νότια, όπως εμείς.

Πήρα το δρόμο της επιστροφής προς την ακτή. Φόρεσα το σωσίβιο, όπως πάντα, και μετά επιβιβάστηκα στο τελευταίο φουσκωτό, για να επιστρέψω στο πλοίο.

Ένα κολύμπι που δε θα λησμονήσω ποτέ

Μετά το γεύμα ετοιμαστήκαμε και πάλι για έξοδο στην ακτή. Αυτή τη φορά, όμως, δεν θα έρχονταν όλοι. Θα αποβιβαζόμασταν στο βάθος του κόλπου, σ' ένα σημείο που ονομάζεται Pendulum Cove. Εκεί υπήρχε, μέχρι το 1967, μια χιλιανή βάση. Όταν έγινε η έκρηξη του ηφαιστείου, οι επιστήμονες έτρεξαν πάνω στην παγωμένη θάλασσα (ήταν χειμώνας), για να βρουν καταφύγιο σε άλλη, απομακρυσμένη από το ηφαίστειο, βάση.

Οι πιο τολμηροί από μας φορέσαμε, μέσα από τη βαριά, ζεστή στολή και τα μαγιό μας, για να κολυμπήσουμε! Όχι, δεν είχαμε παραφρονήσει ξαφνικά ομαδικώς. Το μυστικό είναι ότι η θάλασσα εκεί είχε μεν θερμοκρασία μόλις δύο βαθμούς πάνω από το μηδέν, αλλά κοντά στην ακτή υπήρχαν και θερμές πηγές, που ζεσταίνονταν από γεωθερμική ενέργεια. Το ζεστό νερό ανέβλυζε μέσα από την άμμο, εκεί ακριβώς όπου έσκαγε το κύμα. Στο μέρος που αποβιβαστήκαμε όλη η παραλία άχνιζε, σαν να είχε πιάσει φωτιά η θάλασσα! Σκεφτόμουν ότι αυτοί οι λευκοί ατμοί θα θόλωναν, δυστυχώς, τις φωτογραφίες που θα έβγαζα.

Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν πώς να γδυθεί κανείς και κυρίως πώς να βγάλει τις στενές, ψηλές γαλότσες, που έβγαιναν τόσο δύσκολα! Δεν υπήρχε μέρος να καθίσεις, για να γδυθείς. Δεν είχες πού να αφήσεις τα ρούχα που θα έβγαζες για να μη γεμίσουν με κόκκους άμμου. Μετά από φοβερή προσπάθεια κατάφερα να γδυθώ και να μείνω με το μαγιό. Ο ψυχρός άνεμος με "δρόσιζε" αρκετά και γι' αυτό έτρεξα γρήγορα προς τις θερμές πηγές. Με το που βούτηξα τα πόδια μου μέχρι τους αστραγάλους κάηκα τόσο πολύ που πήδηξα αμέσως έξω! Το νερό έβγαινε τόσο ζεστό από τα έγκατα της γης που κόντεψα να πάθω εγκαύματα, γιατί η θερμοκρασία του πλησιάζει το σημείο βρασμού! Πήγα λίγο πιο πέρα, εκεί όπου είχε αναμειχθεί λίγο με το θαλασσινό νερό κι αυτή τη φορά μπήκα προσεκτικά. Τα δύο είδη νερού με τις πολύ διαφορετικές θερμοκρασίες είχαν, δυστυχώς, ανακατευτεί ελάχιστα. Έτσι, στον εγκέφαλό μου έφθαναν τελείως αντιφατικές πληροφορίες: άλλα σημεία του σώματός μου έστελναν σήμα ότι καίγονταν κι άλλα πάλι ότι ξεπάγιαζαν!! Ήταν αδύνατο να ξεχωρίσω πού συνέβαινε τι. Το ανθρώπινο μυαλό δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα. Θα χρειαζόταν, μάλλον, ηλεκτρονικός υπολογιστής! Όμως, ήταν μία εμπειρία που δεν θα μπορούσα ούτε καν να την φανταστώ…. Κι εγώ, ως γνωστόν, ακολουθώ την αρχή:

«Καλύτερα να μετανιώσεις για μια εμπειρία που έζησες, παρά για μια εμπειρία που ποτέ σου δεν δοκίμασες….»

Μετά από λίγα λεπτά το σώμα μου συνήθισε, κάπως, αυτή την ανώμαλη κατάσταση, η οποία δεν με ενοχλούσε πια όσο στην αρχή. Πάντως, ήταν ένα βίωμα που δεν θα λησμονήσω όσο ζω…

Βγαίνοντας στην ακτή σκουπίστηκα αμέσως κι άρχισα να ντύνομαι όσο το δυνατό γρηγορότερα. Πρώτα-πρώτα φόρεσα το σκούφο μου για να καλύψω τα αυτιά μου, επειδή αισθάνθηκα λίγο πόνο, καθώς φυσούσε παγερός άνεμος. Μόλις κατάφερα να ντυθώ, τίναξα όσο μπορούσα καλύτερα τη μαύρη άμμο από τα ρούχα μου και κατευθύνθηκα προς το φουσκωτό σκάφος. Ο καιρός άρχισε να χειροτερεύει ραγδαία.

Στη διαδρομή προς το πλοίο τα χέρια μου ξεπάγιασαν, γιατί έκανα το τραγικό λάθος να μη φορέσω γάντια. Όταν ανεβήκαμε όλοι στο παγοθραυστικό κι έγινε ο σχετικός έλεγχος κι η επιβεβαίωση της παρουσίας όλων, ξεκινήσαμε.

Έπρεπε να διαβούμε και πάλι ανάμεσα από τη "Σκύλλα και τη Χάρυβδη"… Όλοι οι αξιωματικοί του πλοίου ήταν παρόντες και στη γέφυρα επικρατούσε και πάλι νεκρική σιγή. Όταν κάποτε εδέησε να βγούμε στην ανοιχτή θάλασσα, ο καπετάνιος έκανε τρεις φορές το σταυρό του. Όλοι οι επιβάτες που ήμασταν επάνω στη γέφυρα ξεσπάσαμε σε αυθόρμητα χειροκροτήματα και ζητωκραυγές για τον καπετάνιο και τους συνεργάτες του! Η ανακούφισή μας μετά από την μεγάλη αγωνία δεν περιγράφεται. Ήταν σαν μια επιτυχημένη αναγκαστική προσγείωση αεροπλάνου…

Τα αρχικά μας σχέδια προέβλεπαν προσέγγιση στο νησί Livingston, στο σημείο Hannah Point. Όμως, η καθυστέρηση, λόγω της θαλασσοταραχής που αντιμετωπίσαμε όλη την προηγούμενη νύχτα, δεν μας άφησε χρονικά περιθώρια για να επισκεφθούμε και το νησί αυτό. Έτσι, βάλαμε πλώρη για το μεγάλο ταξίδι προς τα νησιά Falkland, όπου θα φθάναμε τη μεθεπόμενη ημέρα.

Παγετώνες και πάγοι

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς τα Falkland παρακολουθήσαμε μία ενδιαφέρουσα διάλεξη για τους πάγους, τους παγετώνες κ.λπ., όπου αναφέρθηκε ότι η περιεκτικότητα των διαφόρων μορφών στερεοποιημένου νερού σε αέρα ποικίλλει σημαντικά:

• το χιόνι (snow) περιέχει 90% αέρα

• ο σπυρωτός κοκκώδης πάγος (granular ice) 50%

• το παλιό χιόνι που μισοέλιωσε και ξαναπάγωσε (firn) 20-30%

• ο πάγος των παγετώνων (glacier ice) λιγότερο από 20%.

Οι παγετώνες δημιουργήθηκαν πριν από εκατομμύρια χρόνια και διακρίνονται βασικά σε:

α) Ηπειρωτικούς παγετώνες (continental glacier), που υπάρχουν στην Ανταρκτική και στη Γροιλανδία

β) Παγετώνες κοιλάδας (valley glacier), δηλαδή ρεύματα από πάγο (stream of ice), τα οποία κινούνται με εξαιρετικά αργή ταχύτητα προς τα χαμηλότερα, π.χ. 70 μέτρα το χρόνο! Τέτοιου είδους παγετώνες υπάρχουν και στις Άλπεις.

γ) Παγετώνες των υπωρειών, που είναι ένας ενδιάμεσος των δύο προηγούμενων τύπος.

Το χρώμα των παγετώνων είναι συνήθως ανοιχτό γαλάζιο (υποκύανο), ενώ του χιονιού λευκό. Το πάγωμα του νερού της θάλασσας αρχίζει σε θερμοκρασία -1,8 βαθμούς Κελσίου. Όταν το νερό παγώνει, αποβάλλει ένα μέρος του αλατιού που περιέχει προς το υπόλοιπο νερό τριγύρω, το οποίο περιβάλλει τον νεοδημιουργούμενο πάγο. Έτσι, αυξάνει η περιεκτικότητά του σε αλάτι και κατά συνέπεια και το ειδικό του βάρος. Αυτός είναι και ο λόγος που το περιβάλλων νερό κατεβαίνει προς τον βυθό.

Τα παγόβουνα είναι κομμάτια πάγου που αποκόπτονται από προαιώνιους παγετώνες, οι οποίοι δημιουργήθηκαν στη διάρκεια χιλιάδων ετών από χιονοπτώσεις. Γι' αυτό το νερό τους είναι γλυκό. Έχουν συχνά ύψος δεκάδων μέτρων και τεράστια επιφάνεια, που σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να φθάσει, για παράδειγμα, το εμβαδόν του Βελγίου!

Εκτός από τα παγόβουνα στην επιφάνεια της θάλασσας δημιουργούνται διάφορα είδη πάγου από αλμυρό νερό, το πάχος των οποίων τον χειμώνα φθάνει, συνήθως, μέχρι δύο μέτρα ή λίγο παραπάνω. Τα διάφορα είδη πάγου έχουν διαφορετικές ονομασίες προς διάκριση, ήτοι:

1) brush ice = κομματιασμένος πάγος,

2) pancake ice = πάγος σε σχήμα μεγάλης τηγανίτας, δηλαδή επίπεδος με τις άκρες του λίγο ανυψωμένες (αποτελεί ένδειξη ότι ο χειμώνας πλησιάζει),

3) ice floe = πάγος σε σχήμα μεγάλης επίπεδης πλάκας, που επιπλέει (η λέξη είναι Νορβηγική),

4) ice shelf = συμπαγής επίπεδος πάγος ("παγόπλακα" ή «παγοκρηπίδα" ή ice barrier "τράπεζα πάγου"). Είναι παρόμοιος με εκείνον που δημιουργείται στην επιφάνεια των λιμνών, όταν βρίσκονται κοντά στις ακτές. Το ice shelf στη θάλασσα του Ross φθάνει μέχρι 50 μέτρα πάχος και έχει μήκος πολλών χιλιομέτρων. Όταν συγκρούονται μεγάλα κομμάτια πάγου που επιπλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας, η περιοχή της ένωσης ανυψώνεται και δημιουργείται εκεί ένα είδος ράχης (ridging).

Όσο και αν ακούγεται παράξενο, η Ανταρκτική έχει ελάχιστες χιονοπτώσεις ετησίως, παρά το γεγονός ότι διαθέτει τεράστιες ποσότητες πάγων και χιονιών. Οι πιο "στεγνές" περιοχές της είναι η Ανταρκτική Χερσόνησος και το κέντρο της ηπείρου, με μόλις πέντε εκατοστά χιονιού το χρόνο.

Κάθε βράδυ μετά το δείπνο προβαλλόταν, στο αμφιθεατράκι του πλοίου σε δύο γιγαντοοθόνες τηλεόρασης, ένα φιλμ σχετικό με την Ανταρκτική, τις πρώτες εξερευνήσεις, τα ζώα και πουλιά που κατοικούν εκεί κ.λπ. Οι ταινίες παρουσίαζαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, αλλά λίγοι άντεχαν να τις παρακολουθήσουν.

Το καταφύγιο του Shackleton

Δευτέρα, 4.3.2002, Elephant Island

Το ταξίδι συνεχιζόταν και η κακοκαιρία επίσης. Στη διαδρομή θα περνούσαμε κοντά στο νησί Elephant, που ανήκει στο σύμπλεγμα των South Shetlands. Εκεί είχε καταφύγει η ομάδα του εξερευνητή Shackleton, η διάσωσή της οποίας δεν είναι απλά μυθιστορηματική αλλά κυριολεκτικά απίστευτη. Το πλοίο τους «Endurance» (που σημαίνει καρτερία, αντοχή, επιμονή) παγιδεύτηκε στις 18.1.1915 από "αγέλη πάγων". Έχτισαν, μάλιστα, επάνω στους πάγους "dogloo", δηλαδή igloo για τα σκυλιά husky (εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσαν ακόμη σκυλιά για την έλξη των έλκηθρων, πρακτική που αργότερα απαγορεύθηκε). Το πλοίο συνεθλίβη από τους πάγους που το περιέβαλαν και τελικά βούλιαξε, όταν αυτοί άρχισαν να λιώνουν, στις 21.11.1915. Τότε ο Σάκλετον, με απαράμιλλο βρετανικό φλέγμα, συγκέντρωσε το πλήρωμα και είπε απλά:

«Ship and stores have gone - so now we'll go home!...»

(= πλοίο και εφόδια έχουν χαθεί - λοιπόν πάμε σπίτι!)

Η ομάδα του Σάκλετον συνέχισε να ταξιδεύει επάνω στο παγόβουνο επί 3.220 χιλιόμετρα! Όταν αυτό σιγά-σιγά έλιωσε, την 9.4.1916 μπήκαν στις μικρές βάρκες τού πλοίου τους. Μετά από 7 μερόνυχτα συνεχούς ταξιδιού έφθασαν στο απόκρημνο, τελείως ακατοίκητο, νησί Elephant και αποβιβάσθηκαν στο ακρωτήριο Cape Valentine. Επειδή δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να ζητήσει βοήθεια, ο Shackleton, μαζί με τους πέντε πιο ρωμαλέους συντρόφους του, ξεκίνησε με μία ανοιχτή βάρκα (!) για να πάει στο μακρινό νησί South Georgia, σε απόσταση 1.290 χιλιομέτρων προς τα βορειοανατολικά (εκμεταλλευόμενος τους επικρατούντες ανέμους), όπου γνώριζε ότι υπήρχε μια νορβηγική βάση φαλαινοθηρικών. Ήξερε δε πολύ καλά ότι αν τυχόν το προσπερνούσε δεν υπήρχε πλέον άλλη ξηρά παρά μόνο ωκεανός μέχρι την Αφρική, δηλαδή καμία απολύτως προοπτική επιβίωσης, αλλά μόνο σίγουρος θάνατος!

Ταξίδεψε επί 17 ημέρες και μάλιστα με καιρό θύελλας τις περισσότερες από αυτές. Τελικά κατάφερε να βρει το νησί, αλλά έφθασε στην ακριβώς αντίθετη άκρη κι έπρεπε να το διασχίσει ολόκληρο. Το νησί South Georgia ήταν δύσβατο, με βουνά και χιόνια, και οι ναυαγοί δεν διέθεταν καθόλου ορειβατικό εξοπλισμό και ρουχισμό. Τελικά, με απίστευτη θέληση και υπεράνθρωπη αντοχή κατόρθωσε να περάσει επάνω από το βουνό με δυο μόνο συντρόφους του και να φθάσει στη βάση. Ένα νορβηγικό φαλαινοθηρικό περισυνέλεξε τους τρεις ναυαγούς από την πίσω ακτή.

Ο Shackleton έκανε τρεις αποτυχημένες απόπειρες για να διασώσει την υπόλοιπη ομάδα του από το νησί Elephant. Οι ναυαγοί τρέφονταν με φώκιες, τις οποίες σκότωναν με τσεκούρια. Στην τέταρτη προσπάθεια με ένα πλοίο της Χιλής πήγε και παρέλαβε τους υπόλοιπους συντρόφους του από το νησί, το οποίο οι ταλαίπωροι ναυτικοί ονόμασαν «Νησί της Κόλασης». Στο σημείο της διάσωσης έχει ανεγερθεί μνημείο. Είναι απολύτως βέβαιο ότι χωρίς το απίστευτο θάρρος και την αδάμαστη, υπεράνθρωπη θέληση του Shackleton, που συνεχώς εμψύχωνε τους άνδρες του, δεν θα είχε επιβιώσει κανείς!

Ο Έρνεστ Σάκλετον δικαίωσε απολύτως και με τον πιο πειστικό τρόπο το ρητό της οικογένειάς του:

«Fortitudine Vincimus»

(= με καρτερία θα νικήσουμε)

Αυτή ήταν μία από τις ελάχιστες εξερευνητικές αποστολές της Ανταρκτικής που ατύχησαν, αλλά τελικά τα μέλη της επέζησαν. Ο Shackleton, μαζί με τους συντρόφους του, δημιούργησε κυριολεκτικά έναν θρύλο! Δικαίωσε απόλυτα την ιστορική, συγκλονιστική αγγελία που είχε δημοσιεύσει ο ίδιος στις εφημερίδες της εποχής, πριν από την αναχώρηση της αποστολής, όταν προσπαθούσε να στρατολογήσει ναυτικούς για το εγχείρημά του:

«Ζητούνται άντρες για επικίνδυνο ταξίδι, με μικρό μισθό, πολλούς μήνες πλήρους σκότους, φοβερού κρύου και συνεχούς κινδύνου. Ασφαλής επιστροφή αβέβαιη. Τιμή και αναγνώριση μόνο σε περίπτωση επιτυχίας».

Η αγγελία αυτή έχει γραφτεί στην Ιστορία. Το περίεργο είναι ότι βρέθηκαν αρκετοί γενναίοι που τόλμησαν να τον ακολουθήσουν και που τελικά επέζησαν… Το να μιλάει κανείς για τις δικές του ταλαιπωρίες μετά από τα μαρτύρια που έζησαν οι εξερευνητές αυτοί, νομίζω ότι είναι απρέπεια ή μάλλον βεβήλωση και ιεροσυλία…

Εγκατέλειψα για λίγο το πρωινό και ανέβηκα στη γέφυρα, για να δω αυτό το άγριο νησί και να το φωτογραφίσω. Η θερμοκρασία ήταν λίγο κάτω από το μηδέν. Τα απότομα, μαύρα, βραχώδη βουνά κι ανάμεσά τους οι λευκοί παγετώνες, που κατηφόριζαν μέχρι τη θάλασσα, δεν άφηναν σχεδόν πουθενά ομαλή ακτή κατάλληλη για αποβίβαση. Η χαμηλή νέφωση κάλυπτε τις κορυφές των βουνών και μία πολύ αραιή ομίχλη έκανε όλο το τοπίο απόκοσμο. Απορεί κανείς πώς επέζησαν οι ναυαγοί του Endurance επί τόσους πολλούς μήνες σ' αυτόν τον παγωμένο, αφιλόξενο τόπο, χωρίς καθόλου εφόδια!

Λίγο αργότερα ο πλοίαρχος έφερε το παγοθραυστικό κάπως πιο κοντά στο νησί, ώστε να μπορέσουμε να δούμε το ακρωτήριο Valentine. Διαπίστωσα ότι το νησί δεν έχει μόνο πολύ απόκρημνες ακτές, που το καθιστούν εξαιρετικά δυσπρόσιτο και αφιλόξενο, αλλά επιπλέον ότι επικρατούν και θυελλώδεις άνεμοι.

Το αφήσαμε πίσω μας και προχωρήσαμε στην ανοιχτή θάλασσα Scotia sea, που είναι κι αυτή μία από τις πιο τρικυμιώδεις ολόκληρης της Γης. Ουσιαστικά είναι η συνέχεια του κακόφημου Drake Passage. Επί δύο μερόνυχτα θα χορεύαμε τον "χορό των κυμάτων"... Αρκετοί επιβάτες είχαν προσβληθεί ήδη από ναυτία κι είχαν κλειστεί στην καμπίνα τους. Δεν ήταν σε θέση να συμμετέχουν στις διάφορες δραστηριότητες που γινόταν στο πλοίο. Στο εστιατόριο κατέβαιναν όλο και λιγότεροι για φαγητό. Επαναλήφθηκε το γνωστό σκηνικό: Οι καρέκλες των τραπεζιών πηγαινοέρχονταν, γλιστρώντας επάνω στη μοκέτα κι ακολουθώντας την κλίση του πλοίου. Την ώρα που τρώγαμε, η καρέκλες άρχιζαν να… ταξιδεύουν, ενώ τα τραπέζια παρέμεναν, ευτυχώς, βιδωμένα στο δάπεδο. Πραγματικά, αισθανόμουν πάρα πολύ τυχερός που άντεχα στη θαλασσοταραχή.

Τα "ζωγραφιστά" πουλιά

Ένα σμήνος από ωραιότατα πουλιά των νότιων θαλασσών παρακολουθούσε το πλοίο μας από κοντά. Η κοιλιά και το κάτω μέρος του σώματός τους ήταν ολόλευκα, ενώ τα φτερά, η ράχη και το κεφάλι τους μαύρα. Επάνω στα φτερά τους είχαν ένα πολύ χαρακτηριστικό λευκό σχέδιο. Από αυτό πήραν και το όνομά τους: Pintado Petrel (pintado στα ισπανικά σημαίνει ζωγραφισμένο. Στα Ελληνικά τα πουλιά αυτά ονομάζονται θαλασσοβάτες). Για να τα φωτογραφίσω, επειδή η γέφυρα ήταν πολύ ψηλότερα από τα πουλιά, βγήκα σ' ένα πλαϊνό υπαίθριο διάδρομο του πλοίου και στάθηκα σε κάποιο σημείο που απάγκιαζε κάπως ο παγερός άνεμος, γιατί εκείνη τη μέρα ο καιρός δεν αστειευόταν. Χάζεψα τα υπέροχα πουλιά καθώς πετούσαν, άλλοτε ψηλότερα κι άλλοτε χαμηλότερα. Μερικές φορές προσπερνούσαν το πλοίο, αλλά μετά επέστρεφαν. Κάποια απ' αυτά βουτάνε στο νερό, για να αρπάξουν κανένα θαλασσινό μεζέ. Κι όλα μαζί κάθονταν κατόπιν στην επιφάνεια του νερού, με απόλυτο συγχρονισμό κινήσεων. Δεν πτοούνταν βέβαια ούτε από τη βροχή, ούτε από το κρύο, ούτε από τον δυνατό άνεμο… Τράβηξα σχεδόν ένα ολόκληρο φιλμ με τα πουλιά.

Το πρόγραμμα της ημέρας περιελάμβανε δύο ενδιαφέρουσες ομιλίες, με προβολή slides. Η πρώτη για την ιστορία των εξερευνήσεων και η δεύτερη για τους «Αυτοκράτορες Πιγκουίνους». Παρακολουθώντας τες συμπλήρωσα τις γνώσεις που είχα αποκτήσει μελετώντας βιβλία, πριν ξεκινήσω το ταξίδι.

Το απόγευμα είδαμε από τη γέφυρα του πλοίου και μια ομάδα δελφινιών. Δυστυχώς, γρήγορα απομακρύνθηκαν κι εξαφανίστηκαν. Επιστρέφοντας στην καμπίνα μου, είδα, με μεγάλη μου έκπληξη, ότι διάφορα μικροπράγματα από το γραφείο με τη μεγάλη θαλασσοταραχή είχαν γλιστρήσει και είχαν πέσει μέσα στο καλάθι των αχρήστων, το οποίο βρισκόταν ακριβώς στο πλάι! Ευτυχώς που το αντιλήφθηκα εγκαίρως, πριν περάσει η καμαριέρα και τα πετάξει όλα στα σκουπίδια!

Και πάλι τρικυμία

Τρίτη, 5.3.2002, Drake Passage

Τη νύχτα ξύπνησα από τη θαλασσοταραχή. Ο καιρός είχε χειροτερέψει αισθητά. Όλα τα χαρτιά και τα βιβλία μου είχαν πέσει στο δάπεδο. Οι κρεμάστρες μέσα στη κλειδωμένη ντουλάπα πηγαινοέρχονταν, κάνοντας ενοχλητικούς θορύβους καθώς χτυπούσαν στα τοιχώματα και μεταξύ τους. Ακόμη και τα στερεωμένα υλικά μετακινούνταν λίγο, στο βαθμό ελευθερίας που διέθεταν και χτυπούσαν στα τοιχώματα. Η κρεμαστή θήκη στην τουαλέτα, όπου είχα τοποθετήσει οδοντόβουρτσες, καλλυντικά και φάρμακα, ξεκρεμάστηκε από τον ένα γάντζο και έκανε το εκκρεμές! Έσπευσα να την ξανακρεμάσω, υπό τον φόβο πως γρήγορα θα ξέφευγε πάλι.

Το καράβι χοροπηδούσε σαν καρυδότσουφλο!! Μέσα σ' αυτό το χαλασμό μού έρχονταν μαύρες σκέψεις για το τι θα συνέβαινε αν πάθαινε κάτι το πλοίο. Έξω επικρατούσε πυκνό σκοτάδι, ψοφόκρυο και τρικυμία. Μ' αυτό το φοβερό κούνημα ήταν σχεδόν αδύνατο να κοιμηθεί κανείς. Προσπάθησα να διαβάσω, για να διώξω τις κακές σκέψεις. Ευτυχώς, κάπου μισή ώρα αργότερα αποκοιμήθηκα.

Το πρωί η κατάσταση ήταν ίδια, μόνο που το φως της ημέρας σε έκανε να βλέπεις τα πράγματα λίγο πιο αισιόδοξα. Λόγω της θαλασσοταραχής, είχε απαγορευτεί η έξοδος στα καταστρώματα, προς αποφυγή ατυχημάτων. Επίσης, δεν λειτουργούσε καθόλου το ασανσέρ του πλοίου. Με πολλές προσπάθειες κατόρθωσα να μαζέψω όλα τα πράγματα που είχαν διασκορπιστεί στο δάπεδο της καμπίνας. Ήταν ιδιαίτερα ευχάριστο που είχα ολόκληρη την καμπίνα στη διάθεσή μου. Αν μάλιστα ο συγκάτοικός μου έκανε εμετούς, η κατάσταση θα ήταν ανυπόφορη. Εκείνο που με παίδεψε πολύ ήταν ότι είχα χάσει τα γυαλιά μου. Θυμόμουνα πολύ καλά ότι τα είχα φέρει την προηγούμενη το βράδυ, μετά τη προβολή. Τελικά, μετά από πολύ ψάξιμο τα βρήκα… πίσω από τη λεκάνη του καμπινέ!

Στο πρωινό χρειάστηκε μεγάλος αγώνας για να μεταφέρω τα φαγητά από το μπουφέ μέχρι το τραπέζι. Έπρεπε να καταστρώσω σχέδιο δράσης: από ποια χειρολαβή θα κρατιόμουν, πότε θα την άφηνα, πόσο γρήγορα θα κινιόμουν και ποια λαβή θα έπιανα αμέσως μετά. Οι γρήγορες κινήσεις και τα απότομα σταματήματα θύμιζαν σκηνή από αστυνομική ταινία με πιστολίδι, όπου οι πρωταγωνιστές μετακινούνται ταχύτατα μέχρι την επόμενη προφυλαγμένη θέση και σταματούν, μόλις βρεθούν πίσω από κάποια κάλυψη! Στο τραπέζι αναγκαζόμουν να τρώω όσο η καρέκλα μου βρισκόταν κοντά και να σταματάω όταν αυτή απομακρυνόταν. Μια τέτοια σκηνή είχα δει σ' ένα κωμικό φιλμ πριν από πολλά χρόνια, αλλά είχε έρθει η ώρα να το ζήσω στην πραγματικότητα…

Επιστρέφοντας στην καμπίνα ασχολήθηκα, παρά τις τραγικά δύσκολες συνθήκες, να γράψω λίγες σημειώσεις από το ταξίδι. Η τρικυμία άρχισε ξαφνικά να χειροτερεύει, γεγονός που διαπίστωσα παρατηρώντας τη μετακίνηση των αντικειμένων, που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν παραμείνει στη θέση τους. Το περίεργο με το πλοίο ήταν ότι ποτέ δεν σκαμπανέβαζε η πλώρη του. Πάντοτε έγερνε μία δεξιά και μία αριστερά ("μπότζι"). Εκείνο που παρατήρησα, επίσης, ήταν ότι η θαλασσοταραχή δεν είχε σταθερά την ίδια ένταση. Υπήρχαν αλληλουχίες μεγάλων κυμάτων, με φοβερά ισχυρό κούνημα και κατόπιν μικρές περίοδοι σχετικής ανάπαυλας. Και μετά, πάλι πολύ δυνατό κούνημα. Τελικά, ούτε κι εγώ ξέρω πόσες φορές στη διάρκεια του ταξιδιού χτύπησα με το σώμα μου σε κάποιο τοίχο, για να σταματήσω. Ευτυχώς, χωρίς δυσάρεστες συνέπειες.

Και μια γεύση από τον ακραίο Βορρά

Σ' ένα ωραιότατο φιλμ ντοκιμαντέρ είδαμε, αυτή τη φορά, τη ζωή στην Αρκτική. Οι πολικές αρκούδες εκεί (γιατί στην Ανταρκτική δεν υπάρχουν) μπορούν να φάνε φάλαινες beluga, που είναι παγιδευμένες από τους πάγους τον χειμώνα, επειδή δεν βρίσκουν εύκολα άλλη τροφή. Συνήθως τρώνε φώκιες και ιδίως τα μικρά τους. Με τη φοβερή όσφρηση που διαθέτουν τις ανακαλύπτουν ακόμη και κάτω από στρώμα πάγου. Ανοίγουν τρύπα με τα πόδια τους, για να τις βρουν. Αλλιώς τα αρκουδάκια τους θα πεθάνουν από ασιτία. Από τα υπόλοιπα του γεύματος των αρκούδων τρέφονται διάφορα άλλα μικρότερα ζώα, όπως πολικές αλεπούδες, πουλιά κ.λπ. Μια πολική αρκούδα, αν βρεθεί στην ανάγκη, μπορεί να κολυμπήσει χωρίς στάση ακόμη και 100 μίλια!

Στην Ανταρκτική το ισοδύναμο της πολικής αρκούδας αρπακτικό ζώο είναι η φώκια-λεοπάρδαλη (leopard seal), η οποία μπορεί να φθάσει σε μήκος τα 4,6 μέτρα και σε βάρος τα 500 κιλά, ενώ αναπτύσσει ταχύτητα μέχρι 40 χλμ. / ώρα! Είναι πανέξυπνη και ταχύτατη, ταχύτερη από οποιοδήποτε είδος πιγκουίνου. Έχει το γκρίζο χρώμα των βράχων για να μην ξεχωρίζει εύκολα. Αποτελεί τον φόβο και τρόμο των πιγκουίνων, οι οποίοι, για ασφάλεια, φωλιάζουν μακριά από τις ακτές και οπωσδήποτε αποφεύγουν το στρώμα του θαλάσσιου πάγου, το οποίο το καλοκαίρι λειώνει. Κυνηγά διακριτικά, για να μη φοβίσει τους υπόλοιπους πιγκουίνους, ώστε να εξασφαλίσει αρκετούς για το γεύμα της! Μερικές φορές παίζει με το θύμα της. Οι μικρές άπειρες φώκιες-λεοπαρδάλεις είναι απρόσεκτες και συχνά χάνουν το θήραμα-πιγκουίνο μόλις χαλαρώσουν ή τον αφήσουν για λίγο... Οι πιγκουίνοι επιβιώνουν μετακινούμενοι στη θάλασσα πάντα ως κοπάδι και επίσης χάρη στη μεγάλη γεννητικότητα τους.

Είναι από τα πλέον μανιώδη αρπακτικά σαρκοβόρα ζώα της Ανταρκτικής. Μια τέτοια φώκια επιτέθηκε στην Κίρστι Μπράουν, η οποία κολυμπούσε στις ακτές της Ανταρκτικής Χερσονήσου με μάσκα και αναπνευστήρα, κάνοντας επιστημονική έρευνα. Δυστυχώς, οι συνάδελφοί της που έσπευσαν επί τόπου δεν πρόλαβαν να τη σώσουν…

Οι μικρές φώκιες δεν μαθαίνουν από τη μητέρα τους, αλλά μόνο από τα λάθη τους. Αντιθέτως, οι αρκούδες διδάσκουν τα μικρά τους μέχρι την ηλικία των δυόμισι ετών.

Όταν δεχθούν επίθεση κάνουν τους ψόφιους και την ώρα που η φώκια επιτίθεται σε άλλο πιγκουίνο ξεφεύγουν. Οι πληγωμένοι πιγκουίνοι, όμως, δέχονται επίθεση από πουλιά σκούα. Αυτά επιτίθενται ομαδικά. Αν ξεμοναχιάσουν κάποιο πιγκουίνο αυτός δεν έχει πια καμιά ελπίδα.

Το μεσημέρι, την ώρα του φαγητού, ο καπετάνιος άλλαξε την πορεία του σκάφους, για να μπορέσουμε να φάμε. Το γύρισε προς τα ανατολικά, με κατεύθυνση προς το Cape Town της Νότιας Αφρικής, οπότε μειώθηκε ο κλυδωνισμός από τα κύματα. Αμέσως μετά από το γεύμα επιστρέψαμε στην κανονική μας πορεία κι αρχίσαμε πάλι να "χοροπηδάμε". Από μέρες είχα παρατηρήσει ότι το τραπεζομάντηλο ήταν μούσκεμα, τόσο στο δικό μου όσο και σε πολλά άλλα τραπέζια. Υπέθετα ότι κάποιο ποτήρι θα είχε χυθεί από το κούνημα, χωρίς να το είχα αντιληφθεί. Μέχρι που την ημέρα εκείνη είδα ένα γκαρσόνι να παίρνει ένα ποτήρι γεμάτο νερό και να καταβρέχει ολόκληρο τραπεζομάντηλο!! Έσπευσα να ρωτήσω γιατί το έκανε αυτό. Μου απάντησε ότι έτσι τα πιατικά και οτιδήποτε βρίσκεται επάνω στο υγρό τραπεζομάντηλο δεν γλιστράει πολύ.

Είχαν εφεύρει κι ένα άλλο κόλπο για τις αλατιέρες, πιπεριέρες κ.λπ., καθώς αν τις έστηναν όρθιες θα αναποδογύριζαν κι αν τις ακουμπούσαν πλάι θα κυλούσαν με το παραμικρό κούνημα, λόγω του κυλινδρικού σχήματός τους. Εφάρμοζαν, λοιπόν, την εξής μέθοδο: τις έδεναν σφιχτά όλες μαζί, τυλίγοντας μία πετσέτα με κατάλληλο τρόπο γύρω τους! Έτσι, ούτε έπεφταν ούτε κυλούσαν...

Ένας νεαρός από τους επιστήμονες που μας συνόδευαν έδωσε μία ομιλία, χρησιμοποιώντας διαφάνειες (slides) για μία διάσχιση των νησιών Falkland (διαρκείας 4 εβδομάδων), την οποία έκανε με κανό. Ήταν μία πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή, με ωραίες εικόνες από τα τοπία αυτών των απόμακρων νησιών, που έγιναν ευρέως γνωστά από τον πόλεμο μεταξύ Μ. Βρετανίας και Αργεντινής.

Το απόγευμα είδαμε το πρώτο μέρος ενός φιλμ που είχε γυριστεί το 1999, για ένα ταξίδι διάρκειας δύο και πλέον μηνών, που είχε πραγματοποιήσει το πλοίο μας, κάνοντας τον γύρο του Βόρειου Πόλου (νησί Spitzbergen, ακτές Γροιλανδίας, Καναδά, Αλάσκας, Ρωσίας, Νορβηγίας). Για να κάνει κάποιος αυτό το ταξίδι χρειάζεται τεράστιο χρηματικό ποσό και πολύ ελεύθερο χρόνο. Το φιλμ που είδαμε ήταν βέβαια υπέροχο, αλλά νομίζω ότι δεν θα προτιμούσα αυτή τη διαδρομή. Η δική μας ήταν πολύ πιο ενδιαφέρουσα.

Η Ανταρκτική είναι η ψυχρότερη και η πλέον ανεμώδης ήπειρος της Γης. Αλλά συγχρόνως είναι και η ξηρότερη (μέση χιονόπτωση λιγότερο από 5 εκατοστά ετησίως), η υψηλότερη (μέσο υψόμετρο 2.500 μέτρα) και η πιο παγωμένη (το παχύτερο στρώμα πάγου βρίσκεται στην περιοχή Wilkes Land και το πάχος του ανέρχεται σε 4.776 μέτρα!!)

Η περίφημη τρύπα του Όζοντος

Η τρύπα του όζοντος εμφανίζεται κυρίως επάνω από την Ανταρκτική, εξαιτίας των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών της. Τον χειμώνα ο πάγος παγιδεύει το χλώριο της ατμόσφαιρας, ενώ το καλοκαίρι ο ήλιος το απελευθερώνει. Αυτό κατατρώει το όζον, που φιλτράρει και σταματάει μεγάλο μέρος των υπεριωδών ακτινών του ηλιακού φωτός, οι οποίες προκαλούν καρκίνο του δέρματος.

Το στρώμα του όζοντος επάνω από την Ανταρκτική έχει μειωθεί σχεδόν στο μισό. Αρκετά μεγάλη αραίωση παρατηρείται και στην Ελλάδα.

Στην καταστροφή του συμβάλλουν τα καυσαέρια των αυτοκινήτων και των εργοστασίων, αλλά κυρίως και οι διάφοροι χλωριο-φθοριο-άνθρακες (που χρησιμοποιούνται ως ψυκτικά υγρά σε κλιματιστικά, ψυγεία κ.λπ.).

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Τρύπας του Όζοντος εορτάζεται την 16η Σεπτεμβρίου. Την ημέρα αυτή, το 1987, υπογράφτηκε από 46 χώρες το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, μια σημαντική πράξη για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Τα αποτελέσματα των μέτρων είναι ορατά, καθώς έχει ήδη επετεύχθη μείωση της τρύπας.

Falklands

Η φύση στα νησιά Falklands

Στη συνέχεια παρακολουθήσαμε άλλη διάλεξη, με προβολή slides, για τα πουλιά των νησιών Falklands. Εκείνο που μου έκανε την πιο μεγάλη εντύπωση ήταν η εικόνα ενός λευκού κύκνου με μαύρο λαιμό, που κουβαλούσε στην πλάτη του κολυμπώντας τα δυο μικρά κυκνάκια του!

Για να μελετήσουν οι επιστήμονες τη συμπεριφορά, τις συνήθειες, τις μετακινήσεις κ.λπ. των διαφόρων ζώων, προσαρμόζουν επάνω τους ένα μηχανισμό, που μετράει και μεταδίδει τα στοιχεία που χρειάζονται οι επιστήμονες. Αυτός ο μηχανισμός-πομπός έχει μικρό βάρος σε σχέση με το βάρος του ζώου, ώστε να μην το ενοχλεί και η προσαρμογή του γίνεται, συνήθως, με ισχυρή κόλλα. Όταν, βέβαια, το πουλί αλλάζει πούπουλα, τον αποβάλλει. Οι μηχανισμοί κοστίζουν αρκετά και μεταδίδουν τις πληροφορίες και τις διάφορες μετρήσεις μέσω δορυφόρου (satellite tracking). Τo πρόβλημα του βάρους αναγκάζει συνήθως τους ειδικούς να περιορίσουν το μέγεθος της μπαταρίας. Αλλά, από το μέγεθος αυτό εξαρτάται η χρονική διάρκεια και η συχνότητα μετάδοσης των πληροφοριών. Με τη βοήθεια των δορυφόρων επιστήμονες έκαναν μετρήσεις ακριβείας και ανακάλυψαν ότι στα σημεία όπου υπάρχουν στον πυθμένα των ωκεανών μεγάλες τάφροι-ρήγματα (trench) ή κορυφογραμμές - ράχες (ridge), η επιφάνεια του νερού βρίσκεται, αντιστοίχως, χαμηλότερα ή ψηλότερα κατά μερικά μέτρα (σε σχέση με τη μέση στάθμη των ωκεανών)!

Από το απόγευμα, ευτυχώς, η θαλασσοταραχή άρχισε να υποχωρεί. Καιρός ήταν πια, γιατί πάρα πολλοί άνθρωποι στο πλοίο υπέφεραν αφάνταστα! Δεν ξέρω κι εγώ από πότε είχαν να φάνε… Είχαν εξαφανιστεί από παντού.

Στη διαδρομή συντρόφευαν, επί πολλή ώρα, το πλοίο μας (πράγμα που δεν συνηθίζουν να κάνουν) μερικά υπέροχα πουλιά Albatros, οι πρωταθλητές των μεγάλων αποστάσεων στον φτερωτό κόσμο!

Άφιξη στα νησιά Falklands

Τετάρτη, 6.3.2002, Stanley, Falkland Islands

Νωρίς το πρωί φθάσαμε στο σύμπλεγμα των νησιών Falklands, που αποτελούνται από δύο μεγάλα νησιά, το Ανατολικό και το Δυτικό, και περίπου 400 μικρά, ακατοίκητα από ιθαγενείς. Απέχουν, άλλωστε, 500 μίλια από το ακρωτήριο Χορν και είναι πολύ άγονα. Για πρώτη φορά τα αντίκρισε, το 1592, ο John Davis, με το πλοίο του Desirée.

Το πλοίο μας αγκυροβόλησε στο Port William, που είναι ο προλιμένας της πρωτεύουσας Stanley. Λόγω του μεγάλου μεγέθους του το παγοθραυστικό δεν μπορούσε να μπει μέσα στο λιμάνι. Έτσι, ήμασταν υποχρεωμένοι να κάνουμε μία διαδρομή 20 λεπτών με τα φουσκωτά, για να φθάσουμε στην αποβάθρα. Επί τόσες μέρες είχαμε ξεχάσει τι είναι αποβάθρα και πόση άνεση προσφέρει. Για πρώτη φορά από την αρχή της εκστρατείας μας (και μοναδική) δεν χρειάζονταν οι μακριές γαλότσες, καθώς η αποβίβαση θα ήταν επιτέλους "στεγνή".

Μόλις βγήκαμε μας υποχρέωσαν να πατήσουμε για λίγο επάνω σ' ένα αφρώδες, πλαστικό δάπεδο, εμποτισμένο με απολυμαντικό υγρό, για να μη μεταδώσουμε τυχόν ασθένειες ζώων (π.χ. αφθώδη πυρετό). Στις λατινογενείς γλώσσες και στα γερμανικά τα νησιά Falklands ονομάζονται Μαλβίνες, ονομασία που προέρχεται περιέργως από τη γαλλική πόλη Μαλό. Πολύ συχνά στην Ελλάδα γίνεται σύγχυση με τα νησιά Μαλδίβες, τα οποία, όμως, βρίσκονται στην άλλη άκρη της Γης, στον Ινδικό ωκεανό και βέβαια είναι ανεξάρτητο κράτος.

Αποφάσισα να μη φορέσω αδιάβροχο παντελόνι, για να μη ζεσταίνομαι όλη την ημέρα και να διακινδυνέψω μόνο να βραχώ, ενδεχομένως κατά την επιστροφή στο πλοίο, από το πιτσίλισμα του κύματος. Αντιθέτως, πήρα αδιάβροχο μπουφάν αντί για πάρκα, επειδή η μετεωρολογική πρόβλεψη ήταν ότι ο καιρός θα χαλούσε. Αναμενόταν θύελλα με δυνατή βροχή, αλλά όχι πολύ κρύο. Ακριβώς αυτή η προοπτική μ' έκανε να προτιμήσω να κάνω το πρωί, που έχει λιακάδα, μία εκδρομή στην ενδοχώρα και τις ακτές του νησιού και να αφήσω για το απόγευμα την περιήγηση στην πόλη (επίσκεψη στο μουσείο, τράπεζα, ταχυδρομείο, καταστήματα με σουβενίρ κ.λπ.).

Απέναντι από την αποβάθρα ήταν το γραφείο τουρισμού, που μοίραζε δωρεάν χάρτες των νησιών και φυλλάδια, έδινε πληροφορίες και πουλούσε διάφορα προϊόντα.

Νησιά γεμάτα νάρκες

Ένα μικρό λεωφορείο μάς μετέφερε στον γειτονικό όρμο Gipsy Cove, για να απολαύσουμε το άγριο τοπίο και τα διαφόρων ειδών πουλιά, τα οποία φωλιάζουν και ζουν στην περιοχή. Το πρώτο που εντυπωσίαζε τον επισκέπτη ήταν η πενιχρή βλάστηση, κυρίως θάμνοι tussock, που έμοιαζαν λιγάκι με τούφες βούρλων, και η παντελής έλλειψη δέντρων. Το δεύτερο ήταν η ύπαρξη πολλών φρακτών με συρματοπλέγματα κι επιγραφές, οι οποίες απαγόρευαν τη διέλευση, γιατί οι περιοχές αυτές ήταν ναρκοπέδια από την εποχή του πολέμου μεταξύ Αργεντινής και Μ. Βρετανίας για την κατάκτηση των νησιών Falkland. Αυτές οι απαγορευμένες ζώνες μπορεί να δυσαρεστούσαν τους επισκέπτες αλλά ήταν πολύ καλές για τα πουλιά που ζουν εκεί, γεννούν τα αυγά τους και τα επωάζουν χωρίς φόβο και ενόχληση από περίεργους ανθρώπους…

Παρατηρήσαμε πολλά είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων Πιγκουίνους του Μαγγελάνου και Πιγκουίνους Μακαρόνι (που είναι σπάνιοι), μεγάλες χήνες και διάφορα άλλα πτηνά. Μερικά βρίσκονται σε μακρινές παραλίες, που δεν επιτρεπόταν να πλησιάσουμε, καθώς είχαν ναρκοθετηθεί για να παρεμποδίσουν πιθανή απόβαση. Άλλα, όμως, βρίσκονταν πολύ κοντά μας, επάνω σε βράχους ή χωμένα μέσα στους θάμνους. Ο δυνατός ήλιος μας βοηθούσε στη φωτογράφησή τους.

Προχωρώντας φθάσαμε σε μία περιοχή με πυκνούς θάμνους, που οι καρποί τους ήταν χιλιάδες μικρά, κόκκινα μπαλάκια. Λίγο πιο πέρα, σ' ένα ψηλό μέρος της χερσονήσου, η οποία δεσπόζει πάνω από το στενό και που οδηγεί στην είσοδο του λιμανιού, υπήρχαν μεγάλα κανόνια από την εποχή του πολέμου με την Αργεντινή. Οι πελώριες κάνες τους, αν και σκουριασμένες, εξακολουθούσαν να στοχεύουν απειλητικά προς τη θάλασσα…

Γενικά, η βλάστηση στα Φόκλαντ ήταν ιδιόρρυθμη. Δένδρα δεν ευδοκιμούσαν στα νησιά, επειδή δεν υπήρχε κατάλληλο έδαφος, ενώ παράλληλα επικρατούσαν πολύ ισχυροί άνεμοι και το κλίμα ήταν εξαιρετικά αντίξοο. Υπήρχαν θάμνοι και πολύ χορτάρι, ενώ ιδιαιτέρως διαδεδομένα ήταν τα φυτά tussoc σε πυκνές τούφες, που έμοιαζαν αρκετά με τα δικά μας βούρλα.

Λίγα λόγια για τον πόλεμο

Ο ξεναγός μας Fred Clark μας έδωσε πολλές πληροφορίες, διανθισμένες με άφθονο βρετανικό χιούμορ.

Την εποχή της εισβολής των Αργεντινών (2.4.1982) υπηρετούσε στην αστυνομία του νησιού. Την παραμονή τον ειδοποίησαν να επιστρέψει επειγόντως στην μονάδα του, γιατί επέκειτο επίθεση. Όπως μας είπε, εκείνος δεν το πίστεψε, γιατί το θεώρησε πρωταπριλιάτικο αστείο, επειδή ακριβώς την εποχή εκείνη γίνονταν διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών για το μέλλον των νησιών, οι οποίες μάλιστα πλησίαζαν σε υπογραφή συμφωνίας. Μόνο όταν είδε, με τα κιάλια, ένα σωρό πολεμικά πλοία να πλησιάζουν το πίστεψε.

Η άποψη των κατοίκων των Falkland είναι η εξής: Το σχέδιο συμφωνίας προέβλεπε ότι θα δίδονταν μεν τα Falkland στην Αργεντινή, αλλά θα κρατούσε η Βρετανία ό,τι βάσεις επιθυμούσε. Όμως, ο τότε δικτάτορας της Αργεντινής Galtieri, που γινόταν συνεχώς όλο και περισσότερο αντιπαθής στους συμπατριώτες του, σκέφθηκε ότι αν κατακτήσει τα Falklands (προαιώνιο εθνικό όνειρο των Αργεντινών) θα γινόταν εθνικός ήρωας και το γόητρό του θα εκτοξευόταν στο ζενίθ. Γι' αυτό αποφάσισε την εισβολή.

Η πόλη

Τα νησιά έχουν μόνο μία "πόλη", την πρωτεύουσα Stanley με 2.000 κατοίκους! Δεν υπάρχει κανένα χωριό σε κανένα νησί. Ο συνολικός πληθυσμός ολόκληρου του "κράτους" είναι μόλις 3.000 άτομα! Την πρωτεύουσά τους την αποκαλούν town και όλη την υπόλοιπη ύπαιθρο την ονομάζουν camp. Οι κάτοικοι είναι απόγονοι βρετανών αποίκων. Ακόμη και σήμερα μάλιστα τα μέλη πέντε μεγάλων οικογενειών αποτελούν το 45% του πληθυσμού. Φυσικά, όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν πέντε επώνυμα μόνο! Το νόμισμα των νησιών είναι ισότιμο με την αγγλική λίρα κι έχει τις ίδιες υποδιαιρέσεις (κέρματα) και ίδια πολλαπλάσια χαρτονομίσματα. Δεν περνάει, όμως, σε άλλες χώρες…

Το περίεργο με την πόλη Stanley ήταν ότι όλα τα κτίρια, ακόμη και το κυβερνητικό μέγαρο και το νοσοκομείο ήταν καλυμμένα με κυματοειδή λαμαρίνα. Όμως, αυτό ακριβώς που αποτελεί την κατάρα όλων των τροπικών νησιών της Γης -η αντικατάσταση δηλαδή των παραδοσιακών ψάθινων σκεπών με απαίσιες λαμαρίνες, οι οποίες μάλιστα σκουριάζουν και αποτελούν οικτρό θέαμα- εκεί είχε άλλη όψη. Όλες οι λαμαρίνες ήταν βαμμένες με πολύ ζωηρά χρώματα, που ζωντάνευαν την πόλη, ιδίως τον χειμώνα που ο καιρός είναι μονίμως σκυθρωπός, οι μέρες μικρές και οι αχτίνες του ήλιου αδύναμες. Καμιά λαμαρίνα δεν ήταν σκουριασμένη. Αντιθέτως, οι πολύχρωμες σκεπές έδιναν ιδιαίτερο χαρακτήρα κι ευχάριστο τόνο. Ο Fred ισχυρίστηκε ότι η πολυχρωμία αυτή οφειλόταν στο ότι οι φτωχοί κάτοικοι των νησιών ζητούσαν τα παλιά χρόνια από τα περαστικά καράβια να τους δώσουν ό,τι περισσευούμενο χρώμα είχαν μαζί τους.

Ένα άλλο περίεργο ήταν ότι σχεδόν όλα τα αυτοκίνητα είχαν κίνηση και στους τέσσερις τροχούς, επειδή δεν υπήρχαν παρά ελάχιστοι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι. Πάνω από τα μισά οχήματα ήταν διάφορα μοντέλα της Land Rover (δηλαδή Defender, Discovery, Range Rover), ενώ το 45% ήταν τετρακίνητα αμάξια άλλων εργοστασίων και λιγότερο από το 5% ήταν συνηθισμένα αυτοκίνητα!

Το Stanley είχε πλήρες νοσοκομείο και ήταν το μόνο στο Νότιο Ατλαντικό που βρισκόταν τόσο κοντά στην Ανταρκτική! Για τη μεταφορά επειγόντων περιστατικών από πλοία, που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση, χρησιμοποιούσαν ελικόπτερα. Επειδή, όμως, η ακτίνα δράσης των ελικοπτέρων είναι περιορισμένη, όταν δεν έφθανε μέχρι το σημείο όπου βρισκόταν ο ασθενής, έλυναν το πρόβλημα με ενδιάμεσες στάσεις επάνω σε πολεμικά πλοία του βρετανικού ναυτικού για ανεφοδιασμό με καύσιμα. Αρκετά πλοία των Βρετανών και του ΝΑΤΟ έκαναν γυμνάσια και περιπολίες στην περιοχή αυτή, ιδίως μετά τον πόλεμο των Falklands. Αν ο ασθενής βρισκόταν ακόμη μακρύτερα, π.χ. στην Ανταρκτική, το πρόβλημα γινόταν ακόμη δυσκολότερο. Είναι φανερό ότι ο ασθενής θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον… υπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, για να κινητοποιηθεί ολόκληρος αυτός ο πολύπλοκος και πολυδάπανος μηχανισμός διάσωσης!

Σε λίγο άρχισε να βρέχει. Η μετεωρολογική πρόβλεψη βγήκε σωστή και η δική μου απόφαση να κάνω την εκδρομή πρώτα, αποδείχθηκε σοφή.

Επισκέφθηκα στη συνέχεια τον αγγλικανικό καθεδρικό ναό. Στο προαύλιό του υπήρχε μία πελώρια, διπλή αψίδα. Με την πρώτη ματιά δεν αντιλήφθηκα ότι σχηματιζόταν από δύο πελώρια σαγόνια μπλε φάλαινας, που ήταν μπηγμένα στο έδαφος και δημιουργούσαν μεταξύ τους ορθή γωνία. Εντυπωσιακό το μέγεθος και πολύ πρωτότυπη η ιδέα.

Στο μουσείο του νησιού είδα πολλά ενδιαφέροντα: νυφικό και αντικείμενα παλιών εποχών, διάφορα νομίσματα, ένα αντίγραφο του πλοίου του εξερευνητή Shackleton κ.λπ.

Αναζητώντας κάποιο κατάστημα με παλιά νομίσματα ρώτησα κάτι πιτσιρίκια να μου δείξουν πού βρισκόταν. Μου απάντησαν ότι κι αυτά εκεί πήγαιναν, για να αγοράσουν, όμως, παιγνίδια. Τι φοβερή σύμπτωση!

Στα μνημεία των δύο πολέμων

Επισκέφθηκα, κατόπιν, το μνημείο των πεσόντων στον πόλεμο με την Αργεντινή του 1982, καθώς και το μνημείο του 1914. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Νότιος Ατλαντικός ήταν στα χέρια των Βρετανών, ενώ ο Νότιος Ειρηνικός στα χέρια των Γερμανών. Ο γερμανικός στόλος είχε μεγάλη έλλειψη κάρβουνου για την κίνηση του. Ο αρχηγός του, λοιπόν, θεώρησε ως μοναδική λύση να πάνε τα πλοία του στα Φόκλαντ για ανεφοδιασμό, πιστεύοντας ότι εκεί δεν θα αντιμετώπιζε σημαντική αντίσταση. Τελικά, οι Γερμανοί υπέστησαν μεγάλη ήττα στη ναυμαχία, ενώ οι Εγγλέζοι, κατά τον σωβινιστή ξεναγό μας, επέστρεψαν εγκαίρως… για το απογευματινό τσάι τους! Οι απώλειες των Γερμανών ήταν ιδιαίτερα τρομακτικές, γιατί λέγεται ότι όταν είχαν ξεμείνει πια τα πλοία τους από καύσιμα, ο ναύαρχός τους, σε πολύ μικρή απόσταση πριν φθάσουν στα Φόκλαντ είχε δώσει εντολή (ως λύση απελπισίας) να κάψουν στα καζάνια των πλοίων ακόμη και τις σωσίβιες λέμβους και τα σωσίβια…

Η κατοχή των Φόκλαντ από τους Αργεντινούς, το 1982, διάρκεσε περίπου 70 μέρες. Στο διάστημα αυτό τοποθετήθηκαν πάρα πολλές νάρκες. Η εξουδετέρωσή τους, όμως, είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, επειδή δεν υπάρχουν ακριβείς χάρτες που να δείχνουν τις θέσεις τους, αλλά κι επειδή οι νάρκες είναι κατασκευασμένες από πλαστικά εκρηκτικά, τα οποία δεν ανιχνεύονται ούτε βιοαποδομούνται εύκολα, ώστε με την πάροδο του χρόνου να γίνουν ανενεργές. Έτσι, αποτελούν μεγάλο κίνδυνο, γιατί κανείς δεν ξέρει πού βρίσκονται. Ωστόσο, έχουν διενεργηθεί πολλές μελέτες, για την ανεύρεση τρόπου απενεργοποίησής τους.

Τα πουλιά, λόγω μικρού βάρους, δεν ενεργοποιούν τις νάρκες παρά μόνο οι άνθρωποι. Όπως μας διηγήθηκαν, κάποιος λαθρομετανάστης, προσπαθώντας να ξεφύγει, μπήκε από άγνοια σ' ένα ναρκοπέδιο. Του φώναξαν να σταματήσει, να μείνει τελείως ακίνητος και του υποσχέθηκαν ότι θα στείλουν ελικόπτερο για να τον βγάλει από τη θανάσιμα επικίνδυνη περιοχή με ασφάλεια. Εκείνος θεώρησε ότι του έλεγαν ψέματα και ότι του είχαν στήσει παγίδα. Συνέχισε να τρέχει ανάμεσα στις νάρκες και, περιέργως, βγήκε τελικά σώος! Αν έχεις τύχη διάβαινε, λένε!

Τα πρόβατα και η τύρφη

Η κυριότερη παραγωγή των Falklands είναι το μαλλί από πρόβατα και τα μάλλινα πλεχτά. Όμως, στην περιοχή του Stanley δεν είδα ούτε ένα πρόβατο από τις εκατοντάδες χιλιάδες που εκτρέφονται στα νησιά. Ο Fred μας είπε ότι απαγορευόταν να πλησιάσουν στην πρωτεύουσα, γιατί… θα έτρωγαν τα λουλούδια των κήπων!

Για το κούρεμά τους χρειάζεται μεγάλη τέχνη. Υπάρχουν ειδικοί κουρείς, που κουρεύουν κάθε χρόνο τα πρόβατα ανά την υφήλιο κατά σειρά: Πρώτα στη Νέα Ζηλανδία, μετά στην Αυστραλία, κατόπιν στα Φόκλαντς, στη συνέχεια στη Νότια Αμερική κ.λπ., για να επιστρέψουν την επόμενη χρονιά από την αρχή στη Ν. Ζηλανδία κ.ο.κ. Σύμφωνα με τον Fred, χρειάζονται μόνο ένα λεπτό, για να κουρέψουν ένα πρόβατο! Ο ίδιος είχε προσπαθήσει να κουρέψει ένα, αλλά μετά από 20 λεπτά ταλαιπωρίας υπέφερε και ο ίδιος και το ζωντανό τόσο πολύ που εγκατέλειψε την προσπάθεια…

Στα νησιά Φόκλαντ υπήρχε άφθονη τύρφη, δηλαδή οργανικό καύσιμο μαύρου ή καστανού χρώματος που σχηματίζεται από συσσώρευση και μερική αποσύνθεση φυτικών υπολειμμάτων. Η τύρφη αυτή αποτελεί πάμφθηνο καύσιμο για θέρμανση, μαγείρεμα κ.λπ. Αυτή που είδα έμοιαζε με μαύρη λάσπη από καρβουνόσκονη, η οποία είχε ενδιάμεσα και μικρά κομμάτια ξερού άχυρου. Θύμιζε, δηλαδή, πλίθρες από λάσπη (ή πλίνθους στην καθαρεύουσα), μόνο που ήταν πολύ σκούρα, σχεδόν μαύρη.

Μια επίσης σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή για τα νησιά είναι η αλιεία. Όμως σε κάθε αλιευτικό σκάφος αποστέλλεται ένας παρατηρητής, για την αποφυγή της υπεραλίευσης και την πιστή τήρηση των αδειών αλιείας (ποσότητες, περιοχές, είδη, εποχές).

Μια έκπληξη στην επιστροφή

Επιστρέφοντας το απόγευμα στο παγοθραυστικό, συναντήσαμε αρκετή θαλασσοταραχή και αντίθετο άνεμο, που μας έφερνε τα νερά από το κύμα μέσα στο μικρό σκάφος και μας κατάβρεχαν, συγχρόνως με δυνατή βροχή. Ήταν ένα ξαφνικό παγερό "μπουρίνι". Ιδιαίτερα κρύωναν τα χέρια μου, γιατί από βλακεία δεν είχα φορέσει γάντια! Καθώς είχαμε πια φύγει μακριά από την Ανταρκτική, είχα ξεθαρρέψει, αλλά όπως αποδείχτηκε είχα υποτιμήσει τις δυνατότητες του καιρού να αγριέψει…

Περιμέναμε όλοι αμάν και πως να φθάσουμε στο πλοίο. Την ώρα, όμως, που πλησιάζαμε στη σκάλα είδα ξαφνικά ότι ο οδηγός την προσπέρασε και μάλιστα με αρκετή ταχύτητα. Υπέθεσα ότι θα ήθελε να την προσεγγίσει κατά την αντίθετη κατεύθυνση, ώστε να μην έχουμε κόντρα τα κύματα. Από τις ζωηρές φωνές των άλλων κατάλαβα ότι η αιτία ήταν άλλη: Ένα σωρό δελφίνια είχαν έρθει κοντά μας. Αρχίσαμε να τα παρακολουθούμε κι εκείνα έπαιζαν με το φουσκωτό σκάφος. Κολυμπούσαν ταχύτατα πλάι μας, άλλα από δεξιά κι άλλα από αριστερά, έκαναν άλματα έξω από το νερό, μας προσπερνούσαν κι αμέσως κατόπιν ξαναγύριζαν και περνούσαν κάτω από τη βάρκα. Είχαν βρει το σκάφος μας για παιχνίδι! Κι εμείς ξεχάσαμε το κρύο και τη βροχή τελείως. Παρατηρούσαμε αυτά τα χαριτωμένα πλάσματα να πηδούν ανάλαφρα έξω από το νερό, να κάνουν ελιγμούς δίπλα μας και χαζεύαμε τις πανέξυπνες μουσούδες τους, που νόμιζες ότι θα σου μιλήσουν!

Δυστυχώς, κάτω από αυτές τις απαίσιες καιρικές συνθήκες ήταν αδύνατο να τα φωτογραφίσω. Αρκετή ώρα αργότερα επιστρέψαμε στο πλοίο παγωμένοι, αλλά κατενθουσιασμένοι. Το φουσκωτό μας σκαμπανέβαζε και πάλι. Οι δύο χεροδύναμοι Ρώσοι ναύτες κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες μέχρι να δέσουν με τα χοντρά παλαμάρια το μικρό σκάφος επάνω στη στιβαρή μεταλλική σκάλα. Υπό αυτές τις συνθήκες η έξοδος από τη βάρκα, που ανεβοκατέβαινε από τα τεράστια κύματα, δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Για μια ακόμη φορά αποδείχθηκε χρησιμότατο το σύστημα του πίνακα με τα δίχρωμα καρτελάκια (Κόκκινο = εκτός πλοίου, Λευκό = εντός πλοίου). Μόλις επιστρέψαμε όλοι, ο καπετάνιος ξεκίνησε. Κατευθυνθήκαμε προς το νησάκι Carcass Island, που ανήκει στο σύμπλεγμα των Φόκλαντς και βρίσκεται στα βορειοδυτικά.

Το δείπνο εκείνο το βράδυ είχε ρωσικά φαγητά. Στην είσοδο του εστιατορίου μάς υποδέχθηκαν με ποτήρια γεμάτα βότκα. Δυνατό και ταιριαστό το ποτό αυτό, αλλά το πρόβλημα ήταν η θαλασσοταραχή. Αναρωτήθηκα πώς θα συνδυαζόταν η ζάλη από το οινόπνευμα με τη ζαλάδα της τρικυμίας, αλλά ενέδωσα…

Πριν κοιμηθώ είχα τη φαεινή ιδέα να κάνω ντους. Έπρεπε να κρατιέμαι με όλη μου τη δύναμη, για να μη γλιστρήσω. Το μεγάλο κακό ήταν ότι όταν το καράβι έγερνε πολύ, τα νερά από τη βάση της ντουζιέρας αντί να φύγουν προς την αποχέτευση έφευγαν προς τα έξω, δηλαδή στο δάπεδο του λουτρού και της καμπίνας μου… Αυτό ήταν μια υπενθύμιση του γνωστού μαθήματος: εδώ δεν κάνεις ντους όποτε θέλεις, αλλά όποτε η τρικυμία σου το επιτρέπει…

Αλλαγή σχεδίου

Πέμπτη, 7.3.2002, New Island, Falklands

Στη διάρκεια της νύχτας η θαλασσοταραχή δυνάμωσε. Ο άνεμος φύσαγε με ταχύτητα 60 κόμβων, όπως έδειχνε το ανεμόμετρο της γέφυρας (που ισοδυναμεί με 10 Beauforts!) και ο πλοίαρχος έδωσε εντολή να επιβραδυνθεί αρκετά η πορεία του πλοίου, για να μειωθεί η ταλαιπωρία των επιβατών από τη ναυτία. Αυτό είχε ως συνέπεια να καθυστερήσουμε πολύ να φθάσουμε στο νησάκι, οπότε η απογοήτευση ήταν έκδηλη όταν από τα μεγάφωνα του πλοίου ακούσαμε τη δυσάρεστη είδηση ότι ο χρόνος πια δεν επαρκούσε για να αποβιβασθούμε.

Το νησάκι είναι ιδιόκτητο κι έχει πάρα πολλά είδη πουλιών. Το περίεργο όνομά του το πήρε από το ομώνυμο πλοίο «HMS Carcass» (= πλοίο της Α. Μεγαλειότητας Ψοφίμι ή Πτώμα!). Πιθανολογώ όμως ότι η λέξη θα πρέπει να έχει και κάποια άλλη σημασία...

Αποφασίστηκε να συνεχίσουμε προς το νησάκι New Island, που ανήκει σε δύο οικογένειες. Έχει ελάχιστα σπίτια και αποτελεί προστατευμένο καταφύγιο για πάρα πολλά είδη πουλιών. Εκεί φωλιάζουν, γεννούν τα αυγά τους και μεγαλώνουν τα μικρά τους με απόλυτη ηρεμία.

Κι αυτή τη φορά η αποβίβαση ήταν "υγρή". Φόρεσα τις ψηλές γαλότσες, αλλά πήρα μαζί μου και τις ορειβατικές μπότες μέσα στο σακίδιο για να αλλάξω, επειδή προβλεπόταν μεγάλη πορεία επάνω στο νησί. Οι μπότες ήταν καταλληλότερες για την ξηρά απ' ότι οι γαλότσες. Φυσικά είχα και μία μεγάλη νάιλον σακούλα, για να έβαζα μέσα τις λασπωμένες μπότες, ώστε να μη λερώνονταν τα υπόλοιπα εφόδια που μετέφερα μέσα στο σακίδιό μου. Φθάνοντας στην ακτή, πήραμε ένα φαρδύ μονοπάτι, που διέσχιζε εγκάρσια το νησί και οδηγούσε προς την απέναντι πλευρά, όπου η ακτή ήταν πολύ βραχώδης κι απόκρημνη. Δεξιά κι αριστερά μας οι αγροί ήταν καλυμμένοι από θάμνους και χόρτα. Εκεί φώλιαζαν και ζούσαν διάφορα πουλιά.

Ο παράδεισος των πουλιών

Στην άλλη ακτή μάς περίμενε ένα υπέροχο θέαμα: Δεκάδες χιλιάδες πουλιά διαφόρων ειδών ήταν κουρνιασμένα επάνω στους βράχους. Ήταν τόσο πολλά και τόσο κοντά το ένα με το άλλο που θύμιζαν ελληνική προεκλογική συγκέντρωση των παλαιότερων χρόνων… Επειδή οι ελάχιστοι άνθρωποι που έμεναν στο νησί και οι λιγοστοί επισκέπτες που έφθαναν κατά αραιά διαστήματα, δεν τα ενοχλούν ποτέ, τα πουλιά είχαν ξεθαρρέψει και δεν έφευγαν όταν τα πλησίαζες, γιατί δεν φοβόντουσαν καθόλου. Μερικές φορές μπορούσες να φθάσεις σιγά-σιγά μέχρι το ένα μέτρο απόσταση, δηλαδή σχεδόν να τα αγγίξεις!

Ήταν μία εμπειρία κι ένα θέαμα που δεν περιγράφονται με λόγια. Τα περισσότερα από τα πουλιά ήταν καθισμένα στις φωλιές τους. Ουσιαστικά, όμως, δεν επρόκειτο για φωλιές με τη συνηθισμένη έννοια της λέξης. Πιο σωστό θα ήταν να ονομαστούν "βάσεις" ή "βάθρα", καθώς ήταν κυκλικές προεξοχές του εδάφους (μικρά υψώματα), που στη μέση είχαν μία λακκούβα, η οποία έμοιαζε με γαβάθα. Σε κάθε τέτοια εσοχή ή λακκουβίτσα καθόταν κι από ένα πουλί. Όλα αυτά τα χιλιάδες πουλιά ήταν νεοσσοί, όχι όμως νεογέννητοι, που τότε άλλαζαν σιγά-σιγά πούπουλα, διαδικασία που διαρκεί 3 με 4 βδομάδες. Προετοιμάζονταν για τον επερχόμενο χειμώνα, καθώς το καινούργιο τους φτέρωμα θα τα προφύλασσε από το δυνατό κρύο.

Ήταν διαφόρων ειδών πουλιά και δεν γνώριζα τις ονομασίες όλων. Από τους πιγκουίνους -ο αριθμός των οποίων ανέρχονται γενικά στα Φόκλαντ στο μισό εκατομμύριο, γεγονός που καθιστούσε την παροικία τη μεγαλύτερη στη Γη εκτός της Ανταρκτικής- ξεχώρισα τους ιδιόρρυθμους Rock Hopper (που πηδάνε επάνω στους βράχους) και τους ακόμη πιο περίεργους Macaroni. Οι τελευταίοι πήραν το όνομά τους από τους κοκορόφτερους Ιταλούς, επειδή έχουν στο κεφάλι τους λοξά (δεξιά κι αριστερά) λίγα αλλά μεγάλα πορτοκαλιά φτερά, που πηγαίνουν προς τα πίσω και θυμίζουν έντονα τα φτερά που φορούν στο καπέλο τους μερικοί Ιταλοί στρατιωτικοί, οι περίφημοι bersaglieri. Η λέξη σημαίνει στα ιταλικά σκοπευτής. Εμείς, όμως, την εποχή της Ιταλικής κατοχής κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τους αποκαλούσαμε κοροϊδευτικά κοκορόφτερους … Τα φορούν ακόμη και σήμερα. Μάλιστα, κάθε χρόνο κάνουν συνέδριο σε κάποια πόλη της Ιταλίας, στο οποίο συμμετέχουν και οι βετεράνοι.

Πάρα πολύ εντυπωσιακά ήταν και τα άλμπατρος. Αν και ήταν μικρά σε ηλικία είχαν πελώριο μέγεθος και φαίνονταν ακόμη μεγαλύτερα, επειδή τα πρώτα τους πούπουλα ήταν φουντωτά και χνουδωτά. Όπως ήταν έτσι στρουμπουλά θύμιζαν κούκλες-αρκουδάκια. Όλα τα πουλιά άνοιγαν κάθε τόσο τα φτερά τους και μετά τα έκλειναν πάλι, αλλά περιέργως δεν δοκίμαζαν να πετάξουν. Έκαναν ένα είδος γυμναστικής για να δυναμώσουν οι μυς τους, ώστε σε μερικές εβδομάδες να ήταν σε θέση να πετάξουν. Αν είχαμε έλθει σε άλλη εποχή δεν θα βλέπαμε αυτό το εντυπωσιακότατο θέαμα. Ίσως να μην υπήρχαν σχεδόν καθόλου πουλιά στην περιοχή.

Φωτογράφιζα ασταμάτητα αλλά χωρίς βιασύνη, γιατί τα πουλιά παρέμεναν ακίνητα, σαν μοντέλα που ποζάρουν υπομονετικά. Η μόνη τους μετακίνηση ήταν όταν ξεσπούσε καμιά φορά καυγάς ανάμεσα σε δύο γειτονικά πουλιά, οπότε εκτός από τα ραμφίσματα έβγαζαν και δυνατές κραυγές. Γύρισα το βλέμμα μου και στους απέναντι βράχους. Κι εκεί πέρα υπήρχε μία αποικία με αμέτρητα πουλιά. Κάτω χαμηλά στη θάλασσα κολυμπούσαν μερικοί πιγκουίνοι, απτόητοι από τα μεγάλα κύματα, που έσκαγαν με ορμή επάνω στην απόκρημνη, βραχώδη ακτή. Λίγο πιο ψηλά είδα στους βράχους άλλους πιγκουίνους, που είχαν ανακαλύψει μια μακριά κατηφορική προεξοχή σαν πατάρι-ράμπα και τη χρησιμοποιούσαν για να ανεβοκατεβαίνουν εύκολα από και προς τη θάλασσα. Σ' αυτή τη "λεωφόρο" προχωρούσαν αργά κι αδέξια με το κουνιστό βήμα τους.

Περιπέτεια μέσα στα tussock

Κατόπιν σκαρφάλωσα στην κορυφή ενός γειτονικού λόφου, από όπου η θέα τόσο προς τον ωκεανό όσο και προς το νησί ήταν υπέροχη. Κατηφόρισα λίγο προς τον διπλανό κόλπο, αλλά πάντοτε σε αρκετό υψόμετρο. Εκεί, για κάποιο ανεξήγητο λόγο δεν υπήρχαν καθόλου πουλιά. Πιθανόν να τα ενοχλούσε ο δυνατός άνεμος ή κάτι άλλο. Τα βράχια δημιουργούσαν απότομους γκρεμούς και κάτω χαμηλά έσκαγαν τα κύματα, σχηματίζοντας άσπρους αφρούς. Το τοπίο ήταν τελείως ερημικό και πολύ άγριο.

Επέστρεψα και θέλησα να επισκεφθώ τις αποικίες των πουλιών που βρίσκονταν σ' έναν απέναντι λόφο. Έπρεπε, όμως, να διασχίσω μία περιοχή με πολλούς θάμνους tussock. Στην αρχή η βλάστηση δεν ήταν πυκνή και προχωρούσα εύκολα. Αλλά σιγά-σιγά η κατάσταση άρχισε να δυσκολεύει. Οι θάμνοι γίνονταν όλο και πυκνότεροι, αλλά και ψηλότεροι, ξεπερνούσαν πια το ύψος του ανθρώπου. Μονοπάτι δεν υπήρχε κι έπρεπε να ανοίγω δρόμο μόνος μου, παραμερίζοντας τα κλαδιά. Ευτυχώς που δεν είχαν αγκάθια ούτε αιχμηρές μύτες, όπως τα δικά μας βούρλα. Επειδή ήμουνα μόνος μου και είχα απομακρυνθεί αρκετά από όλους τους άλλους, έσφιγγα τη δυνατή σφυρίχτρα που έχω πάντα κρεμασμένη στο λαιμό μου, για να βεβαιωθώ ότι είναι στη θέση της, ώστε να τη χρησιμοποιούσα αν τυχόν χρειαζόταν να ζητήσω βοήθεια. Καθώς προχωρούσα μέσα στην πυκνή λόχμη, για να αισθανθώ πιο άνετα σκεπτόμουν ότι σ' αυτό το μικρό κι απομονωμένο νησί μάλλον δεν υπήρχαν φίδια.

Η πορεία μου γινόταν ολοένα πιο ανηφορική και πιο κοπιαστική. Αλλά εκείνο που με ενοχλούσε περισσότερο ήταν άλλο: το έδαφος κάτω από τα πόδια μου ήταν λασπώδες, καλυμμένο από γουανό (κοπριά) των πιγκουίνων και γλιστρούσε φοβερά, όπως ακριβώς μας είχαν προειδοποιήσει κατά την ενημέρωση. Τα πουλιά, καθώς πηγαινοέρχονταν στη θάλασσα, άνοιγαν δρόμο μέσα από την πυκνή βλάστηση, αλλά πάρα πολύ χαμηλά, το πολύ 30 εκατοστά από το έδαφος. Από πάνω τα φύλλα έκλειναν τελείως και σκέπαζαν το μονοπάτι, που ήταν φτιαγμένο, βέβαια, στα μέτρα των πιγκουίνων. Δυστυχώς, ο δρόμος των πουλιών δεν με βόλευε καθόλου, αντιθέτως με δυσκόλευε γιατί ήταν πολύ γλιστερός κι εγώ δεν είχα τη δυνατότητα να μπήξω… τα νύχια των ποδιών στο έδαφος, όπως κάνουν οι πιγκουίνοι, για να μη γλιστρήσω. Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά υπήρχαν και "νεροφαγώματα" από τις βροχές, δηλαδή μικρές χαράδρες, οι οποίες ήταν αόρατες, καθώς ήταν σκεπασμένες από τα φύλλα. Ήταν φυσικό, λοιπόν, να παραπατήσω και να πέσω μέσα. Μετά το δεύτερο στραβοπάτημα ήταν φανερό ότι κινδύνευα το λιγότερο να στραμπουλίξω κανένα πόδι.

Έτσι, αποφάσισα να εγκαταλείψω την προσπάθεια και να κάνω μεταβολή. Αλλά και η επιστροφή δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Προχωρούσα αργά και δύσκολα, με μεγάλη προσοχή. Λίγο πιο πέρα συνάντησα και μερικούς άλλους συνταξιδιώτες, που γύριζαν από κάποια γειτονική περιοχή. Η βλάστηση ήταν τόσο ψηλή, που δεν τους είχα αντιληφθεί νωρίτερα. Επέστρεψα τελικά στα στέρεα και γυμνά βράχια, καταλασπωμένος παντού, γρατζουνισμένος από τα αιχμηρά φύλλα, αλλά σώος, χωρίς κανένα στραμπούληγμα ή σπάσιμο.

Συνέχισα να φωτογραφίζω τα πουλιά. Από το πλοίο είχε βγει και το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος, για να απολαύσει το υπέροχο θέαμα. Λίγο αργότερα είδα μία κοπέλα να κατευθύνεται προς τη (γνωστή μου πλέον) δύσβατη περιοχή με τους θάμνους tussock. Την προειδοποίησα ότι ήταν επικίνδυνο, αλλά εκείνη ήταν ανένδοτη. Αποφάσισα να τη συνοδεύσω, όχι μόνο για την ασφάλειά της αλλά και γιατί συνέχιζε να με τρώει η επιθυμία να φθάσω στην αποικία των πιγκουίνων. Η κοπέλα προχωρούσε μπροστά ανοίγοντας δρόμο. Σιγά-σιγά τα πράγματα δυσκόλευαν. Μετά από λίγα λεπτά μού ομολόγησε ότι είχαμε χαθεί μέσα στην πυκνή βλάστηση και δεν ήξερε προς τα πού πηγαίναμε. Προχώρησε λιγάκι ακόμα, μα η κατάσταση χειροτέρευε συνεχώς. Λίγο αργότερα υποχρεωθήκαμε να γυρίσουμε πίσω. Το κατορθώσαμε μετά από αρκετή προσπάθεια…

Στην άλλη παραλία του νησιού

Επέστρεψα στο σημείο όπου είχαμε αποβιβασθεί από το σκάφος και πήρα το μονοπάτι κατά μήκος της παραλίας. Έφθασα μέχρι τα λιγοστά σπίτια των κατοίκων, όλα σκεπασμένα με χρωματιστές κυματοειδείς λαμαρίνες. Επάνω στις σκεπές και στους φράχτες είχαν καθίσει κάτι μαύρα πουλιά, που από το μεγάλο γαμψό ράμφος τους συμπέρανα ότι ήταν αρπακτικά. Η ζωή των ανθρώπων αυτών στη διάρκεια του μεγάλου και κρύου χειμώνα, σε τέτοια πλήρη απομόνωση και με τις ατέλειωτες νύχτες, θα πρέπει να ήταν τραγική…

Προχώρησα πάρα πέρα, μέχρι ένα πολύ μικρό νησί που συνδέεται με μία στενή λωρίδα ξηράς με το κυρίως νησί. Κοντά στην ακτή είδα το σκουριασμένο κουφάρι ενός μικρού ναρκαλιευτικού περίπου 160 τόννων, που ονομαζόταν «Protector». Προσάραξε το 1949 και παρέμεινε εκεί. Καθώς περπατούσα μόνος μου, ένα μεγάλο, μαύρο, αρπακτικό πουλί ήρθε από πίσω και πέρασε ξυστά πάνω από το κεφάλι μου και κάθισε σε μια γειτονική σκεπή. Με τρόμαξε λίγο, γιατί το είδα τελείως ξαφνικά, αφού πρώτα είχα ακούσει το θορυβώδες φτερούγισμά του.

Αυτή η τελευταία εξόρμηση ήταν μία εξαιρετική εμπειρία. Επιστρέφοντας στο σημείο απόβασης ξαναφόρεσα τις γαλότσες, για να μπω μέσα στο φουσκωτό ταχύπλοο. Στο πλοίο η πρώτη μου δουλειά ήταν να ξεπλύνω από τις λάσπες τις γαλότσες, τις μπότες, το παντελόνι και το πουκάμισο, για να προλάβουν να στεγνώσουν, πριν τα βάλω όλα μέσα στις αποσκευές.

Για να τηλεφωνήσω στην Αθήνα, χρειάστηκε να περιμένω πολύ, μέχρι να επιστρέψει από την ακτή ο ραδιοτηλεγραφητής. Ευτυχώς, η επικοινωνία μέσω δορυφόρου ήταν πολύ καλή. Από ψηλά, από το πίσω μπαλκόνι της γέφυρας, έβλεπα το τεχνικό προσωπικό να μαζεύει τα ανεμούρια και να ξεμοντάρει τα πτερύγια των ελίκων από τα ελικόπτερα. Στη συνέχεια να σκεπάζει τις μηχανές τους με ειδικά καλύμματα και μετά να τα σπρώχνει, για να τα βάλει μέσα στα υπόστεγά τους. Έτσι, η μικρή ελπίδα που είχα για μία ακόμη πτήση εξανεμίστηκε οριστικά. "Ελικοπτεράδα" τέλος!

Πλέοντας προς Ushuaia συντροφιά με τα άλμπατρος

Παρασκευή, 8.3.2002, Κανάλι Beagle

Ξύπνησα πολύ νωρίς κι ανέβηκα στη γέφυρα. Είδα τον ήλιο ν' ανατέλλει "μέσα" από τον ωκεανό. Κανένα εμπόδιο, ούτε ξηρά, ούτε νησί, ούτε βουνό δεν κάλυπτε τον φωτεινό δίσκο. Διάφορα είδη άλμπατρος, με διαφορετικά χρώματα, πετούσαν και πάλι κοντά στο καράβι. Η πλησιέστερη παραλία βρισκόταν δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Αλλά αυτά τα φοβερά ταξιδιάρικα πουλιά δεν πτοούνται από τέτοιες αποστάσεις. Τα δυνατά, μακριά φτερά τους μπορούν να τα μεταφέρουν με ελάχιστη μυϊκή δύναμη. Μερικά ανεμοπορούσαν κοντά στο πλοίο, δηλαδή πετούσαν εκμεταλλευόμενα τον άνεμο, χωρίς να κουνάνε καθόλου τα φτερά τους. Ήταν ένα υπέροχο θέαμα!

Παρατηρούσα επί πολλή ώρα τα υπέροχα πουλιά να πλανάρουν στον αέρα, χωρίς να καταβάλουν την παραμικρή προσπάθεια και τα ζήλευα. Έχω κι εγώ γνωρίσει αυτή τη μαγευτική εμπειρία του μετεωρισμού. Πετώντας με αιωρόπτερο, τελείως αθόρυβα, από τις ψηλές κορυφές των βουνών μέχρι κάτω στις πεδιάδες κι αξιοποιώντας τον άνεμο και τα ανοδικά θερμικά ρεύματα, ένοιωσα κι εγώ σαν ελεύθερο πουλί! Απολάμβανα το θέαμα των εκπληκτικών ποντοπόρων πουλιών, που έχουν τη δυνατότητα να κάνουν σχεδόν αδιάκοπες πτήσεις, σχεδόν χωρίς αρχή και δίχως τέλος, ταξίδια χωρίς πρόγραμμα, φραγμούς, τείχη ή περιορισμούς, ανάμεσα στον απέραντο ουρανό και στον ατέλειωτο ωκεανό, πέρα από τους πιο μακρινούς ορίζοντες, εκεί όπου δεν φθάνει κανένα μάτι αλλά μόνο η αχαλίνωτη φαντασία και τα ανθρώπινα όνειρα... Συγχρόνως, όμως, μελαγχόλησα, γιατί όλα τα υπέροχα τελειώνουν γρήγορα. Θα έπρεπε, δυστυχώς, να αποχαιρετίσω τα υπερήφανα άλμπατρος, γιατί σύντομα θα εγκαταλείπαμε τις Νότιες θάλασσες. Διερωτήθηκα αν θα είχα ποτέ τη δυνατότητα στο μέλλον να τα ξαναδώ…

Ο καιρός ήταν υπέροχος, με ωραία λιακάδα, ενώ ο άνεμος είχε πέσει και η θάλασσα άρχισε πια να ηρεμεί. Ολόκληρη η ημέρα εκείνη ήταν αφιερωμένη στο ταξίδι της επιστροφής. Καθώς βρισκόμασταν εν πλω, η καλύτερη απασχόληση ήταν οι διαλέξεις (και βέβαια η απαραίτητη ετοιμασία των αποσκευών, οι πληρωμές κ.λπ.).

Πνευματικά δικαιώματα adventurouslife.gr