Θιβέτ

Το επεισοδιακό ταξίδι

Το μεσημέρι της 27ης Ιουνίου 2017 προσγειώθηκα στη Λάσα, πρωτεύουσα του Θιβέτ. Η πόλη αυτή μαζί με την Λα Παζ της Βολιβίας είναι οι δυο πρωτεύουσες που είναι χτισμένες στοβρίσκονται υψηλότερα από κάθε άλλη στη Γη. Η Λα Παζ είναι χτισμένη σε υψόμετρο περίπου 3.660 μ. και η Λάσα περίπου στα 3.600 μ., δηλαδή πολύ ψηλότερα από την κορυφή του Ολύμπου.

Το κανονικό δρομολόγιο του ταξιδιού μου ήταν Αθήνα - Amsterdam - Chengdu (Κίνα) - Lhasa (Θιβέτ). Λόγω των συνεχόμενων, πολύωρων πτήσεων, των σύντομων χρόνων στα ενδιάμεσα αεροδρόμια, αλλά και της πληρότητας του αεροσκάφους, οι υπεύθυνες στο αεροδρόμιο των Σπάτων μάς συνέστησαν να παραδώσουμε και τις χειραποσκευές μας. Το σύστημα Gate delivery - Gate claim, κατά το οποίο οι χειραποσκευές παραδίδονται πριν από την είσοδο στο αεροπλάνο και παραλαμβάνονται στη σκάλα του κατά την έξοδο απ' αυτό, το είχα εφαρμόσει στο παρελθόν μ' επιτυχία. Εκείνη το φορά, όμως, τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ διαφορετικά, κι αυτό διότι πρώτον οι χειραποσκευές μας στάλθηκαν κατευθείαν στον τελικό προορισμό και δεύτερον η πτήση προς Chengdu ματαιώθηκε, λόγω τεχνικής βλάβης στο κομπιούτερ του αεροπλάνου της KLM. Έτσι, αναγκαστικά μείναμε στο Άμστερνταμ και βέβαια χωρίς τ' απολύτως απαραίτητα, αφού όλα βρίσκονταν στις χειραποσκευές μας! Το χειρότερο ήταν δε ότι χρειάστηκαν πολυήμερες και αγωνιώδεις προσπάθειες μέχρι να ξαναβρούμε τα πράγματά μας...

Την επόμενη μέρα, δυστυχώς, δεν υπήρχε πτήση για το Chengdu, γιατί το δρομολόγιο δεν εκτελούνταν καθημερινά, παρόλο που η συγκεκριμένη πόλη (άγνωστη σχεδόν σε όλους μας στην Ελλάδα) έχει 14 εκατομμύρια κατοίκους, δηλαδή περισσότερους από ό,τι ολόκληρη η χώρα μας! Δεδομένου ότι όλες οι αεροπορικές εταιρίες προσπαθούν να γεμίζουν τ' αεροπλάνα τους προσφέροντας εισιτήρια με πολύ φθηνότερο αντίτιμο, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν πολλές θέσεις την τελευταία στιγμή. Έτσι, η ομάδα μας αναγκαστικά διασπάστηκε.

Ως εναλλακτική λύση, βρήκα μια πτήση για το Chengdu μέσω Πεκίνου (αρκετές ώρες πτήσης ανατολικότερα) με την εταιρία Air China. Προσγειωθήκαμε στο Πεκίνο κι από εκεί έφυγα το πρωί για το Chengdu μ' άλλη πτήση (προς τα δυτικά αυτή τη φορά), άυπνος φυσικά. Στη Λάσα έφθασα, τελικά, το μεσημέρι μ' επόμενη πτήση.

Οι αποσκευές μου δεν έφθασαν παρά μόνο μετά από αρκετές ημέρες, μετά από επανειλημμένες, έντονες προσπάθειες, και πάλι όχι όλες μαζί αλλά τμηματικά!

Το φαινόμενο της άλω

Ήταν μόλις λίγες μέρες μετά από το θερινό ηλιοστάσιο όταν έφτασα στη Λάσα, και γι' αυτό το καταμεσήμερο ο ήλιος βρισκόταν στο ζενίθ του, πολύ κοντά στο υψηλότερο σημείο του ουράνιου θόλου. Εκεί είχα την τύχη να δω στον ουρανό ένα αρκετά σπάνιο φαινόμενο, το φαινόμενο της άλω, δηλαδή ένα πλήρη φωτεινό κύκλο να περιβάλει τον δίσκο του ηλίου σαν φωτοστέφανο (όπως περίπου εκείνα που περιβάλλουν τις κεφαλές των αγίων στις χριστιανικές εικόνες). Όπως έμαθα αργότερα, ακόμη και στο Θιβέτ είναι αρκετά σπάνιο.

Για να προκληθεί το οπτικό αυτό φαινόμενο απαιτείται καλός καιρός. Στη Λάσα, λόγω του μεγάλου υψομέτρου και της διαύγειας της ατμόσφαιρας, ο ουρανός είναι πεντακάθαρος (όταν δεν καλύπτεται από νέφη) και το φαινόμενο ακόμη πιο εντυπωσιακό, συγκριτικά μ' άλλες περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση.

Η άλως, που στη καθομιλουμένη γλώσσα της υπαίθρου σημαίνει αλώνι, οφείλεται στη διάθλαση και ανάκλαση του φωτός επάνω σ' εκατομμύρια αόρατους, μικροσκοπικούς παγοκρυστάλλους, οι οποίοι αιωρούνται στην ατμόσφαιρα και συχνά αποτελούν τα νέφη τύπου θυσάνου ή θυσανοστρώματος. Το φαινόμενο εμφανίζεται συχνότερα γύρω από το δίσκο της Σελήνης και σπανιότερα γύρω από το δίσκο του Ήλιου. Όταν ο φωτεινός δακτύλιος έχει μικρή λαμπρότητα (δηλαδή είναι αμυδρός), όπως συμβαίνει συνήθως στη Σελήνη, τότε είναι λευκός. Αντιθέτως, όταν είναι έντονα λαμπρός, το χρώμα του κυμαίνεται από ερυθρό στο εσωτερικό χείλος του έως πορτοκαλόχρωμο, κίτρινο κ.λπ. στο εξωτερικό χείλος του. Δηλαδή, στα όρια του φωτοστέφανου δημιουργείται ένα είδος λεπτού ουράνιου τόξου, λόγω ανάλυσης του φωτός από διάθλαση (ως γνωστόν, ο συντελεστής διάθλασης είναι διαφορετικός για κάθε χρώμα της ίριδας). Η φωτεινότητα της άλω (είτε λευκής είτε έγχρωμης) αυξάνεται συνήθως από την εσωτερική περιοχή του δακτυλίου προς την περιφέρειά του. Μ' άλλα λόγια, η επιφάνεια του δίσκου που περιβάλλει άμεσα το ουράνιο σώμα είναι σκοτεινή, ενώ ο δακτύλιος είναι φωτεινός, με αυξανόμενη φωτεινότητα όσο μεγαλώνει η απόστασή του από το κέντρο.

Όταν βρέθηκα εκεί, όλες οι συνθήκες ήταν ιδανικές: εποχή - ώρα - καιρός. Το θέαμα αυτού του πελώριου, τέλειου κύκλου στην κορυφή του ουράνιου θόλου ήταν πολύ εντυπωσιακό. Λες κι ήταν μια θύρα που αν άνοιγε θα με οδηγούσε προς το σύμπαν...

Οι λαϊκές παραδόσεις συνδυάζουν το φαινόμενο με την πρόβλεψη του καιρού. Για παράδειγμα, μια αγγλοσαξονική παροιμία λέει:

«Ring around the moon means rain soon»

Σ' αυτό υπάρχει κάποια δόση αλήθειας, γιατί η άλως προδίδει την ύπαρξη των αόρατων σύννεφων από παγοκρυστάλλους που βρίσκονται σε πολύ μεγάλο ύψος .

Η χώρα και η ώρα

Το Θιβέτ είναι μια τεράστια χώρα (περίπου όση η δυτική Ευρώπη!)! Το ευρύτερο Θιβέτ έχει έκταση 2.400.000 τ.χ. και αποτελεί το ένα τέταρτο της επιφάνειας της Κίνας, η οποία είναι η 4η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Γης. Η ιθαγενής ονομασία της είναι Bod ή Bod-Kham. Η αυτόνομη περιοχή του Θιβέτ (δηλαδή το κυρίως Θιβέτ, χωρίς τις περιφερειακές περιοχές του) έχει έκταση 1.200.000 τ.χ. Προς σύγκριση αναφέρω ότι η Γαλλία είναι περίπου 644.000 τ.χ., η Σκανδιναβία (με την Ισλανδία) ~928.000 τ.χ., η Βαλκανική χερσόνησος ~667.000 τ.χ. και η Ελλάδα ~132.000 τ.χ. Δηλαδή, το κυρίως Θιβέτ είναι σχεδόν διπλάσιο από ολόκληρη την Βαλκανική! Από εκεί πηγάζουν οι σημαντικότεροι ποταμοί της Ασίας και συγκεκριμένα οι Yangtze, Mekong, Irrawaddy, Indus, Sutlej, Brahmaputra, Κίτρινος, πολλοί παραπόταμοι του Γάγγη κ.ά.

Παρά την τεράστια έκτασή της, έχει την ίδια ώρα παντού (ώρα Κίνας!). Η χώρα αυτή που καλύπτει 5 γεωγραφικές ωριαίες ατράκτους έχει επιλέξει να έχει μια ενιαία ώρα (Universal Coordinated Time + 8). Η ίδια ώρα διευκολύνει μεν τις συναλλαγές, τα ταξίδια κ.ά., αλλά η αρχή και το τέλος της ημέρας "πέφτουν" σε απίθανες και άβολες ώρες στις διάφορες περιοχές της.

Ο πληθυσμός του Θιβέτ δεν είναι επακριβώς γνωστός, επειδή οι αρχές αποφεύγουν τις απογραφές καθώς δεν επιθυμούν τον σαφή διαχωρισμό μεταξύ γηγενών και επηλύδων, δηλαδή Κινέζων Χαν. Κατ' εκτίμηση, κυμαίνεται μεταξύ 3 και 6 εκατομμυρίων.

Πέραν του Θιβέτ, στην ευρύτερη περιοχή των Ιμαλαΐων υπάρχουν τα μικρά ανεξάρτητα κράτη Nepal και Bhutan. Παλαιότερα υπήρχαν κι άλλα βασίλεια, είτε πριγκιπάτα μαχαραγιάδων, όπως το Sikkim, που βρίσκεται ανάμεσα στο Νεπάλ και στο Μπουτάν (απορροφήθηκε από την Ινδία το 1975), και τα Landakh και Zanskar, τα οποία ενσωματώθηκαν, μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας από τους Βρετανούς, στο κρατίδιο Jammu & Kashmir της βορειοδυτικής Ινδίας. Στα κράτη αυτά κατόρθωσα να πάω σε προηγούμενα ταξίδια μου.

Οι τρόποι προσπέλασης

Οι κυριότερες οδοί πρόσβασης στο Θιβέτ είναι τρεις:

1) οδικώς, συνήθως από το Νεπάλ μέσω Κατμαντού. Ο δρόμος είναι πολύ δύσκολος και μάλλον επικίνδυνος,

2) σιδηροδρομικώς, μέσω Πεκίνου κ.λπ., με τη σιδηροδρομική γραμμή Golmud - Lhasa, η οποία εγκαινιάστηκε την 1η Ιουλίου 2006, και

3) αεροπορικώς προς το αεροδρόμιο της Λάσα, σε υψόμετρο 3.600 μέτρων. Είναι ο ταχύτερος τρόπος πρόσβασης, αλλά παρουσιάζει το μεγάλο μειονέκτημα ότι δεν προσφέρει σταδιακή προσαρμογή του ανθρώπινου οργανισμού στο μεγάλο υψόμετρο.

Οι ειδικές δυσκολίες του ταξιδιού

Το ταξίδι στο Θιβέτ παρουσιάζει τρεις βασικές δυσκολίες:

Α. Επί αιώνες ένα ταξίδι στη μακρινή και δυσπρόσιτη χώρα του Θιβέτ ήταν πρακτικά σχεδόν αδύνατο. Επί δεκαετίες ήταν απολύτως απαγορευμένο το ταξίδι στην περιοχή, λόγω των πολιτικών αναταραχών, των συχνών διαδηλώσεων και των αιματηρών συγκρούσεων, καθώς οι Θιβετιανοί αντιδρούσαν έντονα στην κατάληψη της χώρας τους από τους Κινέζους. Τώρα το ταξίδι επιτρέπεται, αλλά χρειάζεται ειδική βίζα, δεδομένου ότι η βίζα της Κίνας δεν ισχύει για το Θιβέτ (και η διαδικασία απόκτησης είναι χρονοβόρα και κοστίζει αρκετά). Επίσης, δεν δίνεται άδεια εισόδου σε ανθρώπους που ασκούν μερικά "ευαίσθητα" επαγγέλματα, όπως δημοσιογράφους, φωτορεπόρτερς, μέλη ανθρωπιστικών ή θρησκευτικών οργανώσεων κ.ά. Ακόμη απαγορεύεται αυστηρότατα κάθε έντυπο ή φωτογραφία του Δαλάι Λάμα και των λοιπών θρησκευτικών ηγετών. Κατά συνέπεια, η απλή κατοχή ή ανάγνωση κάθε δυτικής προέλευσης ταξιδιωτικού οδηγού ή σχετικού βιβλίου μπορεί να έχει δυσάρεστες έως τραγικές συνέπειες!

Από τότε που η επίσκεψη στο Θιβέτ είναι προσιτή, έχει δημιουργηθεί ένα άλλο πρόβλημα: αυτό των πολυάριθμων επισκεπτών (Κινέζων στη συντριπτική πλειονότητα). Καθώς οι χώροι μέσα στα μοναστήρια, παλάτια κ.λπ. είναι πολύ περιορισμένοι, οι αρχές αναγκάστηκαν να λάβουν μέτρα. Δηλαδή, για τους πιο σημαντικούς προορισμούς, όπως π.χ. το περίφημο ανάκτορο Ποτάλα, η διάρκεια της επίσκεψης είναι αυστηρά προκαθορισμένη. Αν τυχόν η ομάδα καθυστερήσει στην έξοδο, υπεύθυνος θεωρείται ο αρχηγός-ξεναγός, που υποχρεώνεται να πληρώσει πρόστιμο! Λαμβανομένου δε υπόψη ότι σχεδόν σε κάθε διαδρομή υπάρχουν πολλά σκαλοπάτια και ότι το μεγάλο υψόμετρο προκαλεί δύσπνοια, το πρόβλημα γίνεται εντονότερο σε όσους δεν έχουν καλή φυσική κατάσταση.

Επιπλέον, λόγω υψομέτρου, ψύχους και άβατου (από τα πολλά χιόνια) οδικού δικτύου, η μόνη κατάλληλη εποχή για επίσκεψη είναι το καλοκαίρι.

Β. Η δεύτερη μεγάλη δυσκολία είναι το μεγάλο υψόμετρο, που προκαλεί την οξεία «Ασθένεια των Μεγάλων Υψομέτρων» (AMS = Acute Mountain Sickness). Στις Άνδεις ονομάζεται Mal de Montaña ή Soroche. Η νόσος αυτή γίνεται αιτία διαφόρων συμπτωμάτων, τα ηπιότερα των οποίων είναι έντονος πονοκέφαλος, ζαλάδες, εμετός, διάρροια, δύσπνοια, ταχυπαλμία κ.ά. Τα πιο σοβαρά είναι πνευμονικό και εγκεφαλικό οίδημα, που οδηγούν στον θάνατο αν δεν υπάρξει ιατρική/νοσοκομειακή βοήθεια. Για την αποφυγή του, είναι απαραίτητος ο βαθμιαίος εγκλιματισμός στο μεγάλο υψόμετρο, για τον οποίο απαιτούνται από λίγες μέρες έως πολλές εβδομάδες (ανάλογα με το υψόμετρο και τη φυσική κατάσταση του ταξιδευτή/ορειβάτη). Βασικό στοιχείο της προσαρμογής αυτής αποτελεί η δημιουργία περισσότερων ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον οργανισμό, για την οποία απαιτείται πολύς χρόνος.

Ένας τρόπος εγκλιματισμού είναι ν' ανεβαίνει κανείς σε μεγαλύτερο υψόμετρο και κατόπιν να κατεβαίνει περίπου 300 έως 400 μέτρα χαμηλότερα για να κοιμηθεί, γιατί τα μεγαλύτερα προβλήματα δύσπνοιας δημιουργούνται την ώρα του ύπνου. Αυτή τη μέθοδο εφάρμοσα κι εγώ με επιτυχία κατά την ορειβασία μου στο Kilimanjaro. Υπάρχουν, επίσης, και κάποια φάρμακα όπως το Diamox, το αφέψημα φύλλων κόκας που χρησιμοποιούν στην οροσειρά των Άνδεων. Εκεί στα υψίπεδά τους τα φαρμακεία πουλούν και coramina glucosa. Επίσης, παλαιότερα χρησιμοποιούσαν και το φάρμακο Εffortil (ως τονωτικό της καρδιάς και του κυκλοφοριακού). Ακόμα και η σπιρουλίνα είναι ευεργετική, γιατί ενισχύει τον οργανισμό. Όλα αυτά βοηθούν, χωρίς ν' αποτελούν πανάκεια και βεβαίως πρέπει να λαμβάνονται με τη σύμφωνη γνώμη του προσωπικού γιατρού. Στις δύσκολες καταστάσεις πάντως, το φάρμακο είναι μόνον ένα: ταχύτατη επιστροφή σε χαμηλό υψόμετρο!

Η περιεκτικότητα του ατμοσφαιρικού αέρα σε οξυγόνο είναι γενικά περίπου 20,9%. Όμως, η χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση στα μεγάλα υψόμετρα έχει ως αποτέλεσμα το ενεργό / αισθητό ποσοστό οξυγόνου να είναι πολύ μικρότερο. Έτσι, αναπνέοντας στη Λάσα έχεις την αίσθηση ότι το ποσοστό του οξυγόνου είναι μόνο 13,2%. Αυτό μοιάζει (χωρίς να είναι τελείως ανάλογο) με τον περίφημο «wind chill factor» (συντελεστή ψύξης ανέμου). Σύμφωνα με αυτόν, η αισθητή θερμοκρασία όταν φυσάει είναι πολύ χαμηλότερη από την πραγματική (και βεβαίως όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του ανέμου τόσο χαμηλότερη είναι η αισθητή θερμοκρασία).

Παρότι η ομάδα μας αποτελείτο μόνο από πολυταξιδεμένους, πεπειραμένους και αποφασισμένους ταξιδευτές, υπήρξαν πολλά προβλήματα. Μόλις προσγειωθήκαμε, δυο από την ομάδα (ο ένας μάλιστα γιατρός) έγιναν κατακίτρινοι και ήταν στα πρόθυρα της λιποθυμίας. Ευτυχώς, αναπνέοντας οξυγόνο από φορητή φιάλη, μέσω ειδικής μάσκας, συνήλθαν.

Όπως διαπίστωσα, φιάλες και μάσκες οξυγόνου υπήρχαν παντού: στα δωμάτια των ξενοδοχείων, στα λεωφορεία, στα τρένα κ.λπ. Επίσης, σ' όλα τα δωμάτια των ξενοδοχείων υπάρχουν δυο μπουτόν κινδύνου για άμεση βοήθεια: το ένα στο λουτρό και το άλλο στο προσκέφαλο του κρεβατιού. Σε πολλά ξενοδοχεία υπάρχει ακόμη και ειδικό δωμάτιο Πρώτων Βοηθειών. Προσφέρονται, επίσης, αεροζόλ οξυγόνου, ακόμη και μαξιλάρια οξυγόνου με ειδικό επιστόμιο.

Το σοβαρότερο πρόβλημα το αντιμετώπισε ένα μέλος της ομάδας μας. Έπασχε από υπνική άπνοια και ο γιατρός του έδωσε εντολή να επιστρέψει αμέσως σε χαμηλό υψόμετρο στην Κίνα (το Chengdu έχει υψόμετρο 500 μέτρα μόνο). Συμμορφώθηκε και έτσι απέφυγε τα χειρότερα! Αλλά πλήρωσε πολύ περισσότερα χρήματα για να φύγει εσπευσμένα και δεν είδε σχεδόν τίποτα από το Θιβέτ. Απ' όλη την ομάδα μόνο εγώ και ένα άλλο μέλος δεν αντιμετωπίσαμε πρόβλημα. Η μακρόχρονη πείρα μου σ' ένα σωρό ταξίδια για ορειβασία, σκι, πορείες, πτήσεις, περιηγήσεις κ.λπ. με βοήθησε πολύ. Αναφέρω εδώ μόνο την άνοδο μου: α) στην κορυφή του Kilimanjaro (στα 6.000 μ.), β) στα γκέιζερ του El Tatio της Βόρειας Χιλής (4.150 μ.), γ) στη «Φωλιά της Τίγρης» στο κράτος του Μπουτάν (3.200 μ.) δ) πολλές φορές κάνοντας σκι στις Άλπεις σε υψόμετρα μέχρι και 4.400 μ. κ.α. [Τις 5 αναβάσεις μου στην κορυφή του Ολύμπου δεν τις θεωρώ σημαντικές (λόγω του "μικρού" υψομέτρου), αλλά πολύ καθοριστικές για την καλή φυσική μου κατάσταση...]

Η δυσκολία που αντιμετωπίζει ο ταξιδιώτης σε πολύ μεγάλα υψόμετρα είναι εμφανής και σε πολύ απλές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, όταν κρατήσεις για λίγο την αναπνοή σου για να πλύνεις τα δόντια σου ή για να τραβήξεις με σταθερότητα μια φωτογραφία, αμέσως αισθάνεσαι ότι λαχάνιασες!

Εκτός, όμως, από τις σοβαρές επιπτώσεις της χαμηλής πίεσης στα μεγάλα υψόμετρα (π.χ. στο Koriu - La pass 5.200 μ.) συμβαίνουν κι αστεία πράγματα: πολλά από τα συνηθισμένα πακέτα υγρών μαντηλιών φουσκώνουν, λόγω της χαμηλής πίεσης, και γίνονται σαν λουκάνικα ή μικρά μπαλόνια! Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με ό,τι είναι σφραγισμένο αεροστεγώς, γι' αυτό θα πρέπει να αφαιρείται κατά το δυνατόν προηγουμένως ο εγκλωβισμένος αέρας.

Γ. Η τρίτη δυσκολία είναι οι τουαλέτες!

Τα ξενοδοχεία που έμεινα ήταν καλούτσικα έως ικανοποιητικά. Εκεί, ευτυχώς, οι τουαλέτες ήταν αρκετά καλές. Από εκεί και πέρα, όμως, άρχιζε η... "άβυσσος". Το πρόβλημα ήταν σημαντικότατο, γιατί κάποιες διαδρομές με το λεωφορείο διαρκούσαν ολόκληρη μέρα... Το μέγεθος του ήταν τόσο μεγάλο που μας είχε δοθεί η οδηγία να έχουμε μαζί μας χειρουργικές μάσκες, προς αποφυγή της φοβερής δυσοσμίας. Δυστυχώς, όμως, ελάχιστα μας ωφέλησε!

Μια μοναδική εμπειρία που αποδίδει με γλαφυρό τρόπο τις επικρατούσες συνθήκες στο Θιβέτ έζησα όταν χρειάστηκε να σταματήσουμε για να πάμε στην τουαλέτα σε κάποια από αυτές τις πολύ μεγάλες διαδρομές με λεωφορείο. Επισκέφθηκα, λοιπόν, τα δημόσια αποχωρητήρια, τα οποία εντόπισα από "μίλια" μακριά, λόγω της δυσοσμίας! Επρόκειτο, απλώς, για ένα βαθύ χαντάκι, το οποίο καβαλούσαν όσοι ήθελαν ν' ανακουφιστούν, έβαζαν δηλαδή καθένα πόδι σε κάθε μεριά του. Βεβαίως, δεν υπήρχε το παραμικρό διαχωριστικό για ιδιωτικότητα (privacy) μεταξύ των "αποπατούντων"! Ενώ προσπαθούσα να τελειώνω τη συνήθη διαδικασία μια ώρα αρχύτερα για να απομακρυνθώ από το τραγικά δύσοσμο μέρος, είδα κάτι συγκλονιστικό: ένας νεαρός καθόταν στη στάση αυτή πολύ άνετα και διάβαζε ανενόχλητος το κινητό του... ακίνητος, ακριβώς επάνω από το χαντάκι των περιττωμάτων. Θα ήθελα πολύ να τον φωτογραφίσω, ως πειστήριο, αλλά δεν τόλμησα. Δεν είχα όρεξη να μπλέξω τραβώντας απαγορευμένες φωτογραφίες, όπως τόσες φορές μου είχε συμβεί παλαιότερα σ' άλλες χώρες. Ίσως η εξήγηση αυτού του φαινομένου να μπορεί να δοθεί από τον ψυχοσωματικό νόμο Weber - Fechner, ο οποίος συνδέει το ερέθισμα με την αίσθηση που αυτό προκαλεί. Με δυο λόγια, δεν είναι αναλογική αλλά μάλλον εκθετική ή λογαριθμική, δηλαδή χρειάζεται πολύ μεγάλη διαφορά ερεθίσματος ώστε να γίνει αντιληπτή η αίσθηση. Και κάτι, επίσης, σημαντικό: η όσφρηση είναι η μόνη αίσθηση του ανθρώπου που μετά από λίγο χρόνο συνηθίζει το ερέθισμα που δέχεται και δεν το αντιλαμβάνεται πλέον, διότι επέρχεται κορεσμός !

Καμιά φορά εμείς οι πολύ φανατικοί ταξιδευτές, που ανήκουμε στην ολιγάριθμη "κάστα" των ιδιόρρυθμων globetrotters κάνουμε διαγωνισμό (μακάβρια συνήθεια...) ποιος έχει βρεθεί αντιμέτωπος με την πιο αποκρουστική, αηδιαστική και δύσοσμη κατάσταση! Και μέχρι τώρα έχω κερδίσει σε όλους!

Αυτή η διήγηση νομίζω ότι είναι πολύ χρήσιμη, γιατί προσγειώνει όσους πιστεύουν, από άγνοια, ότι τα ταξίδια σε μακρινές υπανάπτυκτες χώρες είναι εύκολα αντιμετωπίσιμα. Για παράδειγμα, αναφέρω ένα περιστατικό μιας μικρής ομάδας επώνυμων Αθηναίων που ταξίδεψε σε μια άλλη χώρα των Ιμαλαΐων. Έκλεισαν, μέσω μεγάλου ταξιδιωτικού γραφείου βεβαίως, πρώτη θέση στα αεροπλάνα και τα πλέον πολυάστερα ξενοδοχεία παντού. Θεώρησαν, λοιπόν, ότι είχαν λύσει όλα τα προβλήματά τους και ήταν ήσυχοι! Λίγες μέρες μετά γύρισαν πίσω άρρωστοι. Μου διηγήθηκαν την περιπέτειά τους αμέσως μετά από την επιστροφή τους. Δυστυχώς γι' αυτούς, δεν μου είχαν πει εκ των προτέρων για το ταξίδι που σχεδίαζαν. Αφού μου περιέγραψαν τι συνέβη τους υπενθύμισα τη γνωστή ελληνική παροιμία για τα… «μεταξωτά βρακιά». Παρακαλώ, συγχωρείστε μου την κακεντρέχεια.

Έχοντας συνειδητοποιήσει το μέγεθος του προβλήματος, ο Κινεζικός Οργανισμός Τουρισμού έχει εκπονήσει, από το 2015, μακρόπνοο σχέδιο αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των τουαλετών.

Μέχρι την ολοκλήρωσή του, οι πιο ευαίσθητοι ταξιδιώτες θα πρέπει να είναι ψυχολογικά προετοιμασμένοι για τα απρόοπτα και για τις δυσκολίες που ενδεχομένως να συναντήσουν. Για τα χαμηλής ποιότητας ξενοδοχεία, μπορεί να έχουν μαζί τους μια δική τους μαξιλαροθήκη, αν αμφιβάλλουν για την καθαριότητα τους...

Πάντως, το σίγουρο είναι ότι όταν, μετά από χρόνια, αναβαθμιστεί το επίπεδο της άνεσης και της καθαριότητας στο Θιβέτ, θα υπάρξει αντιστάθμιση της βελτίωσης αυτής με την αύξηση των επισκεπτών και την υποβάθμιση της οπτικής απόλαυσης. Είναι το μοιραίο τίμημα…

Οι χειρότερες περίοδοι του Θιβέτ

Οι χειρότερες περίοδοι στη σύγχρονη ιστορία του Θιβέτ ήταν:

1) Αμέσως μετά από την κατάληψη της χώρας από τον Ερυθρό Στρατό του Μάο, την περίοδο 1950-1951. Ο εμπειροπόλεμος στρατός του κατέλαβε πολύ εύκολα το Θιβέτ, την εποχή που ολόκληρη η υφήλιος ήταν απασχολημένη με τον πόλεμο στην Κορέα.

2) Όταν το 1959 δραπέτευσε κρυφά ο Δαλάι Λάμα και κατέφυγε στην Ινδία. Τότε ξέσπασαν μεγάλες ταραχές, με αίτημα την απόσχιση της χώρας από την Κίνα, αλλά καταπνίγηκαν από τον κινεζικό στρατό. Το 1961, το καθεστώς μοίρασε κτήματα στους ακτήμονες γεωργούς, για να κατευνάσει τις αντιδράσεις.

Σήμερα, ο Δαλάι Λάμα διαμένει την πόλη Dharamshala της Βόρειας Ινδίας, όπου εδρεύει και η εξόριστη Κυβέρνηση του Θιβέτ.

3) Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Μορφωτικής Επανάστασης, που κήρυξε ο Μάο (1966-1976). Εκείνη την εποχή ούτε οι αξιωματούχοι του κομμουνιστικού κόμματος ούτε οι ξένοι διπλωμάτες ήταν ασφαλείς στην Κίνα! Πολλοί Θιβετιανοί εγκατέλειψαν τότε την πατρίδα τους. Ένα από τα πρώτα στρατόπεδα για πρόσφυγες δημιουργήθηκε στην πόλη Pokhara του Νεπάλ (το 1964). Ο ακριβής αριθμός των νεκρών αυτής της συγκλονιστικής διαμάχης είναι άγνωστος. Τα θύματα υπολογίζονται σε περίπου 30 εκατομμύρια!

Οι φανατικοί νεαροί Ερυθροί Φρουροί προκάλεσαν πολύ μεγάλη καταστροφή στα μοναστήρια, στους ναούς και στα κειμήλια του Θιβέτ. Ο Τσου Εν Λάι, πρωθυπουργός τότε της Κίνας, θέλησε να προστατεύσει τουλάχιστον το περίφημο ανάκτορο Ποτάλα του Δαλάι Λάμα (που χρησίμευε άλλοτε και ως έδρα της θιβετιανής κυβέρνησης) από τους έξαλλους ερυθροφρουρούς. Αλλά, επειδή δεν είχε εμπιστοσύνη ότι η εντολή του θα γίνει σεβαστή, έστειλε πιστά και αφοσιωμένα σ' αυτόν στρατεύματα, για να το προστατεύσουν από τη μανία τους.

Πάντως, τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες αποκατάστασης των ζημιών και αναστήλωσης των σημαντικών μοναστηριών, καθώς αποτελούν σημαντικό πόλο έλξης των επισκεπτών.

4) Τον Μάρτιο του 2008, όταν έγινε μεγάλη εξέγερση για να αφυπνισθεί το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινής γνώμης και να πιεσθεί η κινεζική κυβέρνηση, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, που ήταν προγραμματισμένοι για τον Αύγουστο του ιδίου χρόνου. Έγιναν μαζικές διαδηλώσεις, αλλά η εξέγερση καταπνίγηκε στο αίμα, αφήνοντας πολλούς νεκρούς. Επίσης, έγιναν πολλές και μεγάλες διαδηλώσεις συμπαράστασης σε διάφορες μεγαλουπόλεις της Γης από εξόριστους Θιβετιανούς, αλλά κι από χιλιάδες συμπαθούντες κατοίκους, με αιματηρά επεισόδια. Διοργανώθηκαν λαμπαδηδρομίες σε πολλές χώρες, καθώς και σοβαρές αντικινεζικές διαμαρτυρίες και ταραχές που, όμως, διαλύθηκαν από στρατιές αστυνομικών. Οι διαδηλωτές αντικατέστησαν τους 5 κύκλους της Ολυμπιακής σημαίας τους με 5 τεράστιες χειροπέδες! Παρόλα αυτά ο Δαλάι Λάμα (κάτοχος του Βραβείου Νομπέλ Ειρήνης) παρέμεινε γαλήνιος, ζήτησε αυτοσυγκράτηση και ήπια συνεργασία, όχι βία. Δεν απαρνήθηκε την οδό της ειρήνης και δεν άλλαξε καθόλου το κήρυγμά του. Τάχθηκε υπέρ της αυτονομίας και όχι υπέρ της ανεξαρτησίας του Θιβέτ. Επίσης, κάλεσε τον κόσμο να πάει στους Ολυμπιακούς Αγώνες! Βεβαίως, οι απόψεις του επικρίθηκαν έντονα. Προφανώς, τότε, και για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε απαγορευθεί τελείως η είσοδος ξένων στο Θιβέτ.

Λίγο αργότερα, τον Μάιο του ίδιου χρόνου, συνέβη σφοδρότατος σεισμός 7,9 Ρίχτερ στην κινεζική επαρχία Σετσουάν, ο οποίος κόστισε τη ζωή σε περίπου 70.000 ανθρώπους (εκ των οποίων οι 10.000 περίπου ήταν μαθητές) και δημιούργησε εκατομμύρια άστεγους. Πολλοί, μεταξύ των οποίων και η Σάρον Στόουν, θεώρησαν το συμβάν ως τιμωρία της Κίνας για την υπεροπτική αλαζονεία της. Αυτή η μεταφυσική ερμηνεία προκάλεσε τη μήνιν και οργή των κινεζικών αρχών, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί η διάσημη ηθοποιός να ζητήσει συγγνώμη από τον κινεζικό λαό. Σημειώστε ότι η Στόουν είχε ασπασθεί ήδη τον Βουδισμό μετά από μια συνάντησή της με τον Δαλάι Λάμα. Κι άλλοι ηθοποιοί, όπως η Ούμα Θέρμαν, ο Ρίτσαρντ Γκιρ (που χαρακτηρίστηκε persona non grata, δηλαδή ανεπιθύμητος στην Κίνα από το 1978) κ.λπ. είναι Βουδιστές .

Η "κινεζοποίηση" του Θιβέτ

Μετά από την κατάρρευση της κινεζικής δυναστείας Qing, το έτος 1912, το Θιβέτ ήταν ανεξάρτητο μέχρι την εισβολή των στρατευμάτων του Μάο, το 1951. Βεβαίως, δεν είχε υπάρξει πλήρης αναγνώριση της χώρας, αλλά ενστάσεις για κατάσταση "προτεκτοράτου" τόσο από την Κίνα όσο και από την Μ. Βρετανία.

Στο διάστημα των περίπου 70 ετών της κινεζικής κατοχής του Θιβέτ γίνεται συστηματική προσπάθεια "κινεζοποίησης" της χώρας με πολλούς τρόπους, κυρίως με μετανάστευση πολύ μεγάλου πλήθους Κινέζων της φυλής Χαν (που είναι η επικρατούσα στην Κίνα) και με παροχή παντός είδους ενισχύσεων και οικονομικών διευκολύνσεων. Η αλλοίωση της σύνθεσης του πληθυσμού είναι αισθητή. Οι Κινέζοι καταβάλλουν σοβαρές προσπάθειες για να κρατήσουν το άγονο και ορεινό Θιβέτ υπόδουλο, παρά τις σφοδρές διεθνείς αντιδράσεις, εξαιτίας:

1) της τεράστιας έκτασης της περιοχής αυτής, καθώς και του πολύτιμου ορυκτού πλούτου της (ουράνιο, λίθιο, βόραξ κ.ά.),

2) του φόβου για διεκδίκηση της ανεξαρτησίας και άλλων περιοχών. Αν δινόταν ανεξαρτησία στο Θιβέτ, θα επακολουθούσε το ίδιο αίτημα για την περιοχή Xinjiang, των Μωαμεθανών Ουιγούρων (Uyghurs) του κινεζικού Τουρκεστάν, που είναι η μεγαλύτερη σε έκταση περιοχή της Κίνας!

Η φυλή αυτή διεξάγει ήδη αγώνα απόσχισης και γι' αυτό τα μέτρα ασφαλείας σ' όλη την Κίνα και ιδίως στα αεροδρόμια είναι πολύ αυστηρά. Για παράδειγμα, στις μεγάλες αποσκευές που τοποθετούνται μέσα στο αμπάρι / κύτος του αεροπλάνου δεν επιτρέπουν ούτε σπίρτα ούτε αναπτήρες. Ο έλεγχος είναι εξονυχιστικός κι ανακαλύπτουν τα πάντα με μηχανήματα: Καλούν κατόπιν ιδιαιτέρως τον κάθε επιβάτη, ανοίγουν την μεγάλη βαλίτσα του, βγάζουν έξω όλο το περιεχόμενο και ψάχνουν λεπτομερώς μέχρι να εντοπίσουν το επίμαχο μικρό αντικείμενο. Δεν επιτρέπουν την αναχώρησή του, αν προηγουμένως δεν το αφαιρέσουν! Η αυστηρότητα αυτή είναι πρωτοφανής.

Επειδή αυτό το είχα υποστεί κι ένα χρόνο πριν, για να τους ξεγελάσω αυτή τη φορά μηχανεύτηκα το εξής: πήρα δυο μεταλλικά καλύμματα από δοχεία, έβαλα ένα μικρό αναπτηράκι ανάμεσα και τα σύνδεσα όλα μαζί με πλαστική ταινία, σαν σάντουιτς. Ήμουν βέβαιος ότι θα περνούσαν τον έλεγχο. Αμ δε! Τα εντόπισαν! Και τράβηξα πάλι την ίδια ταλαιπωρία. Έχουν, λοιπόν, κάνει τεράστια πρόοδο και σ' αυτόν τον τομέα...

Εκτός από τ' αεροδρόμια, απίστευτα λεπτομερείς έλεγχοι εφαρμόζονται και σε πολλά άλλα μέρη. Στο ναό Jokhang, ο οποίος βρίσκεται κοντά στο ανάκτορο Potala και είναι ο ιερότερος της χώρας, αλλά και στην μεγάλη πλατεία μπροστά απ' αυτόν διεξάγονται ειδικοί έλεγχοι σε σακίδια και τσάντες, αλλά και σωματική έρευνα σε όλους ανεξαιρέτως τους επισκέπτες για τυχόν εύφλεκτα υλικά. Με τον τρόπο αυτό προσπαθούν να αποφύγουν νέα αυτοπυρπόληση - αυτοκτονία διαμαρτυρίας, γεγονός που έχει συμβεί στο παρελθόν και προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή κατά των κινεζικών Αρχών...

Επίσης, οι Κινέζοι απαγορεύουν "δια ροπάλου" την εισαγωγή στο Θιβέτ σχετικών με τον Δαλάι Λάμα φωτογραφιών και κειμένων, έστω και αν αυτά είναι γραμμένα στην (ακατανόητη για τους Θιβετιανούς) ελληνική γλώσσα! Έτσι, απαγορεύονται όλοι οι ταξιδιωτικοί οδηγοί, οι οποίοι, όπως είναι φυσικό, περιέχουν δυσμενή σχόλια για την κινεζική διακυβέρνηση. Φυσικά, απαγορεύονται κι όλα τα θρησκευτικά βιβλία: χριστιανική Βίβλος, μουσουλμανικό Κοράνι, ιουδαϊκή Torah κ.λπ.

Πάντως, η πλειοψηφία των αλλοδαπών επισκεπτών της χώρας καταβάλλει προσπάθειες για να ενισχύσει τους Θιβετιανούς (π.χ. αγοράζοντας είδη λαϊκής τέχνης μόνο από τα μικρά μαγαζιά των ντόπιων) έναντι των επηλύδων Κινέζων.

Η σιδηροδρομική γραμμή Πεκίνο - Λάσα

Η νέα γραμμή, που ονομάστηκε «Τρένο των Ιμαλαΐων» θεωρήθηκε παγκοσμίως ως εξαιρετικό επίτευγμα, επειδή σε κάποια σημεία περνάει από υψόμετρα άνω των 5.000 μέτρων (π.χ. Tanggula Pass 5.072 m, που αποτελεί και το ρεκόρ υψομέτρου για σιδηρόδρομο, το οποίο κατείχε προηγουμένως το Περού). Περνάει, επίσης, μέσα από εξαιρετικά δύσβατες περιοχές, ακόμη και από μονίμως παγωμένα (permafrost) εδάφη. Με την υπερθέρμανση του πλανήτη υπάρχει, μάλιστα, κίνδυνος να υποστεί ζημιές η θεμελίωση των σιδηροδρομικών γραμμών στα τμήματα όπου το έδαφος είναι παγωμένο. Ενδιάμεσος σταθμός της είναι η πόλη Golmud (υψόμετρο 2.809 μ.), που αποτελεί μια από τις πύλες εισόδου στο Θιβέτ και χρησιμεύει για τη βαθμιαία προσαρμογή στα μεγάλα υψόμετρά του.

Η διαδρομή Πεκίνο - Λάσα έχει μήκος 4.000 χλμ., με τα περίπου 960 χλμ. να βρίσκονται σε υψόμετρο άνω των 4.000 μέτρων. Η λειτουργία της άρχισε το 2006 και η διάρκεια του ταξιδιού είναι 48 ώρες. Οι δυσκολίες κατασκευής ήταν τόσο μεγάλες που οι Κινέζοι την επονόμασαν «Όγδοο θαύμα του Κόσμου». Σε κάποια τμήματά της κατασκεύασαν υπόγειο σύστημα ψύξης, ώστε να μην κινδυνεύει να υποχωρήσει η υποδομή της κατά το θέρος, αν πάψει να είναι παγωμένο και επομένως σκληρό το έδαφος. Χρειάστηκαν πολλά χιλιόμετρα γεφυρών και υπερυψωμένων διαβάσεων, καθώς και πολυάριθμες μεγάλες σήραγγες. Κατά τις εργασίες κατασκευής της γραμμής χρησιμοποιήθηκαν 24 υπερβαρικοί θάλαμοι για περίθαλψη των εργαζομένων, που υπέφεραν από οξεία νόσο των ορέων. Το κόστος ανήλθε στα 4,1 δισεκατομμύρια δολάρια.

Τα βαγόνια έχουν σταθερή πίεση, όπως οι καμπίνες των αεροπλάνων, και τα κρύσταλλα των παραθύρων έχουν φίλτρα προστασίας από τις υπεριώδεις ακτίνες. Το τρένο είναι εξοπλισμένο με πλήρες σύστημα παροχής οξυγόνου σ' όλα τα βαγόνια! Υπάρχουν, επίσης, ατομικές φιάλες οξυγόνου για παν ενδεχόμενο. Κάθε συρμός συνοδεύεται και από ειδικό γιατρό.

Η θρησκεία

Η αρχέγονη θρησκεία ήταν η ανιμιστική και σαμανική και οι πιστοί της ονομάζονταν Bonpa. Αυτή υποχώρησε όταν διαδόθηκε ο βουδισμός, αλλά διάφορα στοιχεία της εξακολουθούν να επιβιώνουν ως έθιμα, συνήθειες και παραδόσεις. O βουδισμός προήλθε από την Ινδία και μεταδόθηκε αργότερα στους Μογγόλους, όταν αυτοί κατέκτησαν το Θιβέτ, γύρω στο έτος 1250.

Στη διάρκεια των αιώνων ο θιβετιανός βουδισμός ακολουθεί διάφορες σχολές / κλάδους: Gelug(pa), Kagyu(pa), Nyingma(pa), Sakya(pa), Kagyu(pa), Kadam(pa) κ.λπ. Στον λαμαϊκό βουδισμό του Θιβέτ ανώτεροι πνευματικοί ηγέτες είναι ο υπέρτατος ηγέτης Δαλάι Λάμα και ο δεύτερος στην ιεραρχία Πάντσεν Λάμα. Του πρώτου η έδρα ήταν η Λάσα (στο ανάκτορο Potala), ενώ του δεύτερου η Shigatse, που είναι η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της χώρας και συγκεκριμένα το μοναστήρι Tashilhunpo, που σημαίνει «Όρος της ευλογίας». Η ονομασία Δαλάι Λάμα σημαίνει «ωκεανός σοφίας», ενώ Πάντσεν Λάμα σημαίνει «φωτισμένος» / «μέγας δάσκαλος». Καθένας από τους δυο αυτούς θρησκευτικούς ηγέτες συμμετέχει στην επιτροπή εκλογής του άλλου, όταν χηρέψει η θέση. Πριν από το κομμουνιστικό καθεστώς, αμφότεροι είχαν και πολιτική εξουσία.

Το όρος Kailash (υψόμετρο 6.714 m) είναι το πλέον ιερό βουνό του Θιβέτ και βρίσκεται στο δυτικό μέρος της χώρας (απέχει πολύ από τη Λάσα). Από αυτό πηγάζουν 4 ποταμοί (Ινδός - Βραχμαπούτρα - Sutlej - Karnali παραπόταμος του Γάγγη). Στην κορυφή του δεν επιτρέπεται ν' ανέβει κανένας, γιατί θεωρείται ότι εκεί είναι η μόνιμη κατοικία του θεού Shiva. Αποτελεί σημαντικό τόπο προσκυνήματος, όπου οι πιστοί κάνουν μεγάλη πορεία κυκλικά γύρω του (Κόρα), πάντα κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Αυτό είναι σημαντικό στοιχείο της λατρείας του βουδισμού. Αντιθέτως, οι οπαδοί της παλιάς θρησκείας Bon κινούνται, σύμφωνα με την παράδοσή τους, κατά την αντίθετη φορά!

Η ενδυμασία των μοναχών μέχρι και τον Δαλάι Λάμα έχει πάντα χρώμα μπορντό, πορτοκαλί ή κίτρινο, που καθένα έχει ειδική σημασία. Επίσης, οι ναοί βάφονται μπορντό ή κίτρινοι, όχι όμως και τα σπίτια των κατοίκων.

Οι μοναχοί ψέλνουν με μεγάλη κατάνυξη. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό μερικών απ' αυτούς, που ονομάζονται Umche, είναι οι απίστευτα μπάσες φωνές τους! Αναδύονται από τα τρίσβαθα του λαρυγγιού τους και είναι τόσο βαθιές που κάνουν ακόμη και τον καλύτερο basso profundo αοιδό της όπερας να αισθάνεται "λίγος" ακούγοντάς τους! Οι δονήσεις που προκαλούν αυτοί οι ήχοι με τις πολύ χαμηλές συχνότητες, θυμίζουν τα αρχέγονα πνευστά όργανα didgeridoo των ιθαγενών της βόρειας Αυστραλίας. Πιστεύω ότι πέρα από ταλέντο χρειάζεται σκληρή προπόνηση και εξάσκηση, για να το επιτύχει αυτό ένας μοναχός.

Σε παλαιότερο ταξίδι μου στο Βασίλειο του Bhutan είχα την τύχη να παρακολουθήσω σ' ένα μεγάλο βουδιστικό μοναστήρι ένα γεύμα μοναχών, αρχίζοντας από τα μαγειρεία με την προετοιμασία του λιτού φαγητού (αλλά βέβαια σε τεράστιες ποσότητες μέσα σε γιγαντιαία καζάνια) μέχρι την τραπεζαρία της κοινής τους εστίασης. Έβγαλα και μερικές φωτογραφίες, αλλά δυσανασχέτησαν πολύ και γι' αυτό σταμάτησα.

Στα μοναστήρια υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα συσκέψεων, που είναι γεμάτη με εξαιρετικά επιμήκεις πάγκους και χωράει πάρα πολλούς μοναχούς. Όλοι οι πάγκοι αυτοί είναι καλυμμένοι με πολύχρωμο χονδρό ύφασμα, σαν βελέντζα. Δυστυχώς, η φωτογράφιση εκεί απαγορεύεται.

Βουδιστικό τελετουργικό και θρησκευτικοί όροι

Μερικοί από τους εκατοντάδες θρησκευτικούς όρους, θιβετιανές λέξεις και τοπωνύμια που είναι χρήσιμα σε όποιον ταξιδεύει στη χώρα αυτή είναι:

• Bo ή Bodhi είναι το «δέντρο της ζωής». Σύμφωνα με την παράδοση κάτω απ' αυτό κάθισε ο Βούδας και δέχθηκε τη φώτιση (το επιστημονικό όνομα του δέντρου είναι Ficus religiosa).

• Buddha είναι ο Βούδας. Η λέξη σημαίνει «ο φωτισμένος»

• Dharma είναι η διδαχή του Βούδα, δηλαδή η κωδικοποιημένη διδασκαλία του και οι κανόνες της ζωής των μοναχών.

• Dharma chakra (τροχός Dharma) είναι ένα από τα πιο σημαντικά και αρχαιότερα σύμβολα του βουδισμού. Συμβολίζει τον τροχό του νόμου και έχει 8 ακτίνες, γιατί αυτές αντιστοιχούν στο οκταπλό μονοπάτι, το δόγμα που καθόρισε ο Βούδας με τη διδασκαλία του.

• Chorten (τσόρτεν) είναι η θιβετιανή ονομασία του ινδουιστικού stupa, είναι δηλαδή, μνημείο ή ναός που περιέχει λείψανα του Βούδα ή άλλου σοφού / μύστη και αποτελεί τόπο προσευχής ή διαλογισμού. Το κτίσμα έχει συνήθως μορφή τύμβου ή ημισφαιρικό σχήμα.

• Dzong είναι το «ισχυρό φρούριο». Τέτοια παλιά φρούρια υπάρχουν στις πόλεις του Θιβέτ και του Μπουτάν και αποτελούν σημαντικά αξιοθέατα.

• Garuda είναι μυθικό πουλί του ινδουισμού, βουδισμού και ζαϊνισμού, το οποίο μεταφέρει μια θεότητα (διαφορετική για κάθε μια θρησκεία).

• Gompa είναι σημαντικό μοναστήρι.

• Gyaling είναι ινδική τρομπέτα (πνευστό μουσικό όργανο) που χρησιμοποιείται σε ψαλμούς και σε θρησκευτικές τελετές. Συνήθως παίζονται από δύο άτομα, ώστε ο ένας να μπορεί να διακόπτει για να αναπνεύσει. Φαίνεται ότι ακόμη και οι ανθεκτικοί Θιβετιανοί έχουν πρόβλημα αναπνοής στα μεγάλα υψόμετρα!

• Lama σημαίνει δάσκαλος και ισοδυναμεί με τον σανσκριτικό όρο guru.

• Panchen Lama σημαίνει Μέγας Δάσκαλος.

• Lumbini είναι ο τόπος γέννησης του Βούδα (σήμερα βρίσκεται στο κράτος του Νεπάλ).

• Mala (Buddhist prayer beads) είναι ένα είδος κομποσκοινιού, που έχουν κι άλλες θρησκείες. Οι χάντρες είναι από συγκεκριμένα είδη ξύλου π.χ. ficus religiosa, ή είναι σπόροι του δέντρου bodhi. Συνήθως αποτελείται από 108 χάντρες (ιερός αριθμός). Με τη βοήθεια του μάλα οι πιστοί μετρούν τις φορές που απαγγέλλουν προσευχές, τις αναπνοές κατά τη διάρκεια του διαλογισμού, τις επαναλήψεις του ονόματος του Βούδα, τους κύκλους κατά τους περίγυρους Κora, τις προσκυνηματικές οριζοντιώσεις στο έδαφος Τsak κ.ά.

• Τsak είναι προσκύνημα με ολόκληρο το σώμα τελείως οριζοντιωμένο επάνω στο έδαφος (prostration). Ο συνήθης αριθμός των οριζοντιώσεων είναι 108 είτε πολλαπλάσιο αυτού του ιερού αριθμού. Ο προστερνισμός είναι ο κλασικός τρόπος προσευχής στο Θιβέτ. Οι πιστοί όλων των ηλικιών φέρνουν τις ενωμένες παλάμες τους στο μέτωπο, μετά στο ύψος του λαιμού και μετά στην καρδιά. Κατόπιν σέρνονται στο έδαφος προς τα εμπρός, ακουμπώντας το μέτωπό τους στο έδαφος, έστω κι αν αυτό είναι βρεγμένο ή λασπωμένο. Δεν τους νοιάζει καθόλου! Το πρώτο μέρος της διαδικασίας αυτής (χωρίς το πέσιμο στο έδαφος) το χρησιμοποιούν τόσο ως επίσημο χαιρετισμό όσο και ως ένδειξη σεβασμού.

• Κora είναι η θρησκευτική περιφορά - γύρος των πιστών κατά τη φορά της κινήσεως των δεικτών του ρολογιού γύρω από κάποιο ιερό βουδιστικό κτίσμα ή τοπόσημο π.χ. άγαλμα του Βούδα, μοναστήρι, ανάκτορο, τέμενος, ιερό βουνό, ιερή λίμνη κ.λπ. Συγχρόνως περιστρέφουν αδιάκοπα τους απαραίτητους «μύλους της προσευχής», κρατώντας και το ιερό κομποσκοίνι (για να μη χάνουν τον λογαριασμό). Τυχόν κίνηση με αντίθετη φορά περιστροφής θεωρείται αμαρτία και προοιωνίζει δυστυχία. Η περιφορά γίνεται είτε περιπατώντας είτε με γονυκλισίες.

• Tsa - tsa είναι μικρή εικόνα-φυλαχτό, αφιέρωμα-προσφορά.

• Kailash (Όρος Καϊλάς) είναι το ιερό βουνό όπου κάθε χρόνο οργανώνεται μια μυστική ιεροτελεστία και οι πιστοί κάνουν περιφορές Kora, δηλαδή πορείες προσκυνήματος γύρω από το βουνό. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει μια μεγάλη και μια μικρή Kora, με διαδρομές αντίστοιχου μήκους.

• Μantra σημαίνει ιερή γραφή (στα σανσκριτικά), ιερός λόγος, θρησκευτικός ύμνος, ψαλμωδία αλλά και όργανο σκέψης. Το πιο γνωστό, πολύ σύντομο και εξαιρετικά συχνό είναι το διάσημο «om mani padme hum», που σημαίνει «Δόξα στο πετράδι του λωτού» (δηλαδή «Δόξα στον Βούδα»). Θα μπορούσα να πω ότι αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το αντίστοιχο του δικού μας «Κύριε ελέησον».

• Μantala είναι υπέροχη θρησκευτική ζωγραφική, που κάνουν οι μοναχοί με πολλά διαφορετικά χρώματα άμμου και εκπληκτική δεξιοτεχνία. Αποτελεί τον χάρτη του βουδιστικού κόσμου και περιλαμβάνει όχι μόνο τον ορατό κόσμο αλλά και τις δυνάμεις και τις θεότητες (κοσμόγραμμα). Πρόκειται για εξαιρετικά πολύπλοκα σχέδια - αριστουργήματα με αμέτρητους συμβολισμούς, και χρησιμοποιείται ως μέσον διαλογισμού. Αργότερα, δυστυχώς, το καταστρέφουν! Πραγματικά, λυπάται κανείς βλέποντας αυτή την εξαιρετική δουλειά να πηγαίνει τελείως χαμένη...

• Milarepa είναι ο πιο αγαπητός άγιος του Θιβέτ (πρώην μάγος).

• Padma είναι το άνθος του λωτού, το οποίο συμβολίζει την καθαρότητα, που αποδίδεται στον Βούδα.

• Pali είναι γλώσσα συγγενής με τα σανσκριτικά, στην οποία γράφτηκαν τα πρώτα Βουδιστικά κείμενα.

• Pehar είναι θεότητα - φύλακας.

• Tanka είναι ένα μεγάλο ύφασμα που τυλίγεται σε ρολό και έχει θρησκευτική / ιερή παράσταση. Αποτελεί αντικείμενο λατρείας και διαλογισμού. Τα πελώρια Τάνκα τ' απλώνουν με συνεργασία πολλών ατόμων επάνω στο έδαφος, σε πλαγιές λόφων κ.λπ.

• Nirvana είναι η απελευθέρωση, η κατάσταση της μακαριότητας όπου το άτομο απαλλάσσεται από κάθε επιθυμία, πόνο και μορφή δυστυχίας και καταλήγει στην τελειότητα, την ένωση με το Θείο.

• Σημαίες προσευχής: Τοποθετούνται σε πάρα πολύ μεγάλο αριθμό και σε διάφορα χρώματα, κρεμασμένες από ένα σκοινάκι κυρίως σε κορυφές βουνών ή σε περάσματα (διάσελα, πάσα). Συνήθως έχουν σχήμα τριγωνικό, ορθογώνιο ή τετράγωνο και συχνά φέρουν γραμμένες διάφορες προσευχές. Καθώς ανεμίζουν, θεωρείται ότι εξαπλώνουν τις ευλογίες σ' όλη τη γύρω περιοχή. Μερικές φορές τοποθετούνται σε σχήμα κώνου, δηλαδή ξεκινούν από την κορυφή ενός ιστού, σχηματίζοντας κάτι σαν γαϊτανάκι, καθώς τα σκοινάκια τους απομακρύνονται το ένα από τ' άλλο πλησιάζοντας προς το έδαφος.

• Μύλοι προσευχής (φορητοί): Μοιάζουν αρκετά με τις γνωστές μας παιδικές ροκάνες. Πρόκειται για ένα στέλεχος που στην άκρη του έχει ένα περιστρεφόμενο κομμάτι. Ο πιστός βουδιστής κρατάει στο χέρι του τον μύλο και τον περιστρέφει καθώς βαδίζει, ψιθυρίζοντας συγχρόνως προσευχές.

• Κύλινδροι προσευχής: Είναι τοποθετημένοι στη σειρά, ο ένας πλάι στον άλλο, σε μοναστήρια, ναούς κ.α. Έχουν σχήμα κυλινδρικό ή βαρελοειδές (εσωτερικά, όμως, είναι άδειοι) κι αναγράφουν επάνω τους διάφορες προσευχές, μάντρα κ.λπ. Μπορούν να περιστραφούν γύρω από τον κατακόρυφο άξονά τους. Ακριβώς αυτή τη θρησκευτική επιταγή εκπληρώνουν οι διάφοροι προσκυνητές αγγίζοντάς τους με το χέρι καθώς περνούν πλάι τους.

• Samye είναι το αρχαιότερο βουδιστικό μοναστήρι (Gompa) του Θιβέτ (8ο αιώνας μ.Χ.).

• Shakti σημαίνει σύντροφος, αλλά είναι και ινδουιστική θεά.

• Shangri - La: Φανταστική τοποθεσία, που περιγράφεται στο μυθιστόρημα «Lost Horizon» του James Hilton (1933). Είναι ο ιδεατός επίγειος παράδεισος και υποτίθεται ότι βρίσκεται στο ομώνυμο μοναστήρι, στις ερημιές του Θιβέτ. Εκεί οι κάτοικοι είναι μονίμως ευτυχισμένοι, ζουν πάρα πολλά χρόνια μέσα στον μεθυστικό εξωτισμό της Ανατολής και δεν παρουσιάζουν σημάδια γήρανσης! Με τέτοια υπέροχη περιγραφή δεν είναι παράλογο που ο όρος αυτός εύκολα επικράτησε στη φαντασία των ανθρώπων, σε αντίθεση με την θλιβερή πραγματικότητα που αυτοί ζουν καθημερινά.

• Sutra σημαίνει κείμενο.

Τα 8 ευοίωνα σύμβολα του βουδισμού είναι:

• το δεξιόστροφο κογχύλι (συμβολίζει τη διάδοση της διδασκαλίας του Βούδα στα πέρατα του κόσμου),

• το άνθος του λωτού,

• ο τροχός Ντάρμα,

• η ομπρέλα ηλίου (σύμβολο βασιλικής εξουσίας),

• ο ατέρμων, χωρίς αρχή και τέλος, κόμβος (Σριβάτσα),

• το ζεύγος χρυσόψαρων (σύμβολο της συζυγικής ευτυχίας),

• το λάβαρο της νίκης (Ντβατζά),

• το δοχείο του θησαυρού (χρυσή θησαυροθήκη).

Yak - Dri - Drong - Dzo : Τα βοοειδή των Ιμαλαΐων και των μεγάλων υψομέτρων

Το άγριο yak (bos grunniens) είναι εξαιρετικά ανθεκτικό. Το γιακ έχει πολύ μακρύ και πυκνό τρίχωμα, που φθάνει σχεδόν μέχρι το έδαφος και το προστατεύει πολύ αποτελεσματικά από το δριμύ ψύχος (ακόμη και σε θερμοκρασίες κάτω από -30 βαθμούς Κελσίου). Ζει άνετα σε υψόμετρα 4.000 - 6.000 μ., σε βουνοπλαγιές και οροπέδια. Παρόλο που φαίνεται άχαρο και χοντροκομμένο, είναι πολύ ευκίνητο κι ευέλικτο, ιδίως σε απόκρημνα περάσματα!

Από την εξημέρωση αυτού προέκυψε το οικόσιτο. Το εξημερωμένο γιακ είναι συνήθως μαύρο, μερικές φορές γκρι και σπανιότατα λευκό. Το αρσενικό ζυγίζει μέχρι 580 κιλά, ενώ το θηλυκό μέχρι 260. Η διάδοσή του είναι πολύ εκτεταμένη, όχι μόνο στην περιοχή των Ιμαλαΐων (Θιβέτ, Νεπάλ, βόρεια Ινδία) αλλά και σε μεγάλο μέρος της κεντρικής Ασίας (Κίνα, Μογγολία, Ρωσία κ.λπ.). Το άγριο γιακ ονομάζεται drong και μοιάζει λίγο με τον αμερικανικό βίσωνα. Το θηλυκό γιακ ονομάζεται dri. Η διασταύρωση ταύρου με dri ονομάζεται dzo και είναι το ιδανικό ζώο για να σύρει άροτρο. Γι' αυτό χρησιμοποιείται ευρύτατα εκεί από τους αγρότες.

Στα μεγάλα υψόμετρα, το έργο που επιτελούν τα γιακ αντιστοιχούν μ' εκείνο που επιτελούν οι καμήλες στις ερήμους, τις στέπες και όλες τις άνυδρες περιοχές. Αποτελούν το βασικό μέσο μεταφοράς φορτίων. Ιππεύονται, αλλά σπάνια. Και στις μέρες μας είναι η μόνη λύση για τις πιο απόμακρες και δύσβατες περιοχές. Ένα γιακ μπορεί να μεταφέρει πάνω από 50 κιλά φορτίου, ακόμη και σε περάσματα / αυχένες υψομέτρου άνω των 5.000 μέτρων! Για τους νομάδες που εκτρέφουν γιακ, αυτό το ζώο είναι σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή, αλλά και πυρήνας της ζωής τους. Το κρέας τους (tsak-sha) είναι βασική πηγή τροφής, που μαγειρεύεται ή διατηρείται είτε με κατάψυξη είτε με ξήρανση. Ομολογώ ότι το βρήκα πολύ νόστιμο όταν το δοκίμασα. Βέβαια, πρέπει να είναι σιτεμένο. Το γάλα της θηλυκιάς dri χρησιμεύει και για παραγωγή βουτύρου (mar) και τυριού (chura).

Το δέρμα τους χρησιμοποιείται για την κατασκευή υποδημάτων, ενδυμάτων, αλλά και μικρών, στρογγυλών, παραδοσιακών, βαρκών coracle ! Το πολύ μαλακό εσωτερικό μαλλί τους (ku-lu) αποτελεί την πρώτη ύλη για πολύ ζεστά πλεκτά ή υφαντά ρούχα, ενώ το σκληρό πολύ ανθεκτικό εξωτερικό τρίχωμα (tsid-pa) είναι απαραίτητο στην κατασκευή των μεγάλων, μαύρων, στρογγυλών σκηνών (ba), που προστατεύουν τους νομάδες από τις φοβερές κλιματολογικές συνθήκες.

Στα Ιμαλάια και ιδίως στο Νεπάλ επικρατεί ο μύθος του Yeti, δηλαδή του φοβερού πελώριου "χιονάνθρωπου", του οποίου η ύπαρξη θρυλείται μεν αλλά δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Το μόνο που έχει βρεθεί, είναι κάποιες τεράστιες... πατημασιές του επάνω στα χιόνια!

Συνήθειες στο Θιβέτ

• Οι Θιβετιανοί συνηθίζουν να πίνουν πολύ τσάι μαζί με βούτυρο από yak και με αλάτι. Αυτό είναι ένα ρόφημα που οι δυτικοί ουρανίσκοι το βρίσκουν αηδιαστικό. Όμως, για τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στα Ιμαλάια, είναι πολύ τονωτικό και θερμαντικό.

• Το βασικό φαγητό ονομάζεται «tsampa» και είναι ψημένο κριθαρένιο αλεύρι.

• Ο κλασικός χαιρετισμός είναι «τασ ί ντελέ (κ)», που σημαίνει «γεια σου».

• Οι κάτοικοι συγκεντρώνουν κοπριά / σβουνιά για να τη χρησιμοποιήσουν ως καύσιμο τον χειμώνα, δεδομένου ότι η ξυλεία από δέντρα ή θάμνους είναι λιγοστή και εξαιρετικά δυσεύρετη στο Θιβέτ. Στερεώνουν την κοπριά στους εξωτερικούς τοίχους των σπιτιών ή των σκηνών κατά το καλοκαίρι, για να τη στεγνώσουν. Σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιούν και πρόσθετους τοίχους ειδικά για το στέγνωμα!

• Το «κατάκ» ή «κάτα» είναι ένα παραδοσιακό μακρύ σάλι ή σάρπα ή μαντήλι προσευχής / προσφοράς, που έχει λευκό χρώμα. Τα πολυτελέστερα είναι από μεταξωτό ύφασμα, ενώ τα φθηνότερα από βαμβάκι. Όταν κάποιος το προσφέρει, υποδηλώνει καλές προθέσεις, αισθήματα σεβασμού ή καλωσόρισμα. Τυλίγεται γύρω από τον λαιμό και τα δυο άκρα του κρέμονται προς τα κάτω. Συνήθως έχει μήκος μέχρι δυο μέτρα.

• Σε πολλές πλαγιές ζωγραφίζουν σκάλες επάνω στους βράχους κ.λπ., συνήθως λευκές. Σύμφωνα με την παράδοση ο Βούδας ανέβηκε από μια παρόμοια σκάλα, για να συναντήσει τη μητέρα του.

• Σε κάθε μία από τις τέσσερις γωνίες των μεγάλων αστικών κτιρίων υπάρχει μια κινεζική σημαία. [Σ' ένα τρακτέρ είδα να έχει δυο αμερικανικές σημαίες (άγνωστο το γιατί) και πάμπολλες βουδιστικές σημαίες προσευχής!]

• Στη μύτη των μικρών παιδιών βάζουν μια μαύρη μουτζούρα, που είναι ευλογία για καλή τύχη. Ίσως ν' αποτελεί ένα είδος φυλαχτού ή γουριού.

• Μεταξύ των τελευταίων μέτρων "φιλελευθεροποίησης" (ανοιγμάτων του καθεστώτος της σιδερένιας πυγμής) είναι ότι επετράπη οι ξεναγοί να είναι Θιβετιανοί και όχι Κινέζοι (χωρίς μάλιστα ν' απαιτείται η συνοδεία Κινέζου).

• Μια ευχάριστη πλευρά του καιρού στο Θιβέτ είναι ότι κατά τον Ιούνιο βρέχει τις νύχτες, αλλά έχει λιακάδα το επόμενο πρωί! Αυτό είναι ιδιαιτέρως ευχάριστο για τους επισκέπτες και ακόμη περισσότερο για... όσους φωτογραφίζουν.

• Στα ξενοδοχεία και στα εστιατόρια προσφέρεται συχνά νερό μαζί με μια φέτα λεμόνι.

• Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των μεταφορών στο Θιβέτ γίνεται με επιβατικά τρίκυκλα (με πάγκους για τους επιβάτες) ή φορτηγά (με καρότσα). Ο "βασιλιάς" των δύσβατων και δυσπρόσιτων δρόμων είναι το Land Cruiser, το θρυλικό 4Χ4 της Toyota. Μάλιστα, έτσι αποκαλούν εκεί όλα τα τζιπ!

• Ακριβώς επειδή οι υπεραστικοί δρόμοι είναι εξαιρετικά επικίνδυνοι, ιδίως τον χειμώνα με τις φοβερές κακοκαιρίες, χιόνια, ομίχλες κ.λπ. κυκλοφορούν πολλά αστυνομικά αυτοκίνητα, γεμάτα ολόγυρα με κόκκινα και μπλε φωτάκια, που αναβοσβήνουν συνεχώς για εύκολο εντοπισμό. Επίσης, στα ρείθρα των δρόμων, στις απότομες στροφές, έχουν τοποθετήσει όμοια φωτάκια, που κι αυτά αναβοσβήνουν για να μην πέσουν οι οδηγοί στους διπλανούς γκρεμούς! Είναι εξαιρετικά πολύτιμα, γιατί βοηθούν όχι μόνο τη νύχτα αλλά ιδίως όταν υπάρχει ομίχλη, φαινόμενο αρκετά συχνό στο Θιβέτ.

• Οι οδοκαθαριστές φορούν φανταχτερές στολές σε έντονο πορτοκαλί χρώμα, για την αποφυγή τροχαίων ατυχημάτων.

• Σε μερικά ξενοδοχεία, εκτός από τη φιάλη οξυγόνου που υπάρχει στα δωμάτια, λόγω υψομέτρου, προσφέρεται και μια συσκευασία διάσωσης σε περίπτωση πυρκαγιάς (Fire escape hood), που περικλείει μια αντιασφυξιογόνα (full face) μάσκα, μια φιάλη οξυγόνου και οδηγίες χρήσης.

Περίεργα συμβάντα - Πρωτόγνωρα θεάματα

• Σ' ένα από τα σημεία ελέγχου κατά τη διαδρομή με το λεωφορειάκι, μπήκε μέσα ένας βλοσυρός κινέζος ελεγκτής. Έλεγξε μόνο τρία άτομα και μετά κατέβηκε. Έβγαλε από την τσέπη του τ' ακουστικά μουσικής, τα φόρεσε κι άρχισε να χορεύει!

• Σε κάποιο χωριό είδα μια απίστευτη συσκευή: ένα μίνι παραβολικό κάτοπτρο (παρόμοιο με τα "πιάτα" λήψης της δορυφορικής τηλεόρασης) που στην εστία του είχε ένα μεταλλικό δοχείο. Χρησίμευε για τη θέρμανση νερού από τον ήλιο που χρησιμοποιείτο για παρασκευή τσαγιού!

• Στην πόλη Shigatse (η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του Θιβέτ) είδα ένα πρωτοφανές, τεράστιο, τρίκυκλο φορτηγό, τουλάχιστον δεκαπλάσιο σε μέγεθος από τα τρίκυκλα που όλοι γνωρίζουμε. Δεδομένου, όμως, ότι τα τρίκυκλα είναι ασταθή, διερωτώμαι ποια να ήταν άραγε η χρησιμότητά του... Πάντως για μένα ερωτηματικό παραμένει η ευστάθεια αυτού του "θηρίου".

• Στην αυλή ενός μοναστηριού παρακολούθησα ένα ζωηρότατο, φραστικό αγώνα μεταξύ δυο ομάδων μοναχών, για θρησκευτικά θέματα. Αυτό το ιδιόρρυθμο "debate" ήταν ένα είδος προετοιμασίας για βουδιστικό κήρυγμα και εκμάθηση πώς αντικρούονται μ' επιχειρήματα οι απόψεις των διαφωνούντων! Οι διαξιφισμοί ήταν ιδιαιτέρως έντονοι, με φωνές και χειρονομίες που έφθαναν στα όρια της σωματικής πάλης! Τον ρητορικό αγώνα παρακολουθούσαν με φανατισμό και πάρα πολλοί άλλοι μοναχοί, ως θεατές. Μετά το τέλος του, όλοι μαζί συζητούσαν και σχολίαζαν τα γεγονότα, αλλά βεβαίως κανένας ξένος δεν καταλάβαινε το παραμικρό.

• Σ' ένα μοναστήρι είδα το τυπογραφείο τους, όπου χρησιμοποιούσαν μεγάλες, ξύλινες, σκαλιστές, ανάγλυφες στάμπες για την εκτύπωση.

• Σε πολλά μέρη είδα εξαιρετικά μεγαλόσωμους σκύλους της ράτσας Tibet mastiff, που έχουν πολύ μακρύ και πυκνό τρίχωμα και χαίτη. Είναι φοβερά ποιμενικά σκυλιά, που έχουν την εμφάνιση λιονταριού! Συνηθίζουν, μάλιστα, να βάφουν πολύχρωμα τη χαίτη των ζώων αυτών και να τα περιφέρουν, επιδεικνύοντάς τα με υπερηφάνεια. Στη σύγχρονη Κίνα των πάμπλουτων δισεκατομμυριούχων ολιγαρχών τα Tibet mastiff αποτελούν σύμβολο κύρους (status symbol) και ένδειξη πλούτου! Έτσι, οι τιμές τους έχουν εκτοξευθεί σε αστρονομικά ύψη! Το 2011 το κουτάβι «Big splash» πουλήθηκε για 1,5 εκατομμύριο δολάρια και το 2014 ένας μεγιστάνας των κατασκευών πλήρωσε 12 εκατομμύρια yuan για ένα τέτοιο σκύλο (1 Y = 0,16 $)! Όμως, από τότε που ο κινέζος ηγέτης Xi Jinping κήρυξε τον πόλεμο κατά της διαφθοράς των αξιωματούχων στην Κίνα, οι τιμές υποχώρησαν κάπως...

• Σε μια από τις μεγάλες διαδρομές, περάσαμε πλάι από τη λίμνη Yamdrok, που το σχήμα της μοιάζει με σκορπιού. Είναι μια από τις 4 ιερές λίμνες του Θιβέτ και βρίσκεται σε υψόμετρο σχεδόν όσο το Mont Blanc (η ψηλότερη κορυφή των Άλπεων)!

• Σε αρκετά χωριά είδα ένα τελείως πρωτόγνωρο σύστημα μεταφοράς μωρών στην πλάτη, όχι με σακίδιο αλλά μέσα σε ταγάρι! Η μητέρα, όταν θέλει να κατεβάσει το μικρό, χαλαρώνει σιγά-σιγά τους μακριούς ιμάντες του, οπότε αυτό κατεβαίνει μέχρι το έδαφος και τότε το πιτσιρίκι βγαίνει μόνο του από το ταγάρι, χωρίς καμιά βοήθεια!

Ταφικά έθιμα - Η φοβερή "Ουράνια ταφή"!

Στο Θιβέτ ο ιερότερος τρόπος ταφής είναι μέσα σε μνημείο / τέμενος, «στούπα» (stupa burial). Αυτό, όμως, είναι προνόμιο μόνο του Δαλάι Λάμα και του Πάντσεν Λάμα.

Ο ταφή επάνω σε δέντρο (tree burial) χρησιμοποιείται σε περίπτωση μικρού παιδιού. Τα μικρά φέρετρα τοποθετούνται ψηλά στα δέντρα, ώστε να μην είναι ορατά από τα παιδάκια.

Ο ενταφιασμός στη γη επιτρεπόταν σε παλαιότερες εποχές μονάχα στα μέλη της τότε βασιλικής δυναστείας Yarlung.

Το συγκλονιστικότερο και πιο περίεργο είδος ταφής, αλλά ακατανόητο (ίσως και ανατριχιαστικό για μας) είναι η «ουράνια ταφή » (sky burial / celestial burial). Αυτό το είδος ταφής εφαρμόζεται και σε μερικές άλλες θρησκείες / πολιτισμούς. Για παράδειγμα οι Ζωροάστρες του Ιράν αφήνουν τους νεκρούς τους στους αποκαλούμενους «Πύργους της σιωπής», για να τους φάνε τα όρνεα! Ο "απάνθρωπος" αυτός τρόπος επικράτησε για πρακτικούς λόγους. Στο Θιβέτ είναι πολύ δύσκολο να σκάψει κανείς στο βραχώδες ή παγωμένο έδαφος, για να δημιουργήσει τάφους. Επίσης, υπάρχει ελάχιστη ξυλεία διαθέσιμη, για να κατασκευαστούν φέρετρα. Λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών θερμοκρασιών, τα σώματα των νεκρών αργούν εξαιρετικά πολύ ν' αποσυντεθούν. Έτσι, η απλούστερη λύση είναι η ουράνια ταφή.

Εν συντομία, για την πραγματοποίηση της ουράνιας ταφής αρχικά ένας λάμα εκτελεί το τελετουργικό της μεταφοράς στο υπερπέραν (pho-wa). Στη συνέχεια ψιθυρίζει συμβουλές για τη μελλοντική ζωή. Οι οικείοι προσφέρουν διάφορα αφιερώματα στο νεκρό για τον ίδιο λόγο. Κατόπιν το πτώμα τεμαχίζεται από έναν ειδικό χασαπο-τελετάρχη rogyara (που εμείς θ' αποκαλούσαμε δήμιο ή νεκροθάφτη) και μεταφέρεται σε ειδικό τόπο, συνήθως στην κορυφή κάποιου λόφου, όπου αφήνεται στους γύπες, τα όρνεα και τ' άλλα αρπακτικά, να το κατασπαράξουν. Τα πουλιά αυτά ονομάζονται dakini («ουράνιοι χορευτές»). Η συγκεκριμένη πρακτική χαρακτηρίζεται ως η εσχάτη πράξη γενναιοδωρίας, γιατί επιτρέπει τη διατροφή ζωντανών οργανισμών από ένα κουφάρι, το οποίο αλλιώς θα ήταν εντελώς άχρηστο. Ίσως να είναι η ακραία μορφή ανακύκλωσης...

Μερικές τοποθεσίες θεωρούνται ιδιαίτερα ευνοϊκές και απολύτως κατάλληλες για ουράνια ταφή. Γι' αυτό πολλοί Θιβετιανοί διανύουν μεγάλες αποστάσεις, για να φθάσουν μέχρις εκεί και να εναποθέσουν τους νεκρούς τους.

Οι παραδοσιακές μεταφερόμενες σκηνές «Yurt» ή «Ger»

Στα οροπέδια και στις στέπες της κεντρικής Ασίας οι νομάδες έχουν επινοήσει, από αρχαιοτάτων χρόνων (τουλάχιστον πριν από 3.000 χρόνια), αυτές τις ιδιόρρυθμες, πατροπαράδοτες μεγάλες σκηνές, που αποτελούν γι' αυτούς καταφύγιο. Είναι αποτέλεσμα της συλλογικής πείρας και των μακροχρόνιων αγώνων επιβίωσής τους σ' ένα τραχύ και αφιλόξενο περιβάλλον. Ήδη ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι τέτοιες σκηνές χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Σκύθες. Η διπλή ονομασία τους προέρχεται από δύο διαφορετικές πηγές: από τις τουρκόφωνες φυλές της κεντρικής Ασίας, π.χ. Τουρκμενιστάν, Καζακστάν (Yurt) και από τη Ρωσία (Yurta). Στη Μογγολία ονομάζεται Ger.

Οι Θιβετιανοί τις σκηνές από μαύρο τρίχωμα γιακ τις αποκαλούν με το ειδικό όνομα Ba. Αυτές μεταφέρονται τουλάχιστον δυο φορές τον χρόνο (άνοιξη - φθινόπωρο), όταν οι νομάδες/βοσκοί μεταβαίνουν σε πλουσιότερα βοσκοτόπια. Τον χειμώνα επιλέγουν χαμηλότερα υψόμετρα και απάνεμες πλαγιές, για να προφυλαχθούν από το δριμύ ψύχος που επικρατεί (άλλωστε όλες αυτές οι περιοχές βρίσκονται κοντά στη Σιβηρία και πολύ μακριά από τη θάλασσα). Οι σκηνές είναι σχετικά ελαφριές, αλλά πολύ ανθεκτικές. Επίσης, διαλύονται και συναρμολογούνται ξανά μέσα σε λίγες ώρες. Μεταφέρονται επάνω στις ράχες ζώων όπως γιακ, καμήλες, άλογα κ.λπ., αναλόγως του υψομέτρου, της περιοχής και της χώρας όπου χρησιμοποιούνται. Σε γιούρτες έμεινα αρκετές μέρες όταν έκανα ένα άλλο ταξίδι, στη Μογγολία. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, έσβησε η ξυλόσομπα και έτσι ξεπάγιασα...

H κατασκευή τους, με μικρές παραλλαγές, έχει ως εξής: το σχήμα τους είναι κωνικό, δηλαδή η βάση είναι κυκλική και στο επάνω μέρος βρίσκεται ένας θόλος, που καταλήγει σε μια κορυφή. Στο κάτω μέρος εγκαθίσταται πρώτα ένα ξύλινο, δικτυωτό/καφασωτό κιγκλίδωμα, σαν φράχτης ή τοίχωμα, το οποίο στη συνέχεια επικαλύπτεται με τσόχα από μαλλί (που κατασκευάζουν με παραδοσιακό τρόπο οι νομάδες από το τρίχωμα των οικιακών ζώων τους) ή καναβόπανο, σε αριθμό στρώσεων ανάλογο με τις αναμενόμενες θερμοκρασίες. Στο κέντρο υπάρχει ένας ή δυο ξύλινοι στύλοι, που στηρίζουν τον θόλο. Αυτός δημιουργείται από μια σειρά ράβδων (συνήθως ξύλινων), που συγκλίνουν προς την κορυφή, σαν σκελετός μιας μεγάλης ομπρέλας. Όλη η ξυλεία προέρχεται από τα λιγοστά δέντρα που φυτρώνουν σε κοιλάδες με χαμηλότερο υψόμετρο. Οι ράβδοι επικαλύπτονται με τσόχα ή καναβόπανο και καταλήγουν ψηλά στο κέντρο του θόλου (δηλαδή στη στέψη), σ' ένα μικρό κυκλικό άνοιγμα. Αυτό χρησιμεύει για εξαερισμό, αλλά και ως "ηλιακό ρολόι"! Δηλαδή, κατά τη διάρκεια της ημέρας και αναλόγως του σημείου όπου πέφτουν οι ηλιακές ακτίνες μέσα στη σκηνή που εισέρχονται σ' αυτή μέσω του ανοίγματος, οι ένοικοι έχουν μια ένδειξη για την ώρα.

Στις ισχυρές καταιγίδες καλύπτουν το άνοιγμα του θόλου με δέρματα ή τσόχα. Η γιούρτα έχει μονάχα μια πόρτα, που τοποθετείται πάντα στη μεσημβρία για μείωση του ψύχους που μπαίνει στη σκηνή. Η θύρα αυτή παλαιότερα αποτελείτο από τσόχινες λωρίδες, αλλά σήμερα είναι συνήθως ξύλινη για καλύτερη στεγανότητα. Οι γιούρτες πολύ σπάνια έχουν κανονικό παράθυρο. Το καλοκαίρι, αν τυχόν κάνει πολλή ζέστη, ανασηκώνουν λιγάκι το κάτω μέρος της τσόχας που βρίσκεται κοντά στο έδαφος, για δροσιά.

Το τυπικό και τα έθιμα της συμπεριφοράς μέσα στη γιούρτα ήταν κάποτε πολύ αυστηρά, αλλά σήμερα έχουν ατονήσει.

Με την εξέλιξη του τεχνικού πολιτισμού κάποια από τα δομικά στοιχεία αντικαθίστανται με νεώτερα. Έτσι, αν υπάρχει αμαξιτή οδός, η μεταφορά των σκηνών γίνεται με φορτηγό αυτοκίνητο. Οι κάτοικοι των πόλεων χρησιμοποιούν πλέον σκηνές για... πικ-νικ και όταν επισκέπτονται φεστιβάλ στην ύπαιθρο χώρα.

Ένας "γνήσιος" Βουδιστής

Στο ταξίδι μας ο αρχηγός μας ήταν έλληνας βουδιστής και αυτό το θεωρώ μεγάλη τύχη. Αλλά δεν ήταν imitation (ή πιο λαϊκά ντεμέκ) βουδιστής, δηλαδή κάποιος που π.χ. ταξιδεύοντας έκανε διαλογισμό και θέλησε ν' ασπασθεί τη βουδιστική θρησκεία από μόδα ή για να κάνει εντύπωση στην Ελλάδα. Εκείνος ήταν γνήσιος, κατά μάνα κατά κύρη! Ο παππούς του ήταν βρετανός αξιωματικός του στρατού και υπηρέτησε στις τότε βρετανικές Ινδίες. Διαφωνούσε ριζικά με την απάνθρωπη μεταχείριση του γηγενούς πληθυσμού από τους χριστιανούς συμπατριώτες του. Στη συνέχεια υπηρέτησε στην Μπούρμα (σήμερα Μυανμάρ), επίσης βρετανική αποικία τότε. Κι εκεί διαπίστωσε τα ίδια, οπότε αποφάσισε ν' ασπασθεί τον ήπιο και καλοσυνάτο βουδισμό. Το ίδιο έκανε και η ελληνίδα σύζυγός του και στη συνέχεια όλη η οικογένειά του.

Σ' όλο το ταξίδι μάς εξηγούσε τις διάφορες λεπτομέρειες του βουδιστικού τελετουργικού, μη παραλείποντας και τις δικές του θρησκευτικές υποχρεώσεις, με προσκυνήματα, προσφορά χρημάτων και αρωματικών θυμιαμάτων κ.λπ.

Τις ημέρες της αγωνιώδους αναζήτησης των αποσκευών κατέβαλε κάθε προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος, το οποίο είχε γίνει ακόμη πιο πολύπλοκο επειδή μερικές αποσκευές είχαν πάει σε διαφορετικά αεροδρόμια! Αυτή η περιπέτεια μου έδειξε, ακόμη μια φορά, πόσο απέχει η θεωρία από την πράξη: Από έναν φιλοσοφημένο και γαλήνιο βουδιστή περίμενα μια πολύ πιο ήρεμη, ψύχραιμη και υπομονετική αντιμετώπιση της πολύ δύσκολης κατάστασης στην οποία είχαμε βρεθεί άθελά μας. Αυτό, όμως, δεν συνέβη. Οφείλω, βέβαια, να παραδεχτώ ότι η βοήθειά του ήταν σημαντική και πολύτιμη. Έχοντας πείρα 350 και πλέον ταξιδιών εκτός Ελλάδος, τα περισσότερα των οποίων τα έκανα τελείως μόνος κι επομένως υποχρεωμένος ν' αντιμετωπίσω τα πάντα μόνος μου (ακόμη και σε ιδιαιτέρως υπανάπτυκτες χώρες), είμαι σε θέση να εκτιμήσω την προσφορά του... [Και αν τυχόν απορείτε για ποιο λόγο ταξιδεύω συχνά μόνος, η απάντηση είναι απλή: γιατί είχα σχεδόν πάντοτε να επιλέξω ανάμεσα στο «μόνος» και στο «καθόλου».]

Και μια δεύτερη απόδειξη του πόσο απέχει η θεωρία από την πράξη: Αυτή την εποχή στη Μυανμάρ, η μουσουλμανική μειονότητα της φυλής των Rohingya υφίσταται τελείως απάνθρωπη μεταχείριση από τους "ήπιους", καλοσυνάτους, φιλοσοφημένους βουδιστές κι αναγκάζεται να μεταναστεύσει κατά εκατοντάδες χιλιάδες, με απίστευτες ταλαιπωρίες, στο γειτονικό Bangladesh. Τελικό συμπέρασμα είναι ότι τα μεγαλύτερα εγκλήματα έχουν γίνει εν ονόματι των θρησκειών! Βασική αιτία του κακού είναι, δυστυχώς, οι φανατικοί λειτουργοί όλων των θρησκειών. Στην πλειοινότητά τους είναι άπληστοι κι ανεγκέφαλοι "μεσάζοντες" μεταξύ Θεού και λαού, που παραβαίνουν ή παρερμηνεύουν τα ίδια τα ιερά βιβλία της θρησκείας τους! Αυτό έχει συμβεί σχεδόν σ' όλες τις χώρες, σε διάφορες εποχές.

Ο βουδισμός στην Ελλάδα

Από το έτος 2001 ο Βουδισμός αναγνωρίστηκε επίσημα από το ελληνικό κράτος. Το 2002 τελέστηκε ο πρώτος βουδιστικός γάμος. Στις 23 Αυγούστου 2010 εγκαινιάστηκε και από τότε λειτουργεί ο πρώτος βουδιστικός ναός στην ελληνική επικράτεια. Πρόκειται για μια στούπα ύψους 7 μέτρων από γρανίτη, που ήλθε από την Πολωνία. Κατασκευάστηκε το 2009, αφού ελήφθησαν οι ειδικές άδειες. Βρίσκεται στο βουνό Μαυροβούνι της ορεινής Κορινθίας, πάνω από το χωριό Γελίνι, σε υψόμετρο 1.270 μ., σε μια ράχη που ονομάζεται Πεντανέμι. Παρόλο που ο αρχηγός μας στο Θιβέτ ισχυριζόταν ότι οι βουδιστές στην Ελλάδα πλησιάζουν τους 50.000, εγώ πιστεύω ότι δεν ξεπερνούν τους 1.500.

Η σημαία και το εθνικό έμβλημα του Θιβέτ

Στο Θιβέτ απαγορεύονται όλες οι σημαίες γενικώς και πολύ αυστηρότερα η παλιά σημαία του ανεξάρτητου Θιβέτ. Όποιος συλληφθεί με τη σημαία αυτή καταδικάζεται σε πολύχρονη φυλάκιση. Και βεβαίως, για ευνόητους λόγους, δεν υπάρχει σε κανένα βιβλίο ή ταξιδιωτικό οδηγό... H θιβετιανή σημαία χρησιμοποιήθηκε από το έτος 1912 έως το 1950. Από τότε απαγορεύτηκε αυστηρά σ' ολόκληρη την Κίνα. Τη χρησιμοποιεί μόνο η εξόριστη κυβέρνηση! Απεικονίζει έναν ήλιο κάτω από τον οποίο υπάρχει μια δάδα, χαμηλότερα το κλασικό κινεζικό δίδυμο σύμβολο yin-yen ή yang και δύο λέοντες των χιονιών δεξιά και αριστερά. Σε κάποιες περιπτώσεις είχε χρησιμοποιηθεί μόνο ένας λέων των χιονιών (Snow Lion ή seng dar cha).

Ο «λέων των χιονιών» είναι ένα "ουράνιο" ζώο, που αποτελεί το έμβλημα του Θιβέτ. Είναι απόλυτα συνδεδεμένο με τις παραδόσεις και την κουλτούρα της χώρας και συχνά απεικονίζεται με πράσινη χαίτη. Εκτός από την εθνική σημαία, ήταν χαραγμένο σε κέρματα, βρισκόταν σε χαρτονομίσματα, γραμματόσημα κι αναφερόταν στα παραδοσιακά τραγούδια και στις παροιμίες. Έχει συνδεθεί, επίσης, με τη βουδιστική θρησκεία και τέχνη. Θεωρείται ότι ζει στις ψηλότερες κορυφές των βουνών και ότι είναι ο βασιλεύς των ζώων. Ακόμη πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύει τους ερημίτες και γιόγκι που ζουν απομονωμένοι στα όρη. Ο χορός του λέοντα των χιονιών, τον οποίο εκτελούν μεταμφιεσμένοι μοναχοί, είναι ιδιαίτερα προσφιλής ακόμη και σε γειτονικές χώρες. Τέλος, οι θρύλοι αποδίδουν στο γάλα της λέαινας των χιονιών εξαιρετικά θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες!

Lhasa

Φθάσαμε στη Λάσα μ' ένα κινεζικό Airbus 319. Το περιοδικό μέσα στο αεροπλάνο ήταν γραμμένο σε άπταιστα… κινεζικά. Για τους ξένους τίποτα. Μόλις οι συνταξιδιώτες μας συνήλθαν από τη παρ' ολίγον λιποθυμία τους και μετρήθηκε η πίεσή τους, βγήκαμε από το κτίριο του αεροδρομίου. Πάντως, φθάνοντας στο μεγάλο υψόμετρο ο νεόφερτος ταξιδιώτης πρέπει αρχικά να κάνει μόνο λίγες, πολύ αργές και ήπιες κινήσεις, για να προσαρμοστεί σταδιακά.

Πολλά από τα κτίσματα τριγύρω ήταν βαμμένα με χρώματα καμουφλάζ, αλλά δεν ρώτησα το γιατί - η πείρα με δίδαξε ν' αποφεύγω τις επικίνδυνες ερωτήσεις. Καθώς δεν υπήρχε ούτε ίχνος από... αποσκευή για να φροντίσω, είχα όλη την άνεση ν' απολαύσω το υπέροχο, θεόσταλτο, ουράνιο θέαμα της Άλω!

Παρατήρησα ότι η πρωτεύουσα του Θιβέτ είναι μια σύγχρονη πόλη, με καταστήματα, ζαχαροπλαστεία, καφέ κ.λπ. Σιγά-σιγά μετατρέπεται σε μεγάλη κινεζούπολη και αποκτά πολυκατοικίες και μικρούς ουρανοξύστες... Ευτυχώς, όμως, τα υπέροχα παλάτια, μοναστήρια και μνημεία με τους αμύθητους, πολιτιστικούς θησαυρούς διατηρούνται ακόμα σε αρκετά καλή κατάσταση.

Τα καλοκαιρινά βράδια η Λάσα είναι μια γεμάτη από κόσμο πολιτεία, που προσφέρεται για περιπάτους. Πολύ ωραία ήταν η μεγάλη πλατεία κάτω από το ανάκτορο Ποτάλα. Από 'κει μπορεί ο επισκέπτης να παρατηρήσει, μετά τη δύση του ήλιου, τον ωραίο ηλεκτροφωτισμό του με ισχυρούς προβολείς. Στην πλατεία υπήρχαν πολλά σιντριβάνια, που άλλαζαν χρώμα και σχήμα, όπως επίσης και αγάλματα και προπαγανδιστικά πανό. Πλήθος κόσμου έβγαζε φωτογραφίες. Οι βραδινές βόλτες μου εκεί ήταν πραγματικά ευχάριστες (εκτός από ένα βράδυ που έβρεχε).

Ο έλεγχος των ξένων ήταν πολύ χαλαρός. Αντιθέτως, πολύ αυστηροί ήταν οι έλεγχοι των Θιβετιανών και των Μουσουλμάνων Ουιγούρων της Κίνας, οι οποίοι αποτελούν το 4% του πληθυσμού της Λάσα. Πολύ συχνά όμως, ιδίως στις υπεραστικές διαδρομές, έλεγχαν όλους ανεξαιρέτως τους ταξιδιώτες, για το εάν διέθεταν την ειδική άδεια εισόδου / βίζα για το Θιβέτ. Από το έτος 2016, λόγω έξαρσης της τρομοκρατίας, έχουν λάβει και πρόσθετα μέτρα. Για παράδειγμα, δεν επιτρέπεται πλέον να ταξιδεύουν δυο άτομα με το ίδιο διαβατήριο (π.χ. ένα ανδρόγυνο).

Στην πόλη έβλεπα συχνά γυναίκες να οδηγούν μοτοποδήλατα ή βέσπες. Μάλιστα, πολύ συχνά κρατούσαν πολύχρωμες ομπρέλες για τον ήλιο. Επάνω στο δίκυκλο την ομπρέλα κρατούσε συνήθως η συνοδηγός.

Ανάκτορο Ποτάλα

Το περίφημο ανάκτορο Ποτάλα, που σήμερα είναι μουσείο και μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από το 1994, είναι από τα κορυφαία αξιοθέατα του κόσμου. Για να το επισκεφθείς πρέπει να έχεις βγάλει εισιτήριο από πριν (αρκετά ακριβό) και να έχεις οπωσδήποτε μαζί σου το διαβατήριό σου. Όταν έφτασα εκεί, η ουρά ήταν ατελείωτη. Κοντά σ' αυτήν υπήρχαν μερικές γυναίκες που πρόσφεραν ολόκληρα πακέτα από καινούργια χαρτονομίσματα yuan, αλλά πολύ μικρής αξίας. Στην αρχή υπέθεσα ότι έκαναν αλλαγή συναλλάγματος, πιθανόν στη μαύρη αγορά. Αργότερα μέσα στο ανάκτορο - μοναστήρι κατάλαβα ότι τα μικρά χαρτονομίσματα χρησίμευαν ως προσφορές στα διάφορα ιερά μέρη και προς τους μοναχούς και για εκπλήρωση ευχών.

Έχει 13 ορόφους και συνολικό ύψος, μαζί με τα παραρτήματά του, περίπου 116 μέτρα. Καθώς βρίσκεται μέσα στην πόλη, στην κορυφή ενός λόφου, δεσπόζει σ' όλη την περιοχή και είναι ιδιαιτέρως επιβλητικό. Για τους Θιβετιανούς, η επίσκεψη του ανακτόρου έστω μια φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους αποτελεί μεγάλο όνειρό τους. Το εσωτερικό είναι πολύ εντυπωσιακό αλλά, δυστυχώς, δεν επιτρέπεται η φωτογράφιση...

Η έξοδος και η κάθοδος γίνεται από άλλη πλευρά, για να διευκολύνεται η κυκλοφορία του κόσμου.

Κίνα και Chengdu

Στη γιγαντιαία Κίνα υπάρχουν φυσικά πολλές αεροπορικές εταιρίες, όπως: Air China, Beijing Capital, China Eastern, China Express, China Southern, Hainan, Shandong, Shangai, Shenzhen, Sichuan, καθώς και μερικές δεκάδες ακόμα! Στο αεροδρόμιο γίνεται, εκτός των άλλων, και συστηματικός έλεγχος για εκρηκτικά με ειδικό ραβδί και μηχάνημα, πριν καν μπει κανείς μέσα στο κτίριο...

Ελέγχουν ακόμα και το κάτω μέρος των υποδημάτων (δηλαδή την πατούσα), αλλά δεν ξέρω το γιατί! Υπάρχουν αστυνομικοί μέχρι και στη διαδρομή από την πύλη εξόδου (gate) προς τη φυσούνα, μέχρι τη πόρτα εισόδου στην άτρακτο του αεροσκάφους! Αυτό για μένα σημαίνει ότι οι αρχές δεν εμπιστεύονται ούτε το προσωπικό του αεροδρομίου ...

Έχω τέτοια εμπειρία από το αεροδρόμιο του Abidjan στην Ακτή του Ελεφαντοστού (Cote d' Ivoire) το 2011.

Το ξενοδοχείο «Tibet» στην πόλη Chengdu ήταν πολύ καλό. Παραδείγματος χάριν η τηλεόραση περιστρεφόταν, ώστε να μπορείς να την παρακολουθείς κάνοντας το μπάνιο σου. Το πρωινό ήταν πλουσιότατο και υπέροχο, αλλά με μια "λεπτομέρεια": ήταν σχεδόν όλο κινέζικο! Και τότε, παρατηρώντας τους πλούσιους μπουφέδες, είπα επιγραμματικά: «πολλά φαγητά αλλά ελάχιστα… φαγώσιμα»!

Ωστόσο, εκεί συνέβη ένα φοβερά ενοχλητικό γεγονός. Όταν φθάσαμε πηγαίνοντας προς το Θιβέτ, κάποιος συνταξιδιώτης άλλαξε 400 δολάρια σε γιουάν. Επιστρέφοντας (μείναμε και πάλι στο ίδιο ξενοδοχείο) ο αρμόδιοι τον κατηγόρησαν ότι τα δολάρια που τους είχε δώσει ήταν πλαστά! Δημιουργήθηκε τεράστιο θέμα, διαπληκτισμοί κ.λπ., με την αστυνομία να κάνει ανακρίσεις κ.ο.κ. Ευτυχώς, ο συνταξιδιώτης είχε κρατήσει το χαρτί της αλλαγής συναλλάγματος, στο οποίο, για καλή του τύχη, αναγράφονταν και οι αριθμοί των τραπεζογραμματίων, οι οποίοι ήταν διαφορετικοί από των πλαστών! Τα νομίσματά του ήταν γνήσια, γιατί τα είχε προμηθευτεί από ελληνική τράπεζα! Έτσι, εκείνος μεν αθωώθηκε, αλλά οι υπάλληλοι μηνύθηκαν για απάτη και ψευδή δήλωση...

Επιστρέφοντας, μέσω Άμστερνταμ, είδα, μέσα στους χώρους του αεροδρομίου του, ένα υπερσύγχρονο μικρό καρότσι για τις χειραποσκευές (trolley). Ήταν εξοπλισμένο με οθόνη συνδεδεμένη με κομπιούτερ, που έδειχνε διάφορες χρήσιμες πληροφορίες και πάρα πολλά στοιχεία, όπως π.χ. ποια είναι η έξοδος σου, πώς να πας σ' αυτή, πόσος χρόνος απαιτείται για να φθάσεις εκεί, πώς είναι ο καιρός στον τόπο προορισμού σου κι ένα σωρό άλλα στοιχεία. Πιστεύω ότι αυτό το μοντέρνο και χρήσιμο σύστημα θα διαδοθεί μελλοντικά σ' όλα τα σύγχρονα αεροδρόμια του κόσμου!

Πνευματικά δικαιώματα adventurouslife.gr