Νήσοι Μάρσαλ, μέρος 1ο

Σύντομο ιστορικό των πυρηνικών δοκιμών

Μετά τον βομβαρδισμό της Hiroshima και του Nagasaki με ατομικές βόμβες (στις 6 και 9 Αυγούστου 1945, αντιστοίχως) η Ιαπωνία παραδόθηκε και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε. Αμέσως μετά άρχισε ο οξύς ανταγωνισμός μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και δυτικών δυνάμεων (αποκλεισμός του Δυτικού Βερολίνου κ.λπ.). Οι ΗΠΑ ήθελαν, λοιπόν, να εξελίξουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο, επειδή ήταν αναμενόμενο ότι και η Σοβιετική Ένωση θα κατασκεύαζε ατομική βόμβα (πράγμα που πέτυχε λίγα χρόνια αργότερα).

Οι Αμερικανοί επιτελείς άρχισαν ν' αναζητούν κατάλληλη περιοχή για τη διεξαγωγή πυρηνικών δοκιμών με ατομικές βόμβες μεγαλύτερης ισχύος, ώστε να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητά τους εναντίον εχθρικού στόλου. Τέτοια εμπειρία δεν υπήρχε από τον βομβαρδισμό της Ιαπωνίας και ήταν απαραίτητη για τον μελλοντικό σχεδιασμό νέων πλοίων και αεροπλάνων. Η αναζήτηση του τόπου διάρκεσε επί πολλούς μήνες και οι περιοχές που υπήρξαν "υποψήφιες" (χωρίς, βέβαια, να το γνωρίζουν) ήταν πάρα πολλές: από νησιά της Καραϊβικής μέχρι νησιά του Ατλαντικού και του Ειρηνικού ακόμη και τα νησιά Galapagos στο Ecuador. Τελικά, "κέρδισαν" τα νησιά Marshall, γιατί συνδύαζαν: α) ελάχιστο πληθυσμό, β) πολύ απομονωμένη θέση, γ) ευρύχωρο lagoon για να χωράει μεγάλο στόλο πλωτών στόχων, δ) βυθό μεσαίου βάθους για την ασφαλή αγκυροβόληση μεγάλων πλοίων, και ε) προβλέψιμες και σχετικά σταθερές μετεωρολογικές συνθήκες.

O διάσημος κωμικός Bob Hope είπε, επιγραμματικά, με μεγάλη δόση πικρού χιούμορ για την επιλογή:

«Μόλις τελείωσε ο καταστρεπτικός πόλεμος, εντοπίσαμε ένα σημείο επάνω στη Γη, που είχε παραμείνει ανέπαφο και το τινάξαμε στον αέρα, μετατρέποντάς το σε κόλαση!»

Οι πυρηνικές δοκιμές στα νησιά Marshall άρχισαν το 1946 και τερματίστηκαν το 1958. Συνολικά, διεξήχθησαν 7 σειρές πειραμάτων, που κάθε μία είχε τη δική της κωδική ονομασία: Crossroads / Sandstone / Greenhouse / Ivy / Castle / Redwing / Hardtacki.

Κάθε μία βόμβα, επίσης, είχε χωριστό κωδικό όνομα:

• Η πρώτη βόμβα ερρίφθη στο Bikini στις 30 Ιουνίου 1946, ονομαζόταν «Able» και εξερράγη στην ατμόσφαιρα. Τη μετέφερε το μεγάλο βομβαρδιστικό Β-29 Superfortress (ένα από τα περίφημα "υπερφρούρια" της εποχής εκείνης) που ονομαζόταν «Dave's Dream».

• Η δεύτερη βόμβα ερρίφθη στο Bikini στις 24 Ιουλίου 1946, ονομαζόταν «Baker» και εξερράγη υποβρυχίως. Αυτές αποτελούσαν την πρώτη σειρά πειραμάτων, που ονομάσθηκε «Operation Crossroads» (επιχείρηση σταυροδρόμι).

Η είδηση γι' αυτούς τους πυρηνικούς βομβαρδισμούς έφθασε σε ολόκληρη την υφήλιο και έκανε πάταγο. Η παγκόσμια κοινή γνώμη συζητούσε επί ημέρες για το γεγονός (όπως ακριβώς το 2001 για την επίθεση στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης). Ήμουν τότε μικρό παιδάκι και θυμάμαι όλους τους μεγάλους να μιλούν επί ώρες γι' αυτό το θέμα. Εκείνο που με είχε, όμως, εντυπωσιάσει περισσότερο ήταν το ότι ονόμαζαν «ποντίκια» τα πλοία που αποτελούσαν το στόχο του βομβαρδισμού. Έτσι μετέφραζαν τότε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τον αγγλικό όρο «guinea pig» (δηλαδή πειραματόζωο). Εγώ, όμως, γνώριζα μόνο τα κοινά ποντίκια και γι' αυτό απορούσα…

Δεν μπορούσα, βέβαια, ούτε με την πιο τρελή παιδική φαντασία, να σκεφθώ ότι κάποτε θα ταξίδευα στην άκρη της Γης και ότι θα έβλεπα στο βυθό αυτά τα βουλιαγμένα πλοία με τα ίδια μου τα μάτια!

Συνολικά στα νησιά Marshall ερρίφθησαν 67 πυρηνικές βόμβες. Η τελευταία στο Bikini έπεσε στις 12.7.1958, ενώ στο Enewetak στις 18.8.1958. Η πρώτη βόμβα υδρογόνου (πολλαπλασίως ισχυρότερη από τις ατομικές) έπεσε στο Bikini στις 28.2.1954.

Οι διάφορες πυρηνικές εκρήξεις γίνονταν στην ατμόσφαιρα, υποβρυχίως, σε πύργο, στην επιφάνεια του εδάφους, σε φορτηγίδα (μεγάλη λέμβο), ή σε αερόστατο (έγινε μία μόνο στις 28.4.58).

Την πρώτη σειρά πειραμάτων Operation Crossroads παρακολούθησαν πολλές εκατοντάδες δημοσιογράφοι, μέλη του Κογκρέσου, γερουσιαστές και άλλοι αξιωματούχοι, διεθνείς παρατηρητές, καθώς και 42.000 ανώτατοι στρατιωτικοί και επιστήμονες από σχετικά μικρή απόσταση! Είδα σε φωτογραφίες της εποχής όλους αυτούς να παρατηρούν τις εκρήξεις φορώντας μόνο γυαλιά ηλίου για προστασία! Ήταν τελείως άγνωστο τότε, πόσο επιβλαβής είναι ραδιενέργεια.

Η οδύσσεια των κατοίκων του Bikini

Τoν Φεβρουάριο του 1946 ο Αμερικανός πλωτάρχης Ben Wyatt, στρατιωτικός διοικητής των νήσων Marshall, μετέβη στο Bikini για να συνομιλήσει με τους κατοίκους του. Μια Κυριακή πρωί, μετά την εκκλησία, συγκέντρωσε όλους τους κατοίκους, που ήταν 167 άτομα. Εξήγησε στον βασιλιά του νησιού King Juda ότι οι Η.Π.Α. έπρεπε να εκτελέσουν πυρηνικές δοκιμές εκεί «για το καλό της ανθρωπότητας και για να τελειώσουν όλοι οι παγκόσμιοι πόλεμοι»! Ο βασιλιάς μετά από πολλές συσκέψεις με τους προύχοντες του νησιού και σε κατάσταση σύγχυσης και θλίψης απάντησε:

«Θα φύγουμε, πιστεύοντας ότι τα πάντα είναι στο χέρι του Θεού».

Ενώ οι 167 κάτοικοι ετοιμάζονταν για την ιστορική έξοδο, οι Αμερικανοί άρχιζαν τις προετοιμασίες για τα πειράματα. Η αμερικανική τηλεόραση έδειχνε σκηνές από την αναχώρηση των κατοίκων με σχόλια υπαγορευμένα από τη στρατιωτική προπαγάνδα, όπως για παράδειγμα:

«Οι νησιώτες είναι νομάδες και είναι πολύ ευχαριστημένοι που οι Γιάνκηδες πρόσθεσαν λίγη ποικιλία στη ζωή τους»!!!

Τόσο εξοργιστικά ασύστολα ψεύδη χρειάζονταν για να προδιαθέσουν ευνοϊκά την κοινή γνώμη!

Βαθμιαία συγκεντρώθηκαν στο Bikini περίπου 240 πλοία, 156 αεροπλάνα, 25.000 συσκευές καταμέτρησης της ραδιενέργειας και 5.400 πειραματόζωα (ποντίκια, κατσίκες και γουρούνια). Κατασκεύασαν, μάλιστα, ειδικά μεταλλικά κάγκελα-κλουβιά, για να δέσουν ή να φυλακίσουν εκεί τα ζώα, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των φιλοζωικών οργανώσεων. Το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό, που προετοίμασε τις δοκιμές, υπερέβαινε τα 42.000 άτομα. Αρχικά, οι κάτοικοι του Bikini μεταφέρθηκαν 125 μίλια μακριά στην ατόλη Rongerik, η οποία ανέκαθεν ήταν ακατοίκητη, δεδομένου ότι ήταν πολύ μικρή (1/6 του μεγέθους του Bikini) και δεν διέθετε αρκετό νερό και τροφή. Οι πρώην κάτοικοι του Bikini, που πίστευαν ότι το Rongerik κατοικείτο από κακά πνεύματα, όταν (μετά από δύο μήνες) πλησίαζαν να τελειώσουν τα τρόφιμα που είχαν πάρει μαζί τους, άρχισαν να παρακαλούν τους Αμερικανούς να τους μεταφέρουν πίσω στο νησί τους.

Μετά τις πρώτες δύο εκρήξεις ατομικών βομβών (που είχαν μέγεθος περίπου όσο εκείνη του Nagasaki) ο βασιλιάς Juda επισκέφθηκε το Bikini και διαπίστωσε ότι η βλάστηση δεν είχε υποστεί παρά μόνο ελάχιστη καταστροφή. Η έλλειψη τροφίμων στο Rongerik έγινε ακόμη χειρότερη, όταν τον Μάιο του 1947 ξέσπασε εκεί μεγάλη πυρκαγιά. Η κακή διατροφή των "εξόριστων" έφθανε τα όρια της ασιτίας. Άρχισαν, τότε, προετοιμασίες για μεταφορά των πρώην κατοίκων του Bikini στην ατόλη Ujelang, στα Δυτικά Marshall. Οι πρώτοι "μετανάστες" είχαν ήδη αρχίσει να κατασκευάζουν τα πρόχειρα σπίτια τους όταν οι Αμερικανοί άλλαξαν γνώμη και αποφάσισαν να μεταφέρουν εκεί τους κατοίκους του Enewetak! Οι ταλαίπωροι Μπικινέζοι παρέμειναν στο άγονο νησί Rongerik μέχρι τον Νοέμβριο του 1948, οπότε τους μετέφεραν στο Kwajalein σε πρόχειρες σκηνές.

Τον Ιούνιο μεταφέρθηκαν στο νησάκι Kili, που ήταν μικρό και δεν είχε λιμνοθάλασσα με ήσυχα νερά. Καθώς η θάλασσα ήταν ταραγμένη και είχε λίγα ψάρια, το παραδοσιακό ψάρεμα δεν απέδιδε αρκετά για την επιβίωσή τους, οπότε αντιμετώπισαν νέο επισιτιστικό πρόβλημα…

Η βόμβα υδρογόνου

Τα βάσανα των κατοίκων, όμως, δεν είχαν τελειώσει. Οι Αμερικανοί νωρίς το πρωί της 1.3.1954 έριξαν στο Bikini την πρώτη βόμβα υδρογόνου (κωδική ονομασία Bravo), παρ' όλο που η μετεωρολογική τους υπηρεσία είχε προειδοποιήσει ότι οι δυσμενείς άνεμοι θα μετέφεραν το ραδιενεργό νέφος προς τις κατοικημένες ατόλες! Αγνόησαν τις προβλέψεις και αδιαφόρησαν για τις συνέπειες…

Η βόμβα υδρογόνου ήταν σχεδόν 1.000 φορές πιο καταστρεπτική από τις ατομικές. Είχε ισχύ 15 μεγατόνων! Ολόκληρη η περιοχή φωτίστηκε από μία ισχυρότατη λάμψη με εκτυφλωτικό φως. Μια υπερμεγέθης πύρινη σφαίρα, θερμοκρασίας εκατομμυρίων βαθμών, άρχισε να κινείται προς τον ουρανό, με ταχύτητα 300 χιλιομέτρων την ώρα! Μέσα σε λίγα λεπτά ένα θηριώδες νέφος γεμάτο ραδιενεργή ύλη εκτοξεύτηκε σε ύψος 20 μιλίων περίπου. Το ωστικό κύμα έφθασε στα γειτονικά νησιά και απογύμνωσε όλα τα δέντρα από τα φυλλώματά τους. Εκατομμύρια τόνοι άμμου, κοραλλιών, φυτών και θαλάσσιας ζωής εκτοξεύτηκαν ψηλά στον αέρα, ενώ 3 μικρά νησιά κυριολεκτικά εξατμίστηκαν και σβήστηκαν για πάντα από τον χάρτη!!! Όλα τα πλοία των παρατηρητών αναγκάστηκαν να κλείσουν ερμητικά τις στεγανές πόρτες, καταπακτές κ.λπ.

Οι 23 ψαράδες του ιαπωνικού αλιευτικού «Lucky Dragon», που ψάρευε στην περιοχή, κατακλύστηκαν από απίστευτες ποσότητες λευκής στάχτης, που ήταν ραδιενεργό υποπροϊόν της βόμβας υδρογόνου. Άρχισαν να αισθάνονται φαγούρα και ναυτία και να κάνουν εμετούς. Κάποιοι, δυστυχώς, πέθαναν. Το όνομα του πλοίου τους «Τυχερός Δράκοντας» ήταν τραγική ειρωνεία της κακής τους τύχης…

Στα γειτονικά νησιά οι κάτοικοι παρατήρησαν έκπληκτοι ότι εκείνη την ημέρα υπήρχαν δύο ήλιοι στον ουρανό και βέβαια δεν γνώριζαν το γιατί. Σε λίγο άρχισε να πέφτει πυκνή λευκή στάχτη από ψηλά και να καλύπτει τα πάντα…

Οι Μπικινέζοι απομονωμένοι στο νησάκι-φυλακή επιζούσαν με τρόφιμα που έρχονταν από τις ΗΠΑ.

Στα τέλη της δεκαετίας του '60 οι επιστήμονες θεώρησαν ότι το επίπεδο της ραδιενέργειας στο Bikini είχε πέσει ικανοποιητικά και άρχισαν να προετοιμάζουν την επάνοδο των παλιών κατοίκων εκεί.

Το 1972 φύτεψαν φοινικόδενδρα. Αργότερα, όμως, διαπίστωσαν ότι τα καβούρια, που έτρωγαν τους φλοιούς από τις καρύδες, εξέπεμπαν ραδιενέργεια και γι' αυτό ήταν ακατάλληλα προς βρώση. Παρ' όλα αυτά αρκετοί κάτοικοι άρχισαν να επιστρέφουν στο πολυαγαπημένο τους νησί.

Τον Μάιο του 1977 διαπιστώθηκε ότι το νερό των πηγαδιών στο Bikini περιείχε ραδιενεργό στρόντιο-90, σε ποσότητες που υπερέβαιναν κατά πολύ τα επιτρεπτά όρια.

Στα τέλη του 1977 μετρήσεις στα σώματα των κατοίκων έδειξαν υπερβολική συγκέντρωση ραδιενεργού καισίου-137.

Κατόπιν αυτών των ευρημάτων οι αρχές απαγόρευσαν στους κατοίκους να τρώνε περισσότερο από μια καρύδα την ημέρα και τους συνέστησαν να καταναλώνουν εισαγόμενες τροφές…

Επειδή οι μετρήσεις συνέχιζαν να δείχνουν απαράδεκτα υψηλά ποσοστά ραδιενέργειας, οι αρχές αποφάσισαν, τελικά, την νέα εκκένωση του νησιού τον Σεπτέμβριο του 1978. Οι κάτοικοι ξαναπήραν τον δρόμο της εξορίας προς τα νησάκια Kili και Ejit. Δικαίως τους επονόμασαν πλέον «πυρηνικούς νομάδες» (nuclear nomads). Οι υποτιθέμενοι νομάδες κατάντησαν ακριβώς αυτό και περιπλανώνται από νησί σε νησί για να επιβιώσουν.

Ως αποζημίωση στους κατοίκους του Μπικίνι δόθηκαν σημαντικά χρηματικά ποσά, αλλά οι δικαστικοί αγώνες συνεχίστηκαν επί πολλά χρόνια. Ένα μέρος των χρημάτων χρησιμοποιείτο για τον καθαρισμό του νησιού από τη ραδιενέργεια και ένα άλλο, μικρότερο, για τη λειτουργία καταδυτικής βάσης, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και βαθμιαία να άρχιζε η επάνοδος των κατοίκων.

Ελάχιστες πληροφορίες, φοβερές δυσκολίες

Τα Marshall Islands (Bikini, Eniwetak κ.λπ.), που βρίσκονται στην εσχατιά του πλανήτη μας, καταμεσής του Ειρηνικού και πολύ κοντά στον Ισημερινό, είναι το μόνο μέρος του πλανήτη όπου υπάρχουν ναυάγια από εκρήξεις βομβών, ατομικών και υδρογόνου. Αυτή η μοναδικότητα και θλιβερή αποκλειστικότητα ασκούσε επάνω μου από χρόνια μία δυνατή έλξη σαν μαγνήτης. Κάνοντας καταδύσεις στο Bikini θα ξαναζούσα, κατά κάποιον τρόπο, την Ιστορία.

Όπως κάνω πάντα πριν από κάθε δύσκολο ταξίδι σε απομονωμένα, δυσπρόσιτα σημεία της υφηλίου, άρχισα να συλλέγω στοιχεία αρκετά χρόνια πριν το επιχειρήσω. Αυτό ήταν απαραίτητο, όχι μόνο για να πραγματοποιήσω το ταξίδι αλλά και για να επιβιώσω. Χρησιμοποίησα κάθε είδους πηγή, όπως π.χ. ανθρώπους-λάτρεις της περιπέτειας (από διάφορες χώρες), εξειδικευμένα περιοδικά και βιβλία, βάσεις καταδύσεων, συνδέσμους ορειβασίας / canyoning / σπηλαιολογίας κ.λπ. και το Internet. Αλλά, καθώς ήταν αδύνατο να εντοπίσω κάποιον που να είχε πάει εκεί, οι πληροφορίες που κατόρθωσα να συγκεντρώσω ήταν πολύ πενιχρές. Μετά από αρκετή μελέτη, επιχείρησα να οργανώσω αυτό το ταξίδι το καλοκαίρι του έτους 2003, αλλά συνάντησα τόσες πολλές αντιξοότητες και δυσκολίες που τελικά με βαριά καρδιά αναγκάστηκα να το αναβάλω.

Τα ειδικά προβλήματα που αντιμετώπισα ήταν: α) η ραδιενέργεια, β) η παντελής έλλειψη τηλεπικοινωνιών, γ) η απόλυτη ερημιά του νησιού, δ) η μοναδική του σύνδεση με τον έξω κόσμο μόνο με ένα μικρό αεροπλανάκι, μία φορά την εβδομάδα.

Το 2004 από την αρχή του χρόνου συνέχισα τις προσπάθειες. Όταν, όμως, τα διάφορα e-mail που έστελνα, επέστρεφαν πίσω σε μένα ανεπίδοτα στους παραλήπτες τους, άρχισαν να με ζώνουν τα φίδια. Φοβήθηκα ότι θα είχε συμβεί κάτι παρόμοιο όπως μ' ένα ταξίδι που σχεδίαζα στην Κροατία, το 2001. [Τότε είχα πληροφορηθεί ότι εκεί γίνονταν καταδύσεις με βαθυσκάφος και ότι μετά από εκπαίδευση διάρκειας μιας εβδομάδας θα μπορούσα να πάρω δίπλωμα κυβερνήτη βαθυσκάφους. Όταν την επόμενη χρονιά θέλησα να συμμετάσχω, με πληροφόρησαν ότι η σχολή είχε κλείσει, ελλείψει πελατείας! Εγώ, όμως, συνέχιζα να θυμάμαι με νοσταλγία μία προηγούμενη εμπειρία μου, που δυστυχώς ποτέ δεν βρήκα χρόνο για να την περιγράψω: Τον Νοέμβριο του 1987 στο Georgetown του νησιού Grand Cayman (στην Καραϊβική) είχα κατέβει με βαθυσκάφος σε βάθος 1.000 ποδών. Ήταν μια πολύ συναρπαστική κατάδυση, που θα μου μείνει αλησμόνητη… Μετά από αρκετά χρόνια θέλησα να το επαναλάβω, αλλά δυστυχώς έπαψαν να οργανώνουν εκεί τέτοιες καταδύσεις].

Μου πέρασε από το μυαλό ότι, ενδεχομένως, η αιτία της διακοπής των καταδύσεων στην περιοχή του Bikini να ήταν η απομένουσα εκεί ραδιενέργεια, που ίσως να προκάλεσε καρκίνους κ.λπ. Αλλά εγώ δεν εννοούσα να εγκαταλείψω τις προσπάθειες. Άρχισα να στέλνω e-mail και fax σε βάσεις καταδύσεων στην... "γειτονική" Χαβάη, στην Καλιφόρνια κ.λπ. Τελικά, μέσω της πρεσβείας των Marshall Islands στις ΗΠΑ πληροφορήθηκα τον λόγο της αποτυχίας μου να επικοινωνήσω: Είχαν, απλώς, αλλάξει όλες οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις στην πρωτεύουσα των νησιών, επειδή ολόκληρο το κράτος είχε αλλάξει Internet Service Provider! Κι αν τυχόν αυτό σας φαίνεται απίστευτο, σας πληροφορώ ότι το κράτος είχε μόνο 53.000 κατοίκους!

Η δυσκολία της επικοινωνίας ξεπεράστηκε μεν, αλλά τα προβλήματα μόλις άρχιζαν… Θα παραθέσω μόνο μερικά απ' αυτά, για να δώσω στα γρήγορα μια εικόνα της ερημιάς της ατόλης Μπικίνι και μία ιδέα του μεγέθους του εγχειρήματος.

- Δεν ζούσε πια κανένας κάτοικος εκεί. Το μόνο που υπήρχε ήταν η βάση των καταδύσεων κι ένας επιστημονικός σταθμός του Υπουργείου Ενέργειας των Η.Π.Α.

- Τηλέφωνα δεν υπήρχαν, ούτε κινητά ούτε σταθερά. Μόνο μέσω δορυφόρου μπορούσε να επικοινωνήσει κάποιος!

- Η μοναδική συγκοινωνία με τον υπόλοιπο κόσμο ήταν ένα μικρό αεροπλανάκι, που πετούσε μόνο μία φορά την εβδομάδα (κάθε Τετάρτη πρωί). Τίποτε άλλο!

- Στο νησί δεν έβρισκες να αγοράσεις απολύτως τίποτα. Ούτε μία κοινή μπαταρία, ούτε μία τσίχλα!

- Οι καταδύσεις ήταν πολύ βαθιές, μέχρι τα 60 μέτρα βάθος (και γι' αυτό ο κίνδυνος της «νόσου των δυτών» επικρέμεται συνεχώς πάνω από τους δύτες σαν "Δαμόκλειος Σπάθη"). Για σύγκριση αναφέρω ότι ως όριο ασφαλείας των μη επαγγελματικών καταδύσεων θεωρούνται γενικώς τα 30 ή τα 40 μέτρα και ότι το όριο αντοχής των υποβρύχιων φωτογραφικών μηχανών, φλας, βιντεοκαμερών κ.λπ. (των σοβαρότερων εργοστασίων κατασκευής) είναι συνήθως τα 50 μέτρα!

- Ο πλησιέστερος «υπερβαρικός θάλαμος επανασυμπίεσης» απείχε πάνω από μία ώρα με το αεροπλάνο και για να βρεθεί αεροπλάνο χρειαζόταν τουλάχιστον μία ή δύο μέρες αναμονής. Και τότε είναι τελείως αμφίβολη η θεραπεία... Όταν πια έφθασα στο νησί, έμαθα ότι μια Γιαπωνέζα δύτρια είχε προσβληθεί εκεί προσφάτως από τη νόσο των δυτών. Αλλά κανείς δεν ήξερε (ή δεν θέλησε να μου πει) τι απέγινε εκείνη η νεαρή κοπέλα, αν δηλαδή επέζησε, αν έμεινε παράλυτη ή αν τελικά θεραπεύτηκε...

Ειδικές προϋποθέσεις για καταδύσεις στο Bikini

Μερικές από τις απαραίτητες προϋποθέσεις που έπρεπε να συγκεντρώνει ο δύτης για να γίνει δεκτός στο Bikini ήταν:

1) Πέρα από το (αυτονόητο) πτυχίο δύτη και τον σημαντικό αριθμό καταδύσεων, καταχωρημένων στο ατομικό του βιβλιάριο (dive log book), πρέπει να είχε πείρα από καταδύσεις σε σπηλιές και ναυάγια και από καταδύσεις σε μεγάλα βάθη και με μικτά αέρια. Kαι, φυσικά, να μην πανικοβάλλεται ούτε "να το βάζει στα πόδια", δηλαδή να μην κάνει ταχύτατη ανάδυση απελπισίας (εξαιρετικά επικίνδυνη), μόλις αντικρίσει τον πρώτο καρχαρία!

2) Έπρεπε να έχει διεθνή ασφάλεια (για ολόκληρη την υφήλιο) έναντι καταδυτικού ατυχήματος, χωρίς όριο βάθους και με υψηλότατα χρηματικά ποσά για αεροδιακομιδή / θεραπεία σε θάλαμο επανασυμπίεσης / μεταφορά σωρού (στην απευκταία περίπτωση μοιραίου δυστυχήματος) κ.λπ. Αυτό σημαίνει ότι μία συνηθισμένη ασφάλεια καταδύσεων δεν γινόταν αποδεκτή.

3) Έπρεπε να είναι εξοπλισμένος πλήρως και με ειδικό εξοπλισμό, πέραν του συνήθους, π.χ. δύο καταδυτικά computer, τέσσερις υποβρύχιους φακούς, καρούλι με λεπτό σκοινί μήκους 50 μέτρων και κόκκινο μπαλόνι σε σχήμα πελώριου λουκάνικου που φουσκώνει και ανεβαίνει στην επιφάνεια για να επισημάνει τη θέση του δύτη πολύ πριν αυτός αναδυθεί (αυτό ονομάζεται διεθνώς SMB, δηλαδή: Surface Marker Buoy).

4) Έπρεπε να έχει πρόσφατο ειδικό ιατρικό πιστοποιητικό ικανότητας για βαθιές καταδύσεις. Μαζί με τις οδηγίες προς το γιατρό που θα το υπέγραφε, εμένα μου είχαν στείλει συνημμένες 4 ολόκληρες σελίδες, στις οποίες αναγράφονταν μόνο τα ονόματα των ασθενειών ή καταστάσεων υγείας που αποτελούσαν «λόγους απαγόρευσης ή αντένδειξης για τις καταδύσεις». Έχω διαβάσει πολλές δεκάδες βιβλία για καταδύσεις και ιατρική των καταδύσεων, αλλά δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι υπάρχουν τόσες πολλές παθήσεις μη συμβατές με τη δραστηριότητα αυτή! Έκανα μία σειρά ιατρικών εξετάσεων και μετά έδωσα στον καρδιολόγο μου (που μου έκανε και το «τεστ κοπώσεως») το ειδικό Έντυπο-Βεβαίωση, για να το συμπληρώσει και να το υπογράψει, όχι όμως και τις τέσσερις επισυναπτόμενες σελίδες με τις ασθένειες - ομολογώ την αμαρτία μου!

5) Το επόμενο χαρτί που έπρεπε να συμπληρώσει, να υπογράψει και να αποστείλει κάθε δύτης εκ των προτέρων (πριν, δηλαδή, ξεκινήσει για το ταξίδι), ήταν το έγγραφο που απάλλασσε τη βάση των καταδύσεων και όλη την ιεραρχία μέχρι την Κυβέρνηση των Νήσων Marshall από κάθε είδους ευθύνη για οποιασδήποτε φύσης ατύχημα ή δυστύχημα (ακόμη και εξαιτίας της ραδιενέργειας…)

Όλα τα παραπάνω έγγραφα και αντίγραφα τα έστειλα με fax εις διπλούν: σ' ένα γραφείο-σύνδεσμο, που υπήρχε στην Καλιφόρνια, καθώς και στο Majuro, την πρωτεύουσα των νησιών Marshall (εκεί τουλάχιστον διέθεταν fax και e-mail, που βεβαίως δεν υπήρχαν στο Bikini). Παράλληλα, συνέχισα τη μελέτη για τη συγκέντρωση ιστορικών και γεωγραφικών πληροφοριών, σχετικών με τα νησιά αυτά και με τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν εκεί. Επίσης, συγκέντρωσα και διάβασα πολυσέλιδες μελέτες, εκθέσεις ειδικών επιστημόνων και πολλά άρθρα σχετικά με τις επιπτώσεις της απομένουσας ραδιενέργειας στο Bikini.

Μόλις πήρα το Ο.Κ. ότι όλα τα έγγραφα και στοιχεία ήταν εντάξει, άρχισε το περιπόθητο ταξίδι μου να πλησιάζει προς την υλοποίησή του. Σειρά είχαν πια άλλες ενέργειες, όπως π.χ. να συμπληρώσω τον εξοπλισμό μου και να μελετήσω πώς θα έφθανα στο Bikini (τελικά, τα εισιτήριά μου ήρθαν με special courier από την Καλιφόρνια). Έπρεπε, επίσης, να προμηθευτώ δορυφορικό τηλέφωνο, δεδομένου ότι εκεί δεν υπήρχε καμιά εναλλακτική λύση (στην Ανταρκτική είχα χρησιμοποιήσει το δορυφορικό του παγοθραυστικού, στη Σαχάρα του αρχηγού της ομάδας κ.ο.κ.). Η δυνατότητα επικοινωνίας θα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη σε περίπτωση που πάθαινα «νόσο των δυτών» και με πήγαιναν στον θάλαμο επανασυμπίεσης νοσοκομείου κάποιου άλλου μακρινού νησιού… Τέλος, έπρεπε να κάνω αιματηρή δίαιτα, δεδομένου ότι το επιπλέον βάρος αποτελεί έναν ακόμη επιβαρυντικό παράγοντα, που συντελεί στην εκδήλωση της νόσου των δυτών. Σε καμία άλλη περίπτωση μέσα στα 45 περίπου χρόνια (μέχρι το 2004) που ταξίδευα δεν είχα κάνει δίαιτα πριν από ταξίδι, οσοδήποτε δύσκολο και αν ήταν αυτό. Τελικά, έχασα 5 κιλά!

Αργότερα, το 2005, πριν από την ανάβαση στην κορυφή του Κιλιμαντζάρο (το ψηλότερο βουνό της Αφρικής) έκανα επίσης φοβερή δίαιτα, αλλά και καθημερινό τρέξιμο περίπου 5 χιλιόμετρα επί σχεδόν 5 μήνες! Αυτό ισοδυναμεί αθροιστικά σαν να έτρεξα από την Αθήνα μέχρι τη Θεσσαλονίκη.

Και παραλίγο... ματαίωση!

Όταν είχα πια ρυθμίσει τα πάντα και είχα επιτέλους ξεπεράσει όλες τις δυσκολίες (ή τουλάχιστον έτσι νόμιζα), το ταξίδι ξαφνικά κινδύνεψε να ματαιωθεί και μάλιστα δύο φορές!

Στην πρώτη περίπτωση μου έστειλαν ένα e-mail ότι ακριβώς την εβδομάδα που είχα ζητήσει για τις καταδύσεις μου (8-15 Σεπτεμβρίου) θα πήγαινε στο Bikini μια μικρή ομάδα Καναδών κι έτσι δυστυχώς δεν υπήρχε χώρος και για μένα. Μου είπαν, λοιπόν, να πάω την επόμενη εβδομάδα (15 - 21 Σεπτεμβρίου). Αλλά εγώ έπρεπε να βρίσκομαι στη Βοστώνη στις 27 Αυγούστου, για να γράψω τον γιο μου στο Πανεπιστήμιο και να τον βοηθήσω σ' όλα τα υπόλοιπα (άνοιγμα λογαριασμού στην Τράπεζα, κινητό τηλέφωνο, αγορά εξοπλισμού για το δωμάτιό του κ.λπ.). Για αμέσως μετά είχα προγραμματίσει το ταξίδι των καταδύσεων. Οι νέες ημερομηνίες, όμως, σήμαιναν ότι έπρεπε να χάσω άσκοπα μία ολόκληρη βδομάδα στη Βοστώνη. Τελικά, μετά από πολλές προσπάθειες άλλαξα τις ημερομηνίες για την αμέσως προηγούμενη εβδομάδα (1 - 8 Σεπτεμβρίου). Για να τα βολέψω όλα, αποφάσισα να κάνω μόνο τα απολύτως απαραίτητα στη Βοστώνη και να αφήσω όλες τις υπόλοιπες εργασίες, για να τις κάνω όταν πια θα επέστρεφα, με το καλό, από το ταξίδι μου στο Bikini.

Η δεύτερη περίπτωση συνέβη ένα μήνα πριν από την αναχώρηση. Βρισκόμασταν οικογενειακώς στον Παγασητικό Κόλπο για διακοπές. Στις 29 Ιουλίου έκανα θαλάσσιο σκι με "μπανάνες", δηλαδή με κοντά σκι χωρίς καρίνα, με τα οποία γίνονται φιγούρες σχεδόν… ακροβατικές. Καθώς έκανα στροφές 360ο και σκι ανάποδα (προς τα πίσω), ξαφνικά έπεσα πάρα πολύ άτσαλα. Χτύπησα στο κεφάλι και αισθάνθηκα φοβερό τράβηγμα και πόνο στους μυς το δεξί μου γόνατο. Τι είχε συμβεί; Διαπίστωσα κατόπιν ότι η μία μπανάνα είχε "ξεφλουδίσει", δηλαδή στο ένα σκι είχε αποκολληθεί από το κυρίως σώμα η πλαστική επικάλυψη που υπήρχε στην κάτω επιφάνεια. Απείχε, λοιπόν, από το σκι περίπου 4 εκατοστά! Αυτή ήταν η αιτία της αναπάντεχης, άγριας και επικίνδυνης πτώσης μου. Δηλαδή, κάνοντας σκι έτσι ήταν σαν να έτρεχα σε αγώνα με παπούτσι από το οποίο είχε ξεκολλήσει τελείως η σόλα στο εμπρός μέρος! Ήταν φυσικό να πέσω και να χτυπήσω τόσο άσκημα. Το τραύμα στο κεφάλι ήταν επιπόλαιο, αλλά στο πόδι είχα σοβαρή ρήξη των πλαγίων συνδέσμων. Με πονούσε τόσο πολύ που δυσκολευόμουνα αφάνταστα να περπατήσω και δεν μπορούσα να οδηγήσω. Για την επιστροφή στην Αθήνα οδήγησε αναγκαστικά κάποιος άλλος το αυτοκίνητό μου….

Αντιμετώπισα, λοιπόν, ένα σοβαρό πρόβλημα: πώς θα ήταν δυνατόν σ' αυτή την κατάσταση να πραγματοποιήσω μετά από ένα μήνα αυτό το μακρινό και δύσκολο ταξίδι (το οποίο είχα ήδη προπληρώσει) πρώτα στην Αμερική και κατόπιν στην άκρη του κόσμου; Έπαθα σοκ!

Κατόπιν συμβουλής του καθηγητή κ. Μήτσου άρχισα να κάνω έντονη γυμναστική στο πόδι. Ευτυχώς, από τα διάφορα σπορ οι μυς μου ήταν ήδη ισχυροί και γι' αυτό η ρήξη δεν ήταν πολύ σοβαρή. Τελικά, κατάφερα να ξεπεράσω σε σημαντικό βαθμό τον τραυματισμό ανέλπιστα σύντομα. Μέσα σε 15 μέρες η λειτουργία των μυών είχε αποκατασταθεί στο 80%, αλλά συνέχισα να κάνω γυμναστική.

Ταξιδεύοντας μέσω Η.Π.Α.

Κυριακή, 29.8.2004

Ο πρώτος σταθμός του μακρινού ταξιδιού μου ήταν η Βοστώνη. Για την αναχώρησή μου από εκεί ξεκίνησα χαράματα. Είχα ραντεβού με το ταξί στις 5:00. Από τη βιασύνη και την αγωνία μου έχασα το δρόμο μέσα στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του κτηρίου!

Επειδή είχα ηλεκτρονικά εισιτήρια και όχι κανονικά, έπρεπε στο αεροδρόμιο να πάω πρώτα να τα τυπώσω σε ειδικό μηχάνημα, χρησιμοποιώντας τον κωδικό αριθμό που μου είχαν δώσει. Όταν τα κατάφερα, μου έφυγε ένα μεγάλο βάρος και πέρασε η φοβερή αγωνία, μήπως κάτι πάει στραβά.

Έφθασα στο Huston του Τέξας μετά από 4 ώρες πτήση (χωρίς καμιά ενδιάμεση στάση) με Boeing 737-300. Βγήκαμε στο καινούργιο τέρμιναλ Ε, που είχε κατασκευαστεί τον προηγούμενο χρόνο και ήταν καταπληκτικό.

Επειδή το κινητό μου δεν είχε σήμα, προσπάθησα να βρω κάποιο σταθερό για να τηλεφωνήσω. Αλλά η τρομακτική εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων είχε ήδη κάνει τους τηλεφωνικούς θαλάμους και τα δημόσια τηλέφωνα που λειτουργούσαν με κάρτα ή κέρματα είδη υπό εξαφάνιση! Ευτυχώς, σε κάποιο άλλο σημείο του τεράστιου και ωραιότατου αεροδρομίου το κινητό μου έπιασε σήμα κι έτσι μπόρεσα να επικοινωνήσω με τους δικούς μου.

Στην εξωτική Honolulu

Με άλλο αεροπλάνο της Continental Airlines, ένα Boeing 767-400 αυτή τη φορά, έφθασα μετά από οχτώ ώρες πτήση στη Χονολουλού.

Η πρώτη εντύπωση από το παραδεισένιο νησί της Χαβάης ήταν απογοητευτική (το ίδιο μου είχε συμβεί και σε προηγούμενο ταξίδι). Στο αεροδρόμιο χρειάστηκε να διανύσουμε τεράστιες αποστάσεις και μάλιστα να χάσουμε μερικές φορές το δρόμο, λόγω κακής σήμανσης, μέχρι να φθάσουμε τελικά στο χώρο παραλαβής των αποσκευών μας!

Εκεί έπαθα την επόμενη λαχτάρα του ταξιδιού. Η μεταφορική ταινία έπαψε να γυρίζει, γιατί οι αποσκευές τελείωσαν και οι δικές μου δεν είχαν βγει! Τι είχε συμβεί; Απλώς μερικές αποσκευές τις είχαν στείλει σε άλλο ιμάντα (καρουζέλ), ίσως επειδή ο πρώτος δεν τις χωρούσε όλες!

Άφησα τις αποσκευές μου στο ξενοδοχείο «Royal Gardens» και βγήκα αμέσως για βόλτα. Η περίφημη παραλία κοντά στο κέντρο της πόλης ονομάζεται Waikiki (= spouting water, δηλαδή νερό που αναβλύζει). Εκεί συνωστίζονται πελώρια ξενοδοχεία, εστιατόρια και καταστήματα κοντά στις πλαζ, αλλά υπάρχουν και πάρκα με ωραιότατα τροπικά δέντρα. Σ' ένα από αυτά υπάρχει το μνημείο των Nisei, δηλαδή των Ιαπωνοαμερικανών που στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν καταταγεί στην Μ.Ι.S. (Military Intelligence Service), υποστηρίζοντας τη θετή τους πατρίδα εναντίον της γενέτειράς τους. Ίσως στη στάση τους αυτή να έπαιξε ρόλο το εξής τραγικό γεγονός: Κατά την επίθεση στο Pearl Harbor μία από τις βόμβες έπληξε ένα γιαπωνέζικο σχολείο στη Χονολουλού, σκοτώνοντας πολλά ιαπωνεζάκια, παιδιά της τοπικής παροικίας…

Συνέχισα τη βόλτα μου κατά μήκος της παραλίας. Το πιο αξιοσημείωτο θέαμα ήταν οι δεκάδες νεαροί, που επιδίδονταν στο εθνικό άθλημα των νησιών, το surf. Με φοβερή δεξιοτεχνία καβαλούσανε τα πελώρια κύματα του ωκεανού με το μικρό πλεούμενό τους και συνήθως κατάφερναν να μη χάνουν την ισορροπία τους! Μερικές φορές, μάλιστα, ίππευαν τα κύματα ο ένας πλάι στον άλλο, σε μια σειρά και με απόλυτο συντονισμό. Τα surf τους ήταν βαριές οβάλ "σανίδες", πολύ μεγάλου μεγέθους, ενώ αλλού (π.χ. στην Ιαπωνία) είναι πολύ μικρότερα.

Τα θαλάσσια ποδήλατα στη Χονολουλού ήταν, επίσης, τελείως διαφορετικά. Είχαν τρεις πολύ μεγάλες πλαστικές ρόδες. Οι δύο πίσω είχαν μικρά πτερύγια ολόγυρα, για να προωθείται το όχημα όταν αυτές περιστρέφονταν με την κινητήρια δύναμη που εξασκούσαν οι επιβάτες με τα πόδια τους επάνω στα πεντάλ.

Τα Σαββατοκύριακα τόσο οι ντόπιοι όσο και οι επισκέπτες συγκεντρώνονταν κατά το σούρουπο στις παραλίες, για να συμμετάσχουν σ' ένα τακτικό φεστιβάλ που ονομαζόταν «Sunset on the beach» (δύση στην πλαζ). Απολάμβαναν εκεί το βασίλεμα του ήλιου, που είναι πράγματι εντυπωσιακό, γιατί ο πύρινος δίσκος του βουλιάζει μέσα στον ωκεανό και χρωματίζει υπέροχα τα σύννεφα, τα οποία υπάρχουν στον ουρανό σχεδόν πάντοτε στις τροπικές χώρες. Ο κόσμος παρακολουθούσε κάθε λογής θεάματα, ρεσιτάλ τραγουδιού, μουσική, θεατρικές παραστάσεις, χορούς κ.λπ. Όλοι οι χορευτές ήταν ντυμένοι με τις παλιές παραδοσιακές στολές των νησιών. Οι κοπέλες φορούσαν κολιέ, βραχιόλια και στα δύο χέρια, αλλά και στους αστράγαλους, φτιαγμένα από λευκά κοχύλια και ψάθινες φούστες από φύλλα κοκοφοίνικα. Φορούσαν και στηθόδεσμο φτιαγμένο από δύο κομμάτια φλούδας ινδικής καρύδας. Οι χορευτές φορούσαν κι αυτοί περιδέραια από όστρακα. Όλοι, νέοι και νέες, γύρω από το κεφάλι τους είχαν ένα λουλουδένιο στεφάνι. Τα μουσικά όργανα ήταν κυρίως τετράχορδες χαβανέζικες κιθάρες, που έχουν πολύ χαρακτηριστικό μακρόσυρτο ήχο. Η ονομασία τους στην τοπική γλώσσα είναι kalele (=γιουκαλίλι). Πολύς κόσμος έκανε πικ-νικ στην παραλία ενώ μερικοί έψηναν μπάρμπεκιου. Υπήρχαν, βέβαια, και πολλά υπαίθρια μαγαζάκια, που πρόσφεραν διάφορα είδη φαγητών και ποτών από πολλές εθνικές κουζίνες χωρών του Ειρηνικού Ωκεανού, όπως: κινέζικη, φιλιππινέζικη, γιαπωνέζικη κ.λπ.

Είχα να επισκεφθώ τη Χαβάη πολλά χρόνια (από το 1966). Οι διαφορές που παρατήρησα ήταν μάλλον μικρές: υπήρχαν πια πολλά ανοιχτά λεωφορειάκια (το μονίμως ζεστό κλίμα το επιτρέπει) και πάρα πολλοί μεγάλοι πυρσοί στα εστιατόρια, στα ξενοδοχεία αλλά και σε πάρκα και σε δρόμους, που άναβαν με υγραέριο. Αυτός ο ιδιόρρυθμος και πολύ "ζεστός" φωτισμός δημιουργούσε τα βράδια μια πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα.

Δυο λόγια για τα νησιά Marshall

Βρίσκονται στον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό και περίπου ισαπέχουν από τις ακτές της Βόρειας Αμερικής και από τις ακτές της Αυστραλίας! Είναι ανάμεσα στα νησιά της Χαβάης (βόρειος Ειρηνικός) και στα νησιά Φίτζι (Νότιος Ειρηνικός) και στην Παπούα - Νέα Γουϊνέα (Δυτικός Ειρηνικός). Απέχουν από την Ελλάδα υπερδιπλάσια απόσταση από ό,τι τα νησιά της Καραϊβικής και τετραπλάσια απόσταση από ό,τι οι Σεϋχέλλες ή ο Βόρειος Πόλος! Η θέση τους είναι μόλις 7 μοίρες βορείως του Ισημερινού.

Αποτελούνται από δύο παράλληλες νησιωτικές ομάδες, που συνολικά αριθμούν 34 κοραλλιογενείς ατόλες: την Ralik (δυτική), που συμπεριλαμβάνει και τις ατόλες Enewetak, Bikini, Kwajalein κ.λπ. και την Ratak (ανατολική) που συμπεριλαμβάνει και την ατόλη της πρωτεύουσας Majuro.

Τα νησιά Marshall, που ο αριθμός τους ξεπερνάει τα 1.200, είναι όλα επίπεδα, προεξέχουν ελάχιστα από την επιφάνεια του ωκεανού (το μεγαλύτερο υψόμετρο είναι μόλις 6 μέτρα!), διαθέτουν παραλίες με κοραλλιογενή άμμο και δάση από κοκκοφοίνικες. Μία ατόλη μεσαίου μεγέθους αποτελείται από μια λιμνοθάλασσα σχήματος περίπου οβάλ, με μέση διάμετρο 40 χιλιομέτρων, που περιβάλλεται από μια αλυσίδα μικροσκοπικών νησιών.

Εικάζεται ότι οι πρώτοι Ευρωπαίοι που είδαν τα νησιά Marshall ήταν Ισπανοί, το 1529. Οι Γερμανοί διεκδίκησαν τα νησιά το 1885 και τελικά τα αγόρασαν από τους Ισπανούς το 1889. Οι Ιάπωνες τα κατέλαβαν το 1914 και αργότερα, το 1920, πήραν σχετική εντολή από την Κοινωνία των Εθνών (οργανισμός πρόδρομος του ΟΗΕ) να τα διοικούν. Το 1944 κατέλαβαν τα σημαντικότερα από τα νησιά οι Αμερικανοί, μετά από πολύνεκρες μάχες. Το 1979 τα νησιά Marshall απέκτησαν αυτοδιοίκηση και το 1986 ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ, οι οποίες, όμως, επισήμως εξακολουθούν να ελέγχουν την άμυνά τους (και όχι μόνον, θα προσέθετα εγώ…). Τα κυριότερα προϊόντα των νησιών είναι: copra (αποξηραμένη ψίχα ινδικής καρύδας) και φοινικέλαιο.

Τι είναι η ατόλη;

Η λέξη προέρχεται από τις Μαλδίβες, το κράτος του Ινδικού Ωκεανού που απαρτίζεται από πληθώρα ατολών. Η αντίστοιχη μαλδιβιανή λέξη είναι atolhu. Τα νησιωτικά έθνη που αποτελούνται αποκλειστικά από ατόλες είναι: Μαλδίβες, Marshall, Κιριμπάτι και Τουβάλου (τα τρία τελευταία βρίσκονται στον Ειρηνικό Ωκεανό).

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα άρχισε να ενδιαφέρεται για τους κοραλλιογενείς υφάλους και τις ατόλες από το 1837, όταν ο μεγάλος φυσιοδίφης Charles Darwin επέστρεψε από το πενταετές εξερευνητικό ταξίδι του στον Ινδικό και στον Ειρηνικό.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Darwin, από την έκρηξη υποθαλάσσιων ηφαιστείων εκτοξεύονται πυρωμένες μάζες προς την επιφάνεια των ωκεανών. Έτσι δημιουργούνται μικρά ή μεγαλύτερα νησιά. Κοντά στις ακτές των νησιών αυτών αρχίζει να αναπτύσσεται περιφερειακός κοραλλιογενής ύφαλος (fringing coral reef). Σωστότερη ονομασία θα ήταν «κοραλλιογενής βράχος», δεδομένου ότι συχνά προεξέχει από την επιφάνεια του νερού. Παράδειγμα τέτοιου νησιού είναι το Οahu, στο σύμπλεγμα της Χαβάης.

Με την πάροδο εκατομμυρίων ετών, το νησί αρχίζει σιγά-σιγά να βυθίζεται στον ωκεανό. Επάνω από την επιφάνεια απομένει μόνο το ψηλότερο τμήμα του, το οποίο συνήθως είναι κωνικό και έχει μικρότερες διαστάσεις. Καθώς, λοιπόν, το νησί βυθίζεται, το μέγεθός του μικραίνει, ενώ η απόσταση των ακτών του από τον ύφαλο μεγαλώνει. Έτσι ο περιφερειακός ύφαλος μεταβάλλεται σε ύφαλο - φράγμα (barrier reef), όπου σκάνε τα κύματα του ωκεανού. Μέσα από το barrier reef δημιουργείται μία προστατευμένη ήρεμη λιμνοθάλασσα (lagoon). Παράδειγμα αυτού του σταδίου εξέλιξης είναι τα νησιά Society στο Νότιο Ειρηνικό. Από το μεγάλο και ψηλό νησί που συνεχίζει να βυθίζεται, απομένει μονάχα ένα μικρό νησάκι στη μέση της λιμνοθάλασσας, απομεινάρι της παλιάς αίγλης… Παράδειγμα τέτοιων ηφαιστειογενών μίνι-νησιών, που περιβάλλονται ολόγυρα από κοραλλιογενές φράγμα, είναι τα Gambier στον Ειρηνικό.

Στο τελικό στάδιο ολόκληρο το νησί βυθίζεται (καλύπτεται τελείως από τη θάλασσα) και μόνο το περίγραμμα του κοραλλιογενούς φράγματος απομένει. Αυτός ο περιφερειακός δακτύλιος, που συνήθως δεν είναι συνεχής αλλά αποτελείται από πολλά επιμήκη τμήματα, ονομάζεται «ατόλη». Ανάμεσα στα κομμάτια του δακτυλίου ο κοραλλιογενής ύφαλος συνεχίζει υποθαλασσίως, δηλαδή ως γνήσιος ύφαλος. Ένα παράδειγμα ατόλης είναι το Bikini. Κάποιες φορές ορισμένα κομμάτια του δακτυλίου είναι αρκετά μεγάλα, ώστε να μπορούν να χωρέσουν ένα χωριουδάκι.

Ατόλες δημιουργούνται μόνο στις τροπικές περιοχές των ωκεανών. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι (στους οποίους οφείλεται η δημιουργία των ατολών) μπορούν να αναπτυχθούν μόνο σε νερά των οποίων η μέση ετήσια θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 23 και 25 βαθμών Κελσίου.

Αν τυχόν σας γεννήθηκε η απορία, γιατί το κεντρικό νησί να βουλιάζει ενώ ο περιφερειακός κοραλλιογενής ύφαλος (ή το φράγμα) όχι, η εξήγηση είναι απλή: Τα κοράλλια είναι ζωντανοί οργανισμοί και συνεπώς γεννούν συνεχώς νέα στρώματα, που εναποτίθενται επάνω στα παλιά, ώστε να είναι πάντοτε κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας! Έτσι αναπληρώνουν το χαμένο ύψος…

Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 Αμερικανοί επιστήμονες έκαναν βαθιές γεωτρήσεις στις ατόλες Bikini και Enewetak. Η μελέτη των στρωμάτων των βράχων επιβεβαίωσε ακριβώς ό,τι είχε προβλέψει η θεωρία του Darwin 100 χρόνια πριν! Συγχρόνως, τα ευρήματα αυτά αποτέλεσαν πειστήρια για τη σύγχρονη θεωρία περί τεκτονικών πλακών, η οποία αποδίδει τη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα στις συγκρούσεις μεταξύ γειτονικών πλακών.

Πετώντας για τα νησιά Marshall

Δευτέρα, 30.8.2004 = Τρίτη, 31.8.2004!!!

Η πρωινή έγερση ήταν πολύ πριν χαράξει, όπως μου συμβαίνει συνήθως σ' αυτά τα μακρινά ταξίδια. Αυτή τη φορά, όμως, το παράκανα. Ξύπνησα από τις 3:00 και αυτό οφειλόταν μάλλον στο jet lag. Έχοντας 13 ώρες διαφορά, η νύχτα εκεί είναι μέρα στην Ελλάδα.

Όταν έφθασα στο αεροδρόμιο, δεν είχε ακόμα ξημερώσει. Παρέδωσα τις αποσκευές μου, οι οποίες πέρασαν από εξονυχιστικό έλεγχο με ακτίνες Χ από δύο διαφορετικά μηχανήματα! Λίγο αργότερα, καθώς έκανα βόλτες μέσα στο αεροδρόμιο, διάβασα μία πινακίδα, που με έκανε ν' ανατριχιάσω:
«ΠΡΟΣΟΧΗ: Μη βάζετε τα φιλμ σας μέσα στις αποσκευές σας, γιατί τα καινούργια μηχανήματα ελέγχου λειτουργούν με πολύ ισχυρές δόσεις ακτινοβολίας και τα καταστρέφουν…»

Με έλουσε κρύος ιδρώτας, γιατί όλα τα φιλμ που επρόκειτο να χρησιμοποιήσω στο Bikini τα είχα βάλει μέσα στις αποσκευές μου! Ποτέ άλλοτε δεν μου είχε συμβεί κάτι ανάλογο! Άρχισα να ρωτάω, όπου ήταν δυνατό, για να πάρω περισσότερες πληροφορίες. Το μόνο κάπως παρήγορο, το οποίο άκουσα από έναν ελεγκτή, ήταν ότι καθώς το μηχάνημα κάνει τομές για να ερευνήσει την αποσκευή μπορεί να ήμουν τυχερός και κάποια φιλμ να πέρναγαν ανάμεσα από αυτές τις τομές. Αυτό ήταν, όμως, πολύ μικρή παρηγοριά για μένα. Δεδομένου ότι στο ερημικό Bikini δεν υπήρχε απολύτως τίποτε για να αγοράσεις, έπρεπε επειγόντως να βρω καινούργια φιλμ. Αλλά τα πάντα ήταν κλειστά στο αεροδρόμιο εκείνη την ώρα!

Μία καινούργια οδύσσεια άρχιζε. Ρωτούσα παντού και οποιονδήποτε συναντούσα, πότε θα άνοιγαν τα καταστήματα. Το συμπέρασμα ήταν ότι σε μια απολύτως ελεύθερη οικονομία ο καθένας ανοίγει το μαγαζί του "όποτε του καπνίσει"… Η αγωνία μου ήταν αν θα προλάβαινα να αγοράσω φιλμ, πριν καλέσουν από τα μεγάφωνα την πτήση μου. Τελικά κατάφερα να βρω, αλλά μόνο αρνητικά (όχι slides) και, βέβαια, σε τιμή "παπορίσια", υπερδιπλάσια δηλαδή από την κανονική. Έτσι κι αυτή η αγωνία πήρε ένα κάποιο τέλος…

Απογειωθήκαμε λίγο νωρίτερα από την ώρα που προέβλεπε το δρομολόγιο! Η πτήση από τη Χονολουλού για το Majuro (Majuro), πρωτεύουσα των νησιών Marshall, διήρκησε μόλις… 5 ώρες nonstop! Στα αεροπλάνα της Continental (κατ' αντίθεση προς ό,τι συμβαίνει στις άλλες αεροπορικές εταιρείες) επιτρεπόταν η χρήση των κινητών τηλεφώνων μέσα στο αεροπλάνο, μέχρι τη στιγμή που έκλειναν οι πόρτες! Κάθε επιβάτης μπορούσε να έχει μία χειραποσκευή (που έπρεπε να τοποθετηθεί σε κάποιο από τα ερμάρια) κι ένα μικρό προσωπικό αντικείμενο (που έπρεπε να χωράει κάτω από το μπροστινό κάθισμα).

Η Continental Airlines εφάρμοζε επίσης μία περίεργη πολιτική για τα ακουστικά: Δεν τα νοίκιαζε (όπως γινόταν παλαιότερα) ούτε τα μοίραζε δωρεάν (όπως γίνεται από τις περισσότερες εταιρίες). Αντιθέτως, τα πουλούσε προς 5$. Διέφεραν από τα συνηθισμένα, τα οποία είχαν ένα μεταλλικό στεφάνι, για να συνδέει τα δύο ακουστικά μεταξύ τους. Στο μοντέλο εκείνο τα δύο ακουστικά ήταν ανεξάρτητα και το καθένα στεκόταν επάνω στο πτερύγιο του αντίστοιχου αφτιού με ένα εύκαμπτο πλαστικό εξάρτημα.

Ημερολογιακά παράδοξα

Έφθασα στο Majuro στις 10:00 το πρωί, τοπική ώρα (απογείωση από τη Χονολουλού στις 7:00, συν 5 ώρες πτήση, μείον 2 ώρες λόγω διαφοράς ώρας, ίσον προσγείωση στις 10:00). Στα νησιά Marshall έπρεπε να βάλω το ρολόι μου δύο ώρες πίσω και το ημερολόγιό μου μια μέρα μπροστά! Δηλαδή, η ώρα στο Majuro ήταν 15 ώρες πίσω από ό,τι στην Ελλάδα, αλλά διαφορετική ημερομηνία! Αυτό συμβαίνει επειδή κατά την πτήση διαβήκαμε τη νοητή γραμμή αλλαγής ημερομηνίας (International date line), που συχνά αποκαλείται «Δευτέρα / Κυριακή».

Όπως ίσως όλοι γνωρίζουμε, όταν κάποιος ταξιδεύει προς τα δυτικά, κερδίζει χρόνο (γιατί εκεί ο ήλιος ανατέλλει και δύει αργότερα). Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει όταν ταξιδεύει προς τα ανατολικά. Αυτές, όμως, οι ώρες κέρδους ή απώλειας αθροίζονται και σε κάποιο σημείο κάνουν συνολική διαφορά μιας ολόκληρης ημέρας! Κατόπιν διεθνούς συμφωνίας, για την αλλαγή της ημερομηνίας ορίστηκε επάνω στον πλανήτη μία νοητή γραμμή στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού (όπου κατοικούν ελάχιστοι άνθρωποι). Αυτή βρίσκεται περίπου στην αντιδιαμετρική πλευρά του Μεσημβρινού του Greenwich (ο οποίος περνάει ακριβώς από το Αστεροσκοπείο, που βρίσκεται στο ομώνυμο προάστιο του Λονδίνου και που αξίζει να επισκεφθεί κανείς). Η γραμμή αλλαγής ημερομηνίας δεν είναι τελείως ευθεία, αλλά κάνει μερικά ζιγκ-ζαγκ, για να συμπεριλάβει στην ίδια ημέρα και κάποια γειτονικά νησιά, που έχουν στενές σχέσεις μεταξύ τους, ώστε να μη δημιουργούνται προβλήματα στην καθημερινή ζωή των κατοίκων τους.

Στο νότιο Ειρηνικό Ωκεανό η γραμμή αλλαγής ημερομηνίας περνάει ανάμεσα στα νησιά Φίτζι και Σαμόα. Σ΄ ένα ταξίδι μου εκεί πριν κάμποσα χρόνια θυμάμαι ότι είχα υπολογίσει αυτή τη διαφορά ημερομηνίας όταν έκλεινα δωμάτιο στο ξενοδοχείο. Οι υπάλληλοι, όμως, του ξενοδοχείου δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι κάποιος ταξιδιώτης από τη μακρινή Ευρώπη ήταν δυνατόν να γνωρίζει αυτή την ιδιορρυθμία. Θεώρησαν λοιπόν καλό να "διορθώσουν" την ημερομηνία της άφιξής μου εκεί κατά μία ημέρα! Ήταν δε τόσο σίγουροι που δεν έστειλαν ούτε καν ένα telex (εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν fax και e-mail), για να το διευκρινίσουν. Τρόμαξα να ξεμπλέξω από αυτό το λάθος, γιατί άλλαζε αντίστοιχα και η ημερομηνία αναχώρησής μου και το δωμάτιό μου ήταν ήδη κρατημένο για άλλους…

Αλλά κι εγώ, ο τόσο πεπειραμένος, την έπαθα μια φορά. Διαβάζοντας διάφορα βιβλία για τις πυρηνικές δοκιμές στο Bikini απορούσα γιατί οι ημερομηνίες πραγματοποίησης των εκρήξεων που ανέφεραν δεν ταυτίζονταν. Μόνο αργότερα συνειδητοποίησα το γιατί: Άλλα βιβλία ανέφεραν τις ημερομηνίες στο Bikini, ενώ άλλα στις Η.Π.Α. ή στην Ευρώπη και γι' αυτό υπήρχε διαφορά μιας ημέρας μεταξύ τους!

Φθάνοντας στα νησιά Marshall

Στο αεροδρόμιο ο υπάλληλος που έκανε τον έλεγχο των διαβατηρίων κοίταζε το δικό μου με απορία. Δεν μπορούσε να καταλάβει από ποια χώρα είχε εκδοθεί και αυτό, μάλιστα, αμέσως μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και παρά τη φοβερή παγκόσμια δημοσιότητα των γεγονότων στην Ελλάδα! Τον προβλημάτιζαν οι λέξεις Hellas και Hellenic, που έγραφε το διαβατήριό μου. Με ρώτησε λοιπόν: «Είσαι από τη Λιβερία;» Από πού κι ως πού άραγε Λιβερία… Αναγκάστηκα να του εξηγήσω πού βρίσκεται και ποια είναι η Ελλάδα!

Το ξενοδοχείο μου, το «Outrigger Marshall Islands Resorts», ήταν πολύ συμπαθητικό. Επάνω στο κρεβάτι μου υπήρχε ένα κολιέ από όστρακα του νησιού κι ένα ωραίο κόκκινο λουλούδι. Στην τουαλέτα με υποδέχθηκε άλλο ένα φρεσκοκομμένο τροπικό άνθος. Ήταν μικρές λεπτομέρειες, που όμως άλλαζαν τη διάθεση…

Αμέσως μετά έκανα μία βόλτα στο κέντρο της μικρής πόλης, για να προσανατολιστώ λιγάκι. Το Majuro έχει σχήμα boomerang ή πολύ ανοιχτού κεφαλαίου V και είναι η μοναδική πρωτεύουσα κράτους, που έχει μονάχα ένα δρόμο! Καθώς το κοραλλιογενές νησί είναι απλώς μια μακρόστενη λωρίδα άμμου, πλάτους συνήθως 50 έως 100 μέτρων, δεν υπάρχει χώρος ούτε λόγος, για να κατασκευαστεί άλλος δρόμος. Όλα τα κτίσματα (σπίτια, καταστήματα, δημόσια κτήρια, αποθήκες κ.λπ.) ,αλλά και τα μικρά πάρκα, το λιμάνι, το νεκροταφείο κ.λπ. βρίσκονται "αραδιασμένα" επάνω σ' αυτόν τον μοναδικό δρόμο! Το μόνο που υπάρχει είναι κάποιες μικρές διακλαδώσεις, που φθάνουν μέχρι την είσοδο των διαφόρων κτηρίων.

Βεβαίως, τα κινητά τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν εκεί. Πήγα στο κτήριο του Εθνικού Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών, για να επικοινωνήσω με Αθήνα και Βοστώνη. Η τηλεφωνήτρια ήταν τόσο… "ικανή", που με συνέδεσε δύο φορές με το σπίτι μου, αντί να με συνδέσει με τη Βοστώνη (με τα παιδιά μου) τη δεύτερη φορά! Ευτυχώς, υπήρχαν προπληρωμένες τηλεφωνικές κάρτες, ώστε να μπορώ να τηλεφωνώ μόνος μου, χωρίς τέτοιου είδους "βοήθεια" από την τηλεφωνήτρια…

Περπατώντας στο δρόμο ανακάλυψα το… "εξόριστο" Δημαρχείο του Bikini στην πρωτεύουσα. Όλοι έχουμε ακούσει για εξόριστες κυβερνήσεις, που σχηματίζονται π.χ. όταν μία χώρα καταλαμβάνεται από εχθρικό στρατό. Αλλά εξόριστο Δήμο εγώ τουλάχιστον συνάντησα για πρώτη φορά. Αυτό το περίεργο γεγονός οφειλόταν στις ειδικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν όταν όλοι οι κάτοικοι του νησιού Bikini υποχρεώθηκαν, λόγω των πειραμάτων των πυρηνικών βομβών, να το εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν σε άλλα νησιά. Για την προβολή των αιτημάτων των εξόριστων νησιωτών, τη διεκδίκηση αποζημιώσεων από τις ΗΠΑ, για τα θύματα της ραδιενέργειας κ.λπ. δημιουργήθηκε αργότερα αυτό το ιδιόρρυθμο Δημαρχείο τους στην πρωτεύουσα. Εκεί ακριβώς στεγαζόταν και το γραφείο, που έδινε πληροφορίες για το Bikini και αποτελούσε τον "μεσολαβητή επικοινωνίας" με την τελείως απομονωμένη και πολύ δυσπρόσιτη βάση καταδύσεων, που λειτουργούσε στη μικρή ατόλη.

Για να διευκολυνθώ στον υπολογισμό της διαφοράς ώρας μεταξύ τοπικής και ελληνικής, εφάρμοσα την παλιά δοκιμασμένη τακτική μου: Ρύθμισα το αναλογικό τμήμα του ρολογιού μου (ωροδείκτης και λεπτοδείκτης) στην ώρα Ελλάδας, ενώ το ψηφιακό (με ενδείξεις αριθμούς στο καντράν) στην τοπική ώρα. Έτσι γνώριζα ανά πάσα στιγμή και τις δύο ώρες. Η ώρα Βοστώνης είναι περίπου στη μέση (-7 ώρες). Όμως, σε αντίθεση με άλλα ταξίδια, η τεράστια διαφορά των 15 ωρών μού δημιουργούσε αμφιβολία αν στην Ελλάδα ήταν μέρα ή νύχτα. Τελικά, έλυσα το πρόβλημα με ένα απλό μνημοτεχνικό κανόνα:

Όταν στα νησιά Marshall ήταν πρωί, στην Ελλάδα ήταν βράδυ και αντιστρόφως όταν ήταν μεσημέρι, στην Ελλάδα ήταν περασμένα μεσάνυχτα. Αλλά αυτή η τεράστια διαφορά ώρας, όπου η ημέρα αντιστοιχούσε με νύχτα, περιόριζε στο ελάχιστο τις ώρες, που μπορούσα να επικοινωνήσω χωρίς να ενοχλήσω τον ύπνο του συνομιλητή μου στην άλλη άκρη της Γης… Και μέχρις εδώ όλα καλά. Εκείνο, όμως, που συνέχισε να με μπερδεύει σ' όλο το ταξίδι ήταν τι μέρα είχαν στην Ελλάδα: π.χ. Παρασκευή πρωί ή μήπως Σάββατο πρωί; Ρωτούσα στο τηλέφωνο, για να σιγουρευτώ.

Καθώς γνώριζα ότι στο Bikini δεν υπήρχε περίπτωση να βρω κάρτες για να ταχυδρομήσω, σκέφθηκα να αγοράσω από την πρωτεύουσα. Αλλά, αυτό το τόσο απλό πράγμα δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση ούτε εκεί. Έψαξα πολύ και τελικά, ρωτώντας, ανακάλυψα κάρτες μόνο σ' ένα ξενοδοχείο! Αργότερα διαπίστωσα ότι μόνο από το Ταχυδρομείο μπορούσε κάποιος να τις στείλει, γιατί δεν υπήρχαν πουθενά ταχυδρομικά κουτιά!!! Αυτά ήταν άγνωστο είδος στα νησιά Marshall. Οι κάρτες, βέβαια, έφθασαν μετά από την επιστροφή μου στην Ελλάδα!

Οι τραγικές συνέπειες ενός απλού συναχιού

Καθώς η ζέστη στις τροπικές χώρες είναι αφόρητη, ιδρώνει κανείς πολύ εύκολα, ενώ πολύ δύσκολα στεγνώνει ο ιδρώτας, λόγω της μεγάλης υγρασίας. Στους κλιματιζόμενους χώρους (ξενοδοχεία, καταστήματα, εστιατόρια, ταξί κ.λπ.) επικρατούσε, συνήθως, πολικό ψύχος, γιατί οι θερμοστάτες ήταν πάντα ρυθμισμένοι σε εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία, σύμφωνα με τις συνήθειες των Αμερικανών. Όταν έμπαινε κάποιος σ' αυτούς τους παγωμένους χώρους καταϊδρωμένος, υφίστατο θερμοκρασιακό σοκ και κινδύνευε ν' αρρωστήσει. Σε όλα τα ταξίδια μου για καταδύσεις έχω πάντοτε την αγωνία μήπως κρυώσω, από το υπερβολικά ισχυρό air condition. Ακόμη κι ένα απλό συνάχι είναι αρκετό για να ματαιώσει τις καταδύσεις επί πολλές μέρες.

Διατηρώ πάντα ζωηρή την ανάμνηση από ένα τραγικό περιστατικό, που συνέβη στις Σεϋχέλλες το 1988 σε μία φίλη μου, με την οποία κάναμε μαζί καταδύσεις στον Ινδικό Ωκεανό. Επειδή ήταν συναχωμένη και δεν μπορούσε να εξισώσει τις πιέσεις στα αφτιά της, πήρε ένα αποσυμφορητικό φάρμακο. Καταδυθήκαμε ωραία και καλά. Αλλά όταν ήρθε η ώρα της επιστροφής στην επιφάνεια, αυτό ήταν αδύνατο! Στο μεταξύ είχε παρέλθει η επίδραση του φαρμάκου και είχαν φράξει πάλι οι ευσταχιανές της σάλπιγγες, με αποτέλεσμα να πονούν τα αφτιά της αφόρητα μόλις επιχειρούσε να ανέβει έστω και λίγα μέτρα! Είχε υποστεί «αντίστροφο φράξιμο» (reverse block, στα αγγλικά).

Το πρόβλημα ήταν τραγικό, γιατί σιγά-σιγά ο αέρας που αναπνέαμε κόντευε να μας τελειώσει! Την άφησα στο βυθό και ανέβηκα στην επιφάνεια, για να φέρω το γρηγορότερο δύο καινούργιες φιάλες γεμάτες αέρα. Ήταν ένας αγώνας με αντίπαλο το χρόνο. Τελικά, τα κατάφερα. Επιστρέφοντας στο βυθό, στο σημείο όπου την είχα αφήσει, τη βρήκα σε άθλια κατάσταση. Και άρχισε τότε μια περιπέτεια ανόδου, κυριολεκτικά πόντο-πόντο και με φοβερούς πόνους. Τελικά, ενώ πλησίαζε να τελειώσει ο αέρας και στις δεύτερες μπουκάλες, κατορθώσαμε -κυριολεκτικά στο παρά πέντε- ν' αναδυθούμε. Οι πόνοι στα αφτιά της συνεχίστηκαν επί πολλές ώρες ακόμα, αλλά η κοπέλα είχε πια σωθεί… Μόνο την επόμενη μέρα άνοιξε δίοδος στα αφτιά της, οπότε οι πιέσεις εξισώθηκαν, αισθάνθηκε φοβερή ανακούφιση και οι πόνοι εξαφανίστηκαν…

Έχοντας τέτοια βιώματα, λοιπόν, όταν ταξιδεύω στους τροπικούς για καταδύσεις, έχω μαζί μου (σ' ένα μικρό σακίδιο) παντού και πάντα, ένα ελαφρύ αντιανεμικό μπουφάν με κουκούλα, το οποίο φοράω πριν μπω ιδρωμένος σε κάποιο χώρο που κλιματίζεται ισχυρά. Πολλοί με κοιτάζουν περίεργα (και από μέσα τους ασφαλώς θα με κοροϊδεύουν), αλλά εγώ με τη μέθοδο αυτή έχω κατορθώσει να μην κρυώσω ποτέ. Γιατί έτσι αποφεύγω το θερμοκρασιακό σοκ από την απότομη ψύξη. Μετά από λίγα λεπτά το σώμα μου προσαρμόζεται στις παγερές συνθήκες του χώρου και τότε πλέον βγάζω το αντιανεμικό… Ο διάσημος Αμερικάνος συγγραφέας Henry Miller είχε ασκήσει δριμεία κριτική σε αυτή τη σπάταλη, αμερικάνικη συνήθεια, ήδη από το 1945, στο έργο του «The Air - Conditioned Nightmare» («Ο κλιματισμένος εφιάλτης»)!

Το βράδυ είδα στην τηλεόραση ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ για την Ελλάδα! Ναι, εκεί, στην άλλη άκρη της Γης! Προφανώς αυτό οφειλόταν στη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, που έφερε την Ελλάδα στο κέντρο της επικαιρότητας. Διάρκεσε σχεδόν μια ώρα(!) και έδειχνε υπέροχες λήψεις από ελικόπτερο από πάμπολλα μέρη της χώρας μας, ακόμη και τα πιο δυσπρόσιτα και άγνωστα. Σημείωσα τα ονόματα των κύριων συντελεστών του φιλμ: παραγωγός Veras (πιθανότατα Ελληνοαμερικανός) και πιλότος Bounas. Η εκπομπή ήταν από το κανάλι K Qed 9 της Καλιφόρνια.

Πριν από την πτήση προς Bikini

Τετάρτη, 1.9.2004

Ξύπνησα γύρω στις 4:00, δηλαδή πολύ πριν χτυπήσουν τα ξυπνητήρια. Άφησα μία αποσκευή στο ξενοδοχείο, επειδή το μικρό αεροπλάνο με το οποίο θα πετούσα δεν χωρούσε πολλά μπαγκάζια. Πήρα μαζί μου μόνο τα τελείως απαραίτητα: τον σάκο με τον καταδυτικό εξοπλισμό και μια μικρή χειραποσκευή με ελάχιστα ρούχα, φάρμακα και φωτογραφικά.

Έφθασα στο αεροδρόμιο μέσα στη νύχτα. Δεν υπήρχε κανένας υπάλληλος και μόνο ο φωτισμός ασφαλείας ήταν αναμμένος! Έμεινα, όμως, κατάπληκτος όταν είδα πόσο πολλοί ντόπιοι περίμεναν. Προφανώς είχαν ξενυχτίσει στο αεροδρόμιο, φυλάγοντας την πληθώρα των αποσκευών τους. Για πολύ νωρίς το πρωί, εκτός από τη δική μου πτήση ήταν προγραμματισμένη και άλλη μία. Τα αεροπλάνα των εσωτερικών γραμμών εξυπηρετούν μία σειρά μικρών νησιών και προσγειώνονται στο ένα μετά το άλλο.

Κάποια στιγμή εμφανίστηκε μέσα στο σκοτάδι μία υπάλληλος, η οποία άρχισε να ανάβει τα φώτα. Άνοιξε το γκισέ και ο κόσμος όρμησε προς τα εκεί. Ένας μεγάλος συρφετός, χωρίς καμιά σειρά, συνωθούνταν σαν άτακτο μπουλούκι και για τις δύο πτήσεις συγχρόνως μπροστά στο μοναδικό γκισέ. Οι ντόπιοι είχαν μαζί τους ένα σωρό ετερόκλητα αντικείμενα: χαρτοκιβώτια, προχειροδεμένα πακέτα, νάιλον σακούλες, δέματα, πλαστικές λεκάνες, σκουπόξυλα και οτιδήποτε άλλο φανταστεί ο νους του ανθρώπου. Η κατάσταση μου θύμισε τα τρένα στη Γιουγκοσλαβία στη δεκαετία του '50 και του '60, όπου οι χωρικοί έμπαιναν μέσα μαζί με τις κότες, τις κατσίκες, τα πανέρια και τα κοφίνια τους. Αυτό το συνονθύλευμα ζώων και πραγμάτων έβγαζε κάθε λογής δυσάρεστες μυρωδιές… Μόνο όποιος έχει ζήσει τέτοιες καταστάσεις μπορεί να καταλάβει τις σκηνές αυτές. Οι Μαρσαλλιανοί είχαν μαζί τους και πολλά παιδάκια, ακόμη και μωρά, που περιέργως περίμεναν ήσυχα και υπομονετικά!

Στο γκισέ, πέρα από όλες τις διαδικασίες, ζύγιζαν σε μια μεγάλη πλάστιγγα όλους τους επιβάτες ανεξαιρέτως, ακόμη και τα μωρά. Σημείωναν όλα τα βάρη σε μια κατάσταση - ζυγολόγιο! Αυτό το είχα ξανασυναντήσει στα νησιά του Νότιου Ειρηνικού (σε μια εσωτερική πτήση μάλιστα στα νησιά Toga με είχαν ζυγίσει παρόλο που ήμουνα ο μοναδικός επιβάτης μέσα σε ολόκληρο το αεροπλάνο!). Η λίστα των ονομάτων και των βαρών παραδιδόταν, κατόπιν, στην αεροσυνοδό του αεροπλάνου. Η ετικέτα (tag) κάθε αποσκευής, που ανέγραφε τον προορισμό της, δεν ήταν αυτοκόλλητη, αλλά στερεωνόταν επάνω της με σελοτέιπ, το οποίο η υπάλληλος το έκοβε με τα δόντια της! Κάθε πτυχή της διαδικασίας είχε πρωτόγνωρο ενδιαφέρον! Φθάνει να μη χρειαζόσουν καμιά βοήθεια από εντόπια κρατική υπηρεσία, ιατρική ή άλλη… Όλα ήταν γραφικά, αλλά μπορούσαν πολύ εύκολα να γίνουν τραγικά. Προσπαθούσα να διώξω μακριά τη σκέψη που μου τριβέλιζε το μυαλό: «με ανάλογο τρόπο άραγε γίνεται και η συντήρηση των αεροπλάνων τους;» Για να δώσω θάρρος στον εαυτό μου προσπάθησα να τον πείσω ότι τα συντηρούσαν αμερικανικές εταιρείες… Μπορεί κάποιος να μισεί τους Αμερικανούς αφάνταστα, αλλά σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις τούς προτιμάει από τους υπανάπτυκτους ιθαγενείς! Κατέγραφα τα πάντα στο μυαλό μου με παρατηρητικό βλέμμα, γιατί αλλιώς οι ώρες δεν περνούσαν με τίποτα.

Κάποια στιγμή ήρθε και η σειρά μου. Θερμοπαρακάλεσα την κοπέλα να προσέξει και να μου στείλει τον καταδυτικό σάκο μου στον (απίθανο) προορισμό μου, στο Bikini, κι όχι σε κανένα από τα συνηθισμένα νησιά όπου πήγαιναν οι πολλοί. Ο φοβερός κίνδυνος ήταν μήπως δεν έφθανε μαζί μου. Το επόμενο αεροπλάνο θα ερχόταν μετά από μία εβδομάδα (εκείνο δηλαδή με το οποίο επρόκειτο να επιστρέψω)! Αν τυχόν πάθαινα τέτοιο χουνέρι, η κατάστασή μου θα ήταν κυριολεκτικά αξιολύπητη. Θα περνούσα μια ολόκληρη εβδομάδα στο ερημονήσι, αγναντεύοντας τον ωκεανό και τον ουρανό, χωρίς να έχω να κάνω απολύτως τίποτα! Ούτε καν μακρινούς περιπάτους επάνω στο μικροσκοπικό ερημονήσι…

Τότε αντιλήφθηκα ότι έπρεπε να πληρώσω τον φόρο του αεροδρομίου (2 $).Με αγωνία, όμως, έβλεπα ότι η ώρα αναχώρησης του αεροπλάνου μου (7:30) είχε ήδη περάσει και δεν παρατηρούσα καμία κίνηση. Φοβήθηκα μήπως είχα κάνει κάποιο λάθος, γιατί δεν είχα περάσει ούτε καν από τον έλεγχο ασφαλείας και δεν είχα ακούσει τη σχετική ανακοίνωση. Τελικά, το αεροπλάνο εμφανίσθηκε πολύ αργότερα…

Στο αεροδρόμιο διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε ο παραμικρός έλεγχος ασφαλείας (είχα δύο χρόνια να το δω αυτό, από την πτήση μου με τσάρτερ στην Αρκτική του Καναδά, όταν πήγαινα να "συναντήσω" πολικές αρκούδες). Δεν υπήρχαν ούτε κάρτες επιβίβασης ούτε συγκεκριμένες θέσεις, όλα ελεύθερα και απλά!

Είδα ένα τετράγωνο μεταλλικό κουτί και νόμισα ότι ήταν γραμματοκιβώτιο. Όταν πλησίασα κοντά κατάλαβα ότι ήταν σκουπιδοτενεκές!

Πετώντας προς την ερημική ατόλη

Καθώς το αεροπλάνο τροχοδρομούσε, παρατήρησα ότι κατά μήκος του διαδρόμου απογείωσης υπήρχε ένας ψηλός κυματοθραύστης, για να σταματάει τα κύματα του ωκεανού! Το δάπεδο της πίστας ήταν από μπετόν με πετραδάκια και οριζόντιες χαρακιές, όπως οι ράμπες των γκαράζ, προφανώς για να διευκολύνει το απότομο φρενάρισμα των αεροσκαφών (λόγω του μικρού μήκους του διαδρόμου).

Το αεροπλάνο της Air Marshall Islands ήταν ένα δικινητήριο ελικοφόρο 32 θέσεων DHC-8-102. Η πόρτα του άνοιγε προς τα κάτω, περιστρεφόμενη γύρω από οριζόντιους μεντεσέδες, που ήταν στερεωμένοι στο κατώφλι της και μετατρεπόταν σε σκάλα για την άνοδο και κάθοδο των επιβατών, επειδή τα ερημικά αεροδρόμια δεν διαθέτουν σκάλες! Η αεροσυνοδός φορούσε γύρω από το κεφάλι της ένα στεφάνι φτιαγμένο από μικρά λευκά κοχύλια. Έβαλε το σωσίβιο, για να μας κάνει τη συνήθη επίδειξη του τρόπου χρήσης, είπε τις οδηγίες, πρώτα στα μαρσαλλέζικα, μετά στα εγγλέζικα, και μετά δεν το ξαναέβγαλε... Έμεινε με το σωσίβιο σε ολόκληρη τη διάρκεια του ταξιδιού!

Προτίμησα να καθίσω στη θέση που βρισκόταν μπροστά από την έξοδο κινδύνου, επειδή είχε περισσότερο χώρο για τα πόδια μου. Είδα επάνω στην πόρτα ένα κατακόκκινο χαρτί. Το πήρα στα χέρια μου και από περιέργεια το διάβασα. Έπαθα σοκ. Περιείχε τις προδιαγραφές που έπρεπε να εκπληρώνει όποιος επιβάτης καθόταν στη συγκεκριμένη θέση, όπως κάθισα εγώ (δηλαδή να είναι αρτιμελής, ευκίνητος, αθλητικός κ.ά.), καθώς επίσης και τι έπρεπε να ξέρει και ποιες ενέργειες ήταν υποχρεωμένος να κάνει, αν ο μη γένοιτο χρειαζόταν! Τα μάτια μου είχαν δει πάρα πολλά, αλλά αυτό το αντιμετώπισα για πρώτη φορά!

Καθώς πετούσαμε πάνω από την ατόλη του Majuro, το θέαμα κάτω ήταν υπέροχο. Η λιμνοθάλασσα είχε χρώμα βαθύ μπλε, στα ρηχά μέρη ήταν τιρκουάζ -από ανοιχτό μέχρι σκούρο- οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είχαν χρώμα καφετί, η αμμουδιά ήταν χρυσόλευκη, η πυκνή βλάστηση βαθυπράσινη και ο αφρός, που δημιουργούνταν από τα μεγάλα κύματα την στιγμή που έσκαγαν με ορμή επάνω στους ύφαλους, ήταν κάτασπρος. Πιο πέρα άρχιζε η απεραντοσύνη του ωκεανού. Αυτό το τοπίο, εκτός από την απίστευτη ποικιλία που παρουσίαζε, διανθιζόταν ακόμη κι από μερικά πράσινα νησάκια, καθώς και από πολλά, μικρά, ολόλευκα σύννεφα σε χαμηλό ύψος.

Προσγείωση στην αμερικανική βάση Kwajalein

Πολύ επιτυχημένα είχαν επονομάσει τα νησιά Marshall κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο «anchored aircraft carriers» (αγκυροβολημένα αεροπλανοφόρα).

Στη διάρκεια της πτήσης ήπια τρία ποτήρια υπέροχου χυμού ανανά. Σε μία ώρα περίπου προσγειωθήκαμε στην ατόλη Kwajalein, όπου υπήρχε μεγάλη αμερικανική στρατιωτική βάση. Γι' αυτό δεν επιτρεπόταν να επισκεφθεί κανείς το νησί παρά μόνο εκείνοι που εργάζονταν εκεί. Μόλις αποβιβασθήκαμε, αντιληφθήκαμε αμέσως την τρομερή διαφορά. Από την απόλυτη χαλαρότητα του Majuro στην απόλυτη αυστηρότητα του Kwajalein. Μας περικύκλωσαν πάνοπλοι φρουροί και μας οδήγησαν στο δωμάτιο των αφίξεων. Εκεί υποχρεωθήκαμε ν' αφήσουμε καταγής όλες τις χειραποσκευές, τη μία πλάι στην άλλη, σε μια σειρά, σε ευθεία γραμμή. Αμέσως μετά πλησίασε ένας φουσκωτός "φαλακροκουρεμένος" της στρατιωτικής αστυνομίας, οπλισμένος ως τα δόντια. Κρατούσε από το λουρί του έναν πελώριο, ειδικά εκπαιδευμένο, ανιχνευτικό σκύλο (sniffer dog), τον οποίο έβαλε να μυρίσει μία-μία όλες τις χειραποσκευές μας. Μετά έφυγε και ήρθε ένας άλλος ένοπλος γορίλλας της ασφάλειας, με άλλο σκύλο και επανέλαβε τον έλεγχο με τη μυρωδιά. Όταν έλεγξε όλες τις χειραποσκευές έφυγε. Ίσως ο ένας σκύλος να ανίχνευε ναρκωτικά και ο άλλος εκρηκτικά. Ήταν μια φοβερή εμπειρία, που μου προξένησε ανατριχίλα. Πήρα, όμως, έτσι μια απειροελάχιστη πικρή γεύση τού πώς μπορεί να ήταν το στρατόπεδο στη βάση του Guantanamo στην Κούβα…

Την αίθουσα αφίξεων στο Kwajalein την είχαν μετατρέψει σε μουσείο των μαχών, ναυμαχιών και αερομαχιών στον Ειρηνικό Ωκεανό κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι Ιάπωνες είχαν μετατρέψει το Kwajalein (κωδικό όνομα: Carillon) σε πανίσχυρη στρατιωτική βάση. Επέτρεπαν, μάλιστα, στους ναζί να τη χρησιμοποιούν, για να ανεφοδιάζουν τα αεροπλάνα τους, τα οποία επιτίθεντο και βύθιζαν τα ευρωπαϊκά εμπορικά πλοία, που μετέφεραν εφόδια. Ο Αμερικανός ναύαρχος Chester Nimitz, αρχηγός του στόλου του Ειρηνικού, εξαπέλυσε, τον Οκτώβριο του 1943, την επιχείρηση Flintlock (Operation Flintlock), με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Kwajalein και άλλων γειτονικών νησιών. Μετά την απόβαση στο Kwajalein έγιναν φοβερές συγκρούσεις μέσα στη ζούγκλα, καθώς η αντίσταση των Ιαπώνων ήταν λυσσώδης. Επειδή οι μάχες ήταν σκληρές και πολύνεκρες, ο ναύαρχος εγκατέλειψε το σχέδιο επίθεσης στ' άλλα νησιά (και αυτή η απόφασή του θεωρείται ότι συντόμευσε αρκετά τη διάρκεια του πολέμου).

Υπήρχε μια σειρά φωτογραφιών και ντοκουμέντων από τη θρυλική κατάληψη της ατόλης, στην αίθουσα, όπου με το γράμμα D συμβολιζόταν η ημέρα της απόβασης, με το D+1 η επόμενη μέρα, με το D+2 η δεύτερη κ.ο.κ.

H άφιξη στη ραδιενεργή ατόλη

Βλέποντας την ατόλη από πολύ ψηλά έχει κανείς την εντύπωση ότι ο Θεός έριξε στην απεραντοσύνη του Ειρηνικού Ωκεανού πετραδάκια στη σειρά, ώστε να σχηματιστεί μια οβάλ αλυσίδα, περίπου σε σχήμα έλλειψης.

Στις 11 π. μ. προσγειωθήκαμε στο Bikini σε μία στενή λωρίδα (landing strip), που εκτελούσε χρέη διαδρόμου προσγείωσης. Ήμουνα ο μόνος ξένος που κατέβηκε. Αποβιβάστηκαν και 4 κρατικοί υπάλληλοι, που είχαν κάποια εργασία στο νησί. Το "κτήριο" του αεροδρομίου ήταν μία μικρή παράγκα και φυσικά δεν υπήρχε ούτε ένας υπάλληλος. Απλώς οι δύτες και οι πιλότοι είχαν ένα τακτικό ραντεβού εκεί μια φορά την εβδομάδα κι αν όλα πήγαιναν καλά, συναντιούνταν και αλληλο-εξυπηρετούνταν!

Ο επικεφαλής της βάσης των καταδύσεων μπήκε μέσα στο χώρο των αποσκευών του αεροπλάνου, για να αναζητήσει τον καταδυτικό μου σάκο ανάμεσα στις διάφορες αποσκευές. Καθώς η ώρα περνούσε και ο σάκος μου δεν βρισκόταν, η καρδιά μου κόντευε να σπάσει από την αγωνία. Όταν επιτέλους κατάφερε να τον εντοπίσει και τον κατέβασε κάτω, πήγα κοντά και χάιδεψα τον πολυπόθητο σάκο μου! Δεν είχα ξαναχαϊδέψει ποτέ άλλοτε άψυχο αντικείμενο…

Οι δύο δύτες της βάσης Tim και Jon ήταν Αμερικανοί. Συστηθήκαμε και αμέσως μετά με πληροφόρησαν ότι την προηγούμενη εβδομάδα είχε ξεσπάσει στο Bikini και στα γύρω νησιά φοβερός τυφώνας, τόσο ισχυρός που η κυβέρνηση είχε αναγκαστεί ν' απομακρύνει τους κατοίκους από όλα τα ακραία νησιά (outer islands), για να τους προστατεύσει από τη θεομηνία. Καθώς τα περισσότερα νησάκια είναι τελείως επίπεδα και ελάχιστα ψηλότερα από τη στάθμη του ωκεανού, τα πελώρια κύματα κατά τη διάρκεια του τυφώνα τα κάλυπταν ολοκληρωτικά! Κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν γίνεται ούτε λόγος για κατάδυση. Ήμουν, λοιπόν, πολύ τυχερός, που η θύελλα είχε ξεσπάσει την περασμένη εβδομάδα!

Με ένα μικρό σκάφος (παλιό αποβατικό), που είχε δύο μηχανές των 150 ΗΡ, μεταφέραμε τον εξοπλισμό από το αεροδρόμιο στον καταυλισμό της βάσης των καταδύσεων. Εκεί πήρα μία γεύση από τις ζημιές που προκάλεσε η θεομηνία: μερικά κτήρια είχαν γίνει "θερινά", γιατί ο άνεμος παρέσυρε τη σκεπή τους (ευτυχώς όχι εκεί όπου θα έμενα), πολλά θεόρατα δέντρα ξεριζώθηκαν κ.λπ.

Στα λιγοστά δωμάτια είχαν δώσει τα ονόματα των βυθισμένων πλοίων, που αναπαύονται στον βυθό της λιμνοθάλασσας του Bikini. Το δικό μου ήταν η γιαπωνέζικη ναυαρχίδα «Nagato». Το μικρό παράπηγμα είχε μια μεγάλη σκεπαστή βεράντα και ακριβώς από κάτω βρισκόταν μια υπέροχη αμμουδιά, με λεπτή κοραλλιογενή άμμο. Φυσικά, οι πόρτες των δωματίων δεν είχαν κλειδαριά.

Το Bikini ήταν ένα ειδυλλιακό νησάκι, αλλά η ερημιά του ήταν σχεδόν ανατριχιαστική. Δεν μπορούσες να προμηθευτείς απολύτως τίποτε, ούτε καν κάτι φαγώσιμο! Όπως ακριβώς, δηλαδή και ο Robinson Crusoe στο ερημονήσι του! Έπρεπε να παραμείνω υποχρεωτικά επί μια εβδομάδα. Δεν υπήρχε κανένας τρόπος να φύγω νωρίτερα και αυτό μου δημιουργούσε ένα περίεργο συναίσθημα ιδιόρρυθμης "κλειστοφοβίας". Αυτός ο καταναγκασμός με "έπνιγε". Αισθανόμουν, περίπου, σαν φυλακισμένος…

Οι ντόπιοι δύτες μού είπαν ότι καμιά φορά εμφανιζόταν να σκίζει την επιφάνεια της λιμνοθάλασσας το τριγωνικό πτερύγιο κάποιου καρχαρία-τίγρη, ενός πολύ επιθετικού είδους καρχαρία. Δεν ξέρω αν μου το έλεγαν στα σοβαρά ή για να μου έκαναν πλάκα… Πάντως, στην περιφέρεια του κοραλλιογενούς υφάλου, ακριβώς στην απέναντι πλευρά από τη βάση των καταδύσεων (στο αντιδιαμετρικό σημείο) υπήρχε ένα στενό πέρασμα ανάμεσα στα νησάκια, όπου σύχναζαν πολλοί καρχαρίες και γι' αυτό το είχαν ονομάσει «Στενό των Καρχαριών» (Shark Pass).

Η «Ατομική Αρμάδα» ή ο «Στόλος των Φαντασμάτων»

Με αυτά τα εντυπωσιακά ονόματα έχουν επονομάσει τα πολλά ναυάγια πλοίων, υποβρυχίων και αεροπλάνων, που αναπαύονται στον βυθό της λιμνοθάλασσας που περικλείει η αλυσίδα των κοραλλιογενών νησίδων της ατόλης Bikini. Το βάθος αυτής της θάλασσας φθάνει τα 60 μέτρα και αυτό κάνει τις καταδύσεις εκεί δύσκολες έως επικίνδυνες. Για την εκτέλεση των πειραμάτων με βομβαρδισμό πραγματικών στόχων, ώστε να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα των ατομικών βομβών, οι Αμερικανοί συγκέντρωσαν δεκάδες πλοία και τ' αγκυροβόλησαν μέσα στη λιμνοθάλασσα. Τα περισσότερα ήταν δικά τους πλοία και υποβρύχια, τα οποία με τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αποσύρονταν από την ενεργό δράση. Τα "πειραματόζωα" ήταν: 2 αεροπλανοφόρα, 5 θωρηκτά μάχης, 4 εύδρομα / καταδρομικά, 13 αντιτορπιλικά, 8 υποβρύχια και πάρα πολλές τορπιλάκατοι, αποβατικά και διαφόρων ειδών μικρότερα βοηθητικά σκάφη!

Ανάμεσα σ' αυτά τα πειραματόζωα ήταν και δυο ιαπωνικά, τα «Nagato» και «Sakawa», καθώς και το γερμανικό καταδρομικό «Prinz Eugen», που είχε διατελέσει και μέλος της συνοδείας του πολύ διάσημου γερμανικού πολεμικού «Bismarck».

Ελάχιστα μόνο από αυτά "επέζησαν" από τους βομβαρδισμούς και ρυμουλκήθηκαν αλλού. Για παράδειγμα το «Prinz Eugen» ρυμουλκήθηκε και προσάραξε, τελικά, στα ρηχά της ατόλης Kwajalein. Είδα το κουφάρι του να προεξέχει από τη θάλασσα, περνώντας από εκεί κατά το ταξίδι μου.

Καταδυτική ενημέρωση

Μετά από ένα πρόχειρο γεύμα πήγα στο γραφείο, για να ενημερωθώ για τις καταδύσεις. Αυτό το briefing κράτησε πάνω από μία ώρα, γιατί οι συνθήκες των καταδύσεων εκεί ήταν εξαιρετικά δύσκολες και τα βάθη πολύ μεγάλα. Τα μικρότερα βάθη καταδύσεων εκεί ξεκινούσαν από τα μέγιστα όρια των καταδύσεων αναψυχής, που σε μερικές χώρες είναι τα 30 μέτρα, ενώ σε άλλες τα 40. Υπερέβαιναν ακόμη και τα όρια αντοχής των ειδικών υποβρύχιων φωτογραφικών μηχανών και βιντεοκαμερών, που είναι συνήθως τα 50 μέτρα! Εκεί θα φθάναμε περίπου στα 60 μέτρα, καθώς τα ναυάγια είναι μεγάλα.

Στην ενημέρωση ειπώθηκε, επίσης, ότι όλες οι καταδύσεις θα χρειάζονταν ιδιαιτέρως βραδεία ανάδυση για παρατεταμένη αποσυμπίεση, πράγμα που δεν συμβαίνει στις συνήθεις καταδύσεις. Οι υποχρεωτικές στάσεις κατά την ανάδυση θα έφθαναν να έχουν συνολική διάρκεια πολύ μεγαλύτερη από το χρόνο παραμονής στο βυθό! [Αυτό σήμαινε ότι δεν μπορούσε ο δύτης (ακόμα και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης) να βγει γρήγορα στην επιφάνεια. Έπρεπε να περιμένει υπομονετικά και υποχρεωτικά να περάσουν τρία τέταρτα έως μία ώρα (μερικές φορές και ακόμη περισσότερο)].

Η διάρκεια της ανάδυσης εξαρτιόταν απολύτως από τον χρόνο παραμονής στο βυθό και από το μέγιστο βάθος, που εκεί θα ήταν συνήθως τα 55 μέτρα. [Αυτό σήμανε ότι ακόμη και αν εμφανιζόταν ένας απειλητικός καρχαρίας, οι δύτες ήταν υποχρεωμένοι να παραμείνουν στον βυθό και να παλέψουν με το κήτος… Δηλαδή, το γνωστό δίλημμα «μπρος βαθύ και πίσω ρέμα» εκεί θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο τραγικό: «μέσα θάνατος κι έξω θάνατος»!]

Το γενικό πλαίσιο στάσεων αποσυμπίεσης, που ήταν το απόλυτο minimum: Στάση στα 24 μέτρα: 2 λεπτά, στα 12μ. 2 λεπτά, στα 9μ. 2 λεπτά, στα 6μ. 10 λεπτά, στα 3μ. 20 λεπτά. Συνολικά η ελάχιστη διάρκεια στάσεων αποσυμπίεσης ήταν 36 λεπτά. Και σ' αυτήν θα προστίθετο και ο χρόνος ανόδου (μετακινήσεις), που έπρεπε να γίνεται με πολύ βραδύ ρυθμό. Αν δεν το τηρούσες αυτό, το ειδικό καταδυτικό ρολόι και το υποβρύχιο computer θα χτυπούσαν δαιμονιωδώς ηχητικό συναγερμό. [Για την ασφάλειά μου εγώ φρόντιζα να επιμηκύνω αισθητά τους χρόνους αυτούς. Συνήθως ανέβαινα τελευταίος επάνω στο σκάφος. Άλλωστε ήμουν ο μεγαλύτερος από όλη την ομάδα και η ηλικία είναι επιβαρυντικός παράγοντας για τη νόσο των δυτών…]

Επίσης, αναφέρθηκε ότι στις τρεις τελευταίες στάσεις δεν θα αναπνέαμε αέρα από τη συσκευή μας, αλλά ειδικό μείγμα αζώτου 25% και οξυγόνου 75% (ο ατμοσφαιρικός αέρας περιέχει μόνο 21% οξυγόνο), το οποίο προέρχεται από τις χαλύβδινες δεξαμενές - μεγάλες φιάλες του σκάφους και φθάνει μέσω σωλήνων μεγάλου μήκους στο βάθος, όπου θα βρισκόμασταν. Έτσι θα επιταχυνόταν σημαντικά η αποβολή του αζώτου από τον οργανισμό μας.

Υπήρχαν, όμως, και άλλα μέτρα ασφαλείας, σύμφωνα με τα οποία έπρεπε:

• Να χρησιμοποιούμε μπουκάλες αέρος διπλές ή μονές, αλλά με χωρητικότητα πολύ μεγαλύτερη απ' ό,τι συνήθως. Ήταν δε τόσο βαριές, που εκεί περίττευε η πάντα απαραίτητη στις καταδύσεις ζώνη βαρών! (Θα ήταν η πρώτη φορά στην πολυετή καταδυτική καριέρα μου που θα καταδυόμουν χωρίς πρόσθετα βάρη!) Ο αέρας τους είχε 260 ατμόσφαιρες(!) δηλαδή, πολύ μεγαλύτερη πίεση από ό,τι συνήθως.

• Να έχουμε μαζί μας δύο κομπιούτερ για ασφάλεια (ένα κανονικό κι ένα εφεδρικό).

• Να είμαστε εξοπλισμένοι και μ' ένα καρούλι με 50 μέτρα σπάγκο κι ένα μπαλόνι χρώματος πορτοκαλί σε σχήμα λουκάνικου μήκους ενάμιση μέτρου (ώστε να μπορεί όποιος δύτης αντιμετώπιζε κάποιο πρόβλημα να το φουσκώσει με αέρα και να το στείλει την επιφάνεια, για να δείξει πού βρίσκεται).

Επρόκειτο να καταδύομαι μαζί με 4 επαγγελματίες δύτες της βάσης, τους Αμερικανούς Tim και Jonathan και τους Μαρσαλλιανούς Edward (ή Eddy) και Ronnie, που είχαν όλοι τεράστια εμπειρία στα ατομικά ναυάγια.

[Ο Τιμ, ο επικεφαλής της βάσης των καταδύσεων, ήταν παλιός αξιωματικός των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων. Αρχικά υπέθεσα ότι θα ήταν αξιωματικός των "βατραχανθρώπων". Κατά τη διαμονή μου στο Bikini είχαμε όλοι πολύ χρόνο στη διάθεσή μας τα βράδια. Στις συζητήσεις που κάναμε διαπίστωσα ότι ήταν περιέργως ενήμερος για πάρα πολλά ελληνικά θέματα. Ήξερε για τον εμφύλιο / συμμοριτοπόλεμο, θυμόταν τα ονόματα του Μάρκου Βαφειάδη, του Άρη Βελουχιώτη, του Νικ. Πλαστήρα, του Κων. Τσαλδάρη κ.λπ. Έμεινα κυριολεκτικά αποσβολωμένος. Και αυτό συνέβη πέρα από τη μέση του πουθενά (!), σε μια μικρή κουκκίδα καταμεσής του Ειρηνικού Ωκεανού στα πέρατα της υφηλίου... Αυτά δεν τα γνωρίζουν σήμερα ούτε καν οι Έλληνες (οι περισσότεροι τουλάχιστον)! Όταν μιλήσαμε για τη σύγχρονη διεθνή πολιτική κατάσταση έπεσα και πάλι από τα σύννεφα! Τέτοιον απίθανο ακροδεξιό δεν έχω συναντήσει ποτέ και πουθενά στη ζωή μου. Θα αναφέρω μόνο ότι κατά τον Τιμ όλες οι μεγάλες αμερικανικές εφημερίδες (Washington Post, N.Y.Times, Los Angeles Times κ.λπ.) είναι όλες κομμουνιστικές!!! Κατόπιν αυτού, πού να αποτολμήσω να του πω ότι οι Αμερικανοί έκαναν λάθος που επιτέθηκαν στο Ιράκ! Θα με έπνιγε στα σίγουρα είτε στην ξηρά, είτε στην κατάδυση! Κατάπια λοιπόν την γλώσσα μου... Ακόμη και ο Jon διαφωνούσε μαζί του. Αργότερα κατέληξα στο συμπέρασμα ότι τον είχαν τοποθετήσει εκεί επίτηδες οι στρατιωτικές αρχές, για να επιτηρεί αυτό το νευραλγικής σημασίας σημείο κοντά στη βάση του Kwajalein. Και βέβαια θα ήταν βαθμοφόρος των μυστικών υπηρεσιών...]

Η ναυαγιο-κατάδυση είναι γενικά μία δύσκολη υπόθεση, που δεν συγχωρεί το παραμικρό λάθος. Προϋποθέτει ειδική εκπαίδευση και απαιτεί πρόσθετο εξοπλισμό πέρα από εκείνο των συνηθισμένων καταδύσεων. Μια βασική αρχή, που εφαρμόζουμε με θρησκευτική ευλάβεια όταν διεισδύουμε μέσα σε ναυάγια, είναι «ο κανόνας των δύο τρίτων». Είναι ο χρυσός κανόνας, που σώζει ζωές. Αυτός επιτάσσει ότι μόνο το ένα τρίτο της ποσότητας του αέρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατάδυση / διείσδυση, το δεύτερο τρίτο πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την έξοδο / επιστροφή, ενώ το τελευταίο τρίτο πρέπει να παραμείνει ως εφεδρεία για τα πολλά δυσάρεστα ενδεχόμενα…

Για τις ιδιαίτερα δύσκολες διεισδύσεις σε μεγάλους, δαιδαλώδεις, σκοτεινούς χώρους στο εσωτερικό των ναυαγίων θα χρησιμοποιούσαμε υποχρεωτικά τον περίφημο "μίτο της Αριάδνης". Αυτός είναι απαραίτητος, για να μπορέσουν οι δύτες να ξαναβρούν την έξοδο. Αλλά, δυστυχώς, δεν αποτελεί πανάκεια, ούτε λειτουργεί χωρίς προβλήματα. Διότι ο μίτος της σωτηρίας αρκετά συχνά μπλέκεται ή κόβεται ή χάνεται κ.λπ. Σε καμιά δε περίπτωση ο δύτης δεν τον κρατάει με το χέρι του. Τον περνάει πάντοτε μέσα από ένα ειδικό καραμπίνερ (= ατσάλινο κρίκο ασφαλείας, που κλείνει με ελατήριο ή και με βιδωτό εξάρτημα, για να μην ανοίξει κατά λάθος).

Άλλος ένας βασικός παράγοντας επιβίωσης είναι να μην πάθει κανείς πανικό, π.χ. αν μπλοκάρει ο ρυθμιστής που τον τροφοδοτεί με αέρα, αν τυχόν στραβοκαταπιεί και χρειαστεί να βήξει, αν δει ξαφνικά κάποιο κήτος κ.λπ. Οι αρχάριοι δύτες, μόλις συμβεί το παραμικρό, προσπαθούν αμέσως ν' αναδυθούν ταχύτατα στην επιφάνεια, αλλά αυτό εκεί ήταν αδύνατο…

Πνευματικά δικαιώματα adventurouslife.gr